Mjölnir - 28.01.1948, Blaðsíða 3

M J 0 L N I B
3
ALF BÍE KRISTIANSEN:
Menningarbyltingin i Sovét-Asiu
Niðnrlag.
i Konurnar í Sovét-Asíu luiia
öðlast þríþætt frolsi í stað þrí-
þættrar kúgunar áður, þjóðlegt
frelsi, stéttafrelsi og jafnrétti
á við karlmenn. Andlitsblæj-
unum hafa þær nú fleygt. Jak-
útskar, mongólskar og úsbe-
kiskar konur eru orðnar lækn-
ar, lannlæknar, lifeðlisfræðing-
ar, vinna í verksm., á sam-
yrkjubúum o.s.frv. og hljóti
^sömu laun fvrir störf sín og
karlmennirnir, sem aftur hafa
sömu laun fyrir samskonar
vinnu og stéttabræður þeirra í
Rússlandi og Okrainu.
Samkvæmt sögn liins brezka
trúboða, Gerald Webb, liafa
sérfræðingar komist að þeirri
niðurslöou, að með samskonar
afköstum og nú eru viðhöfð í
skólamálum á Gullströndinni,
‘Vnuni það taka 700 ár að gera
öll börn þar læs, og cr þá ekki
gert ráð fyrir neinni fjölgun.
Sé hinsvegar gert ráð fyrir
eðlilegri fjölgun, muni það
taka 3000 ár. I öllu nýlendu-
veldi Breta á meginlandi
Afríku er ekki ein einasta ný-
lendustofnun, sem hinum þel-
dökku hörnum landsins er
leyfður aðgangur að. Opinher
. bókasöfn eru mjög fá i Afríku,
og þegar undan eru skilin
nokkur söfn í strandborgum
Vestur-Afríku, eru ekki til
neinar slíkar stofnanir, sem
orð sé á gerandi.
Fyrir byltinguna var ekki til
eitt einasta bókasafn í Osbe-
kistan. Árið 1937 voru þau 1150
Samskonar árangri mætti ná í
Afríku á einum mannsaldri.
g „Við höfum,“ sagði þingmað-
urinn dr. Haden Guest í ræðu
um framtiðarmöguleika Vest-
ur- og Austur-Afríku árið 1944,
„ágætum mannafla á að skipa.
Er í raun og veru um samsk.
fólk að ræða og Sovétstjórnar-
völdin höfðu á að skipa í Mið-
Asíu og Rússlandi er þau náðu
yfirráðunum þar.“
Hin menningarlega sókn í
Sovét-Austurlöndum gengur
kraftaverki næst. 1 Mið-Asíu
jókst tala prentaðra hóka úr
1.936,00 eintökum árið 1925
upp í 25.400,00 árið 1930. 1
Aserbejdsjan voru prentaðar
ótta milljónir bóka árið 1938.
I Sovétríkjunum eru nú gefnar
út bækur ó 111 tungumálum.
Fjörutíu þeirra þjóða, sem
þessi mál tala, áttu ekerrt rit-
mál ]>egar byltingin hófst, og
varð að byrja á því að búa til
stafróf handa þeim.
Rit klassiskra ritöfunda liafa
komið út í risaupplögum í
í Sovétríkjunum.
Af ritum Balzacs hafa
selzt ca. 1,5 millj. eintök,
Victors Hugos tæp 3,4 millj.
eint., og ritsafn Púskins hefur
verið gefið út í nærri 28 millj.
eintaka. Slík Ijókaúthreiðsla
væri algerlega óliugsandi inn-
an brezka heimsveldisins, ])ótt
íbúaf jöldi þess sé um það bil
þrefaldur á við íbúafjölda
Sovétríkjanna.
Fleiri bækur eru þýddar í
Sovétrikjunum en nokkru
öðru landi. Bækur Uptons
Sinclairs hafa verið gefnar út
í 2,5 inillj. eint., rit Jack Lond-
ons i 7 millj. eint. og meira en
tvær milljónir eintaka af rit-
verkum Mark Twains. Börn
Afríku eru of fátæk tiJ þess
að skapa sjálfstæðar bók-
menntir, og ]iótt afríkanskur
negrarithöfundur lcæmi fram á
sjónarsviðið, mundi enginn
kynliræðra lians í Afríku geta
keypt bækur hans fyrir fátækl-
ar salcir. 1 Sovét-Austurlöndum
hefur risið af grunni urmull
leilchúsa, og mörg hinna áður
siðm en n in garsn a uðu land a
hafa nú eignast þjóðlega leilc-
ritaliöfunda, tónskáld, slcáld-
sógnahöfunda og ljóðslcáld,
sem liafa öðlast frægð Jangt út
fyrir takmörlc Sovétríkjanna.
Það var almennt álitið, að
Sovétríkin mundu gliðna sund-
ur ef liörð hernaðarórás yrði
gerð á ]>au. Þýzkalánd hernaiu
stór svæði hins evrópiska hluta
þeirra og hélt þeim svo árum
slcipti. Samt voru hvergi gerðar
neinar klofningsíilraunir.
Fyrstu sigrar Japana í liinum
fjarlægari Austurlöndum
byggðust að mildu leyti á því,
að þeir gótu notað sér hatur
hinna ýmsu þjóða gegn hinurn
hvítu húsbændum þeirra. Hin
þrautkúgaði og fáfróði múgur
Austurlanda só engan mun á
evrópisku og japönsku arð-
ráni. Aróðurssfagorð Japaiia
„Asia fyrir Asíubúa“ hafði til-
ætluð áhrif allsstaðar nema í
Sovét-Austurlöndum. Hvers-
vegna? Meðan zarinn réði ]>ar
ríkjum, þýddi orðið „Rússi“
hið sama og „ræningi“ í Mið-
Asíu.
Sú staðreynd, að ekki hefur
orðið nein iðnþróun í Afrílcu,
er fyrst og fremst að lcenna
óttanum um það, að um leið
og þar lcæmist á fót iðnaður,
mundi myndast þar fjölmenn
stétt verksmiðjuöreiga, sem
mundi fæða af sér l)yltingar-
sinnaða foringja. Bolsévik-
arnir hikuðu ekki við að koma
á fót gífurlegum iðnaði í allri
Sovét-Asíu. Þeir hafa komið
fjtölmennri stétt iðnaðaröreiga
og stórri stétt menntamanna,
þar sem fyrir tæpum manns-
aldri voru aðeins fáfróðir og
lijátrúarfullir veiðimenn og
liirðingjar. Og hin atvinnulega
og menningarlega uppbygging
heldur þar áfram af fullum
krafