Mjölnir - 30.08.1944, Síða 3

M 3 Ö L N I R
3
IMJÖLNIR
— VIKUBLAÐ —
Útgefandi: ;
síalistafélag Siglufjarðar !;
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: !|
Ásgrímur Albertsson
Askriftargjald kr. 15.00 árg. j!
I lausasölu 40 aura eintakið. !|
Afgreiðsla Suðurgötu 10 !;
Símar 194 og 270 ;i
Blaðið kemur út alla i!
miðvikudaga.
Svíþjóðarbátarnir
Eins og sagt er frá á öðrum
stað hér í blaðinu, hefur bæj-
arstjórn nú borizt Igsing á Sví-
þjóðarbátunum. . svokölluðu.
Eru þetta að öllu hin glæsi-
legustu skip, að dómi þeirra,
sem vit hafa á.
Á það hefur oft verið minnzt
liér í blaðinu, og það einnig
komið fram annarstaðar, að
framtíð þessa bæjar er að
* miklu leyti undir því komin,
hvort hér tekst að koma fót-
um nndir umfangsmikla út-
gerð. 'ímsir kunna að segja
sem svo, að það sé verkefni
Siglfirðinga að vinna aflann,
taka við honum þegar liann
kemur í land og gera liann að
markaðsvöru. En slíkt væri
hinn mesti misskilningur. Það
^ er blátt áfram ófremdar-
ástand, ef svo á að vera fram-
vegis, að Siglfirðingar eigi lít-
inn þátt í útgerðinni, fjöldi
söltunarstöðva í höndum að-
komumanna, og atvinnulíf bæj
arins á ýmsan annan hátt
undir öðrum en Siglfirðingum
sjálfum komið Siglufjörður
má ekki vera nein nýlenda,
, þar sem allt sé undir aðkomu-
mönnum komið.
Til þess að skapa öryggi í
atvinnulíf okkar, þarf hér að
rísa upp mikil útgerð, svo að
sjómenn okkar geti fengið at-
vinnu á siglfirzkum bátum, en
þurfi ekki að leita í stórhóp-
um til annarra staða. Enn-
fremur þarf að reyna að
r tryggja það, að síldarsöltunin
sé í höndum Siglfirðinga
sjálfra, en það er annað mál,
sem skal rætt sérstalclega síðar
. Það myndi verða stórt spor
í áttina, ef Siglfirðingar fengju
t. d. tvo 80 tonna báta, af Sví-
þjóðarbátunum. .Skiptir . .þá
minna máli í hverra eigu þeir
væru, aðeins að þeir væru í
eigu Siglfirðinga og það væri
' tryggt, .að .þeir .yrðu .ávallt
gerðir út héðan úr bænum.
Allsherjarnefnd hefur nú sam-
þykkt að gangast fyrir stofn-
un .hlutafélags .til .kaupa .á
bátum. Bærinn mun að sjálf-
sögðu leggja fram nokkurt fé,
því að samþykkt var í vetur
að leggja fram úr bæjarsjóði
t 50 þúsund krónur og taka til
láns aðrar 50 þúsund krónur.
Einnig væri vel til fallið, að
Rguðka ætti vænan htut í þessu
félagi.
Kaupmannahöfn í allsherjarverkfalli
— Sjónarvottur segir frá —
Kaupmannahöfn 5. júlí 1944
Eftir mikla vorkulda cr nú
loks hitinn kominn. Það sýður
á malbikinu og niður á strönd-
inni liggur fólk í sólbaði. Illan
daun leggur frá osta- og fisk-
sölubúðunum, allt liggur bað-
að í sindrandi sólskininu eins
og þetta væri á Bahamaeyjum.
Mánudaginn 26. júni áttum
við Kaupmannahafnarbúar að
halda kyrru fyrir heima eftir
klukkan 20. Fyrir þá, sem eiga
einhvern grasblett eða svalir,
er umferðabannið ekki svo
afar tilfinnanlegt, en íbúum
stóru sambygginganna og bak-
húsanna er það hin lireinasta
kvöl. Bann þetta er sagt að sé
vegna þess, að mikill fjöldi
skemmdarverkama.nna sé sí-
lellt á ferli. En þó gat að líta
daginn eftir mikinn fjölda
fólks, sem var úti um kvöldið,
þrátt fyrir bannið.
Á miðvikudaginn fór fólk í
götunni, sem ég á heima í, að
safna sdman eldivið og var
honum hlaðið í liáa kesti á
akbrautinni á • Englandsvej,
Sundholmsvej og Amagerbro-
gade. Klukkan 22 loguðu þarna
eldar eins glatt og það væri á
Jónsmessunótt og fólk byrjaði
að dansa syngjandi kringum
bálin.
Fimmtudaginn 29. júní var
umferðabanninu létt svo, að
við máttum vera úti til klukk-
an 23. Það fóru að berast
fregnir um að verkfall væri
yfirvofandi og þrátt fyrir þótt
umferðabannið hefði verið
rýmkað þetta fimmtudags-
kvöld, magnaðist þessi orð-
rómur.
Sporvögnum velt.
Á föstudagsmorguninn ætl-
aði ég ásamt konunni minni
inn í miðbæinn eins og venju-
lega. En þegar við komum nið-
ur í Amagerbrogade, stóð þar
. .Þótt alþýða manna hér sé
ekki auðug, eru þó margir svo
efnum búnir, að þeir geta lagt
fram smáupphæðir í hlutafé.
Þegar þess er gætt, hve hér er
um mikið nauðsynjamál allra
bæjarbúa að ræða, er fyllsta
ástæða til að menn geri það
sem þeir geta. Og með almenn-
um samtökum hér í bænum
ætti að verða auðvelt, að ná
saman fé því, er með þarf. . .
Allur undirbúningur þarf að
ganga fljótt o g ákvarðanir
þarf að taka nú strax, vegna
þess, að efhendingartími bát-
anna veltur á 5—18 mánuðum.
Munar miklu fyrir þá, sem
verða fyrstir að ná í báta og
þá, sem síðastir verða. Líklegt
er, að þeir, sem bregða fljótt
við og taka strax ákvarðanir
um kaupin standi betur að vígi
með að fá fljótt báta heldur
en þeir, sem eru seinir að á-
kveða sig. Það er því um að
gera að hafa hraðan á, og
eins og áður er sagt ætti þetta
að verða leikur einn, ef sam-
tök eru góð í bænum um þetta.
EFTIR
Sixten Dahlberg
Grein þessi er eftir sænskan
rithöfund og er bréf, sem
hann sendi blaðinu Arbet-
aren. Lýsir hann þar af
eigin sjón og raun hinu
stórmerka allsherjarverk-
falli í Kaupmannahöfn í lok
júní I sumar. Þjóðverjar
biðu þar algeran ósigur
fyrir íbúum borgarinnar.
Greinin er þýdd úr Frit
Danmark, en þar birtist
hún 28. júlí s.l.
mannfjöldi í þéttum hópum og
eitthvað óvenjulcgt lá í loftinu.
Við staðnæmdumst við stöðv-
unarpall sporvagnanna, en
fólk horfði mjög forvitnislega
ó okkur.
„Ganga engir sporvagnar?“
spurði ég.
„Sérðu nokkra?“ var svarið,
sem ég fékk.
Umferðin hafði verið stöðv-
uð frá því kvöldið áður. Vissu-
lega liafði verið reynt að koma
af stað nokkrum vögnum í
morgun, en þessum vögnum
hafði verið velt um og áhafnir
þeirra reknar burt.
Ennþá sást ekkert til þýzku
lögreglunnar og búðir voru
ennþá opnar. Menn héldu því
ákveðið fram, að klukkan 12
yrði öllum búðum lokað, en
auðvitað vissi enginn um þetta
með vissu. Borgin var orðin að.
einni geysistórri orðrómsverk-
smiðju. I búðunum var mikil
þröng og æsing. Fólk kepptist
við að kaupa alveg eins og
dómsdagur væri í nánd og allt
ylti á því, að geta náð sér í til
hinnar hinztu máltíðar.
Klukkan 12 var öllum búð-
um lokað. Hvað var nú á
seyði? Við fórum út og gengum
niður á Amager Strand, eftir
að við höfðum fyllt allar fötur
og dollur af vatni og horðað
hinn síðasta almennilega morg
unverð með pilsner. Þúsundir
manna voru á ferli um göt-
urnar. Sagði ég þúsundir? Eg
á við, að þetta var eins og
risavaxin mauraþúfa.
Fólk stóð í hópum á göt-
unum og ræddi um hið nýja á-
stand. Um hádegisbilið fór
eins og bergmól um göturnar
hrópið: „Opnið alla glugga!
Nú springur verksmiðjan í
loft upp!“
Skammt frá því, sem ég á
heima, er stór verksmiðja. Mér
hafði með naumindum tekizt
að fleygja opnum glugganum,
þegar margar sprengingar
kváðu við svo að loftið titraði.
Reykjarstrókar teygðu sig 50
metra upp i loftið. Fólkið hróp
aði húrra og hljóp til staðar-
ins til að rcka burt verk-
smiðj uverðina, sem eftir voru.
Þetta var eins og raunveruleg
bylting.
Á heimleiðinni lcom ég við
hjá Svia, sem hefur búið hér
í mörg ár. Við ræddum dálítið
um ástandið og kom okkur
saman um, að þetta myndi allt
verða búið um kvöldið. Því að
auðvitað væri þetta bara orð-
rómur utti að lokað yrði fyrir
vatn, gas og fafmagn.
En eins og þið vitið, reyndist
þetta rangt. Þegar við komum
heirii var búið að loka fvrir
gasið, en svolítið vatn var enn-
þá í pípunum. Þeir, sem ekki
voru þegar búnir að fylla öll
ílát, voru nú önnum kafnir.
Það heyrðist stöðugt rennsli en
svo allt í einu — stopp. Ekki
dropi meir.
Þessi dagur leið undarlega
seint. Það var eins og maður
upplifði marga sólarhringa, en
þó var hámarki viðburða dags-
ins ekki náð ennþá. Um kvöld-
ið hlustaði ég á sænska dag-
skrá, erindi um — tedrykkju.
En svo varð allt í einu þögn.
Rafmagnið hafði verið tekið af.
I sama bili heyrðust vélbyssu-
skot niðri á Amagerbrogade.
Sjúkrabílar lieyrðust flauta og
fjöldi þýzkra bíla, fullir af
þýzkum hermönnum, brunuðu
framhjá á leið til Amager.
Hlaupin á vélbyssum og riffl-
um stóðu út úr brynvörðum
bílunum og við og við skall
yfir kúlnahríð. Fólkið hentist
inn í dyraakot og húsagarða
cins og kanínur í húr. En ekki
voru bílarnir fyrr komnir i
hvarf, en fólkið kom út aftur.
Á horninu á Englandsvej og
Amagerbrogade fór að rjúka
úr einu húsinu. Menn höfðu
kveikt í verzlun, sem var í
eign manns, cr fengið hafði á
sig hatur almennings — þið
getið nærri hvers vegna.
Nokkrir fóru og brutu upp
dyrnar á íbúð hans og var
húsgögnunum kastað út á göt-
una. Einkennisfrakki var
hengdur upp í luktarstaur og
varð óskaplegur hávaði þar í
kring. Við og við hreinsuðu
skothríðar þýzku bílanna göt-
una, en svo flæddi fólksfjöld-
inn yfir aftur eins og brim-
alda við sandströnd.
Það var orðið framorðið, svo
að tími var kominn til að fá
sér blund. Eg lagðist til svefns,
meðan skotin hvinu og stund-
um var eins og lileypt væri af
fallbyssu rétt við gluggann hjá
mér. Sjúkrabílarnir ýlfruðu
eins og saxófónar í þessu ork-
estri dauðans.
Strax um morguninn klukk-
an 4 fóru flugvélarnar að
sveima yfir. Þær stungu sér
alveg niður að þökunum. Óaf-
látanlega flugu þær yfir borg-
inni hornanna ó milii til að
lita eftir. óaflátanlega heyrð-
ust riffilskot og vélbyssuskot
j og ýlfrið í sjúkrabílunum.
Eg fór út um níuleytið.
Þá var eins og ofurlítið hefði
slotað. Fyrir framan hið
þekkta kvikmyndahús Alad-
din hafði verið stillt upp 70
mm fallbyssu og þýzkir her-
menn voru ó verði í kring
vopnaðir rifflum og vel birgir
af handsprengjum. Við og við
séndu þeir njósnarmenn út í
næstu götur til að líta eftir,
hvort fólk safnaðist saman.
Mér tókst að komast hak-
dyramegin inn í hrauðbúð og
ná í lítinn pakka af hrökk-
brauði. Klukkan var orðin 12
þegar ég loks náði heim úr
þessum leiðangri. Til allrar
liamingju var svolítið gas í
pípunum, svo að okkur lán-
aðist að búa til það, sem með
góðum vilja og miklu bug-
myndaflugi mátti kalla kaffi.
Á meðan við vorum að renna
niður þessu hálfvolga skólpi,
heyrðum við í gjallarhorni úti
á götunni. Var þar bíll með
gjallarhorni, sem tilkynnti að
stranglega væri bannað að
safnast saman. Ef hópur mynd-
aðist, þar sem væru fleiri en
5 menn, myndi tafarlaust
verða skotið á hann. Sömu-
leiðis skyldi föllc varast að
vera nálægt gluggum og svöl-
um. Það leið nokkur tími óður
en fólk hlýddi þessu jafnskjótt
og verðirnir voru búnir að
snúa bakinu við því, fór það
út og hrúgaðist í gluggana og
á svalirnar.
Um kl. 14 fór þettaiað verða
alvarlegt. Fallbyssan þrumaði
jafnt og þétt og kúlurnar þutu
um húsveggina og innum glugg
ana.
Þrátt fyrir kúlnaregnið fóru
hjólreiðamenn eftir götunni á
útleið, með tjöld og ýmsan
úthúnað. Þó var bannað að
fara frá Amager. Mé:- vnr klci
vandara um en öðrum, svo að
ég ákvað að leggja af stað j
ofurlítinn leiðangur til að sjó
mig um.
Niðri á götunni var danskur
lögregluþjónn að tala við
nokkra menn. Það voru víst
fleiri en ég, sem leituðu þang-
að eftir upplýsingum, því að
þegar ég kom þangað voru
orðnir fleiri en hinir leyfilegu
5 saman. Rétt í þessu fór þýzk
herhifreið framhjá. Það er
hægt að flýta sér þegar mikið
liggur við og áður en bíllinn
hafði getað hægt ferðina og
miðað byssunum að okkur var
ég kominn inn í húsasund. Það
bjargaði mér. Kúlurnar þutu
framhjá. Þegar ég kom upp
til mín, hafði konan mín hnigið
niður hleik sem nár. Eg fór
strax að glugganum til að lit-.
ast um, en ég var fljótur að
hörfa altur á bak. Fjölda
byssuhlaupa var miðað á glugg
ann. Á götunni voru blóðug
spor, sem sýndu, að ekki höfðu
allir sloppð jafn heilir og ég.
„Sænski flotinn á leiðinni —‘‘
Allan daginn heyrðust skot
þarna í götunum. Fólk lærði
af reynslunni og safnaðist ekki
í hópa. Þýzka lögreglan stóð
og stjórnaði umferðinni, og
jafnskjótt og einhversstaðar
voru fleiri en 5 saman komnir
(Framhald á 4. síðuj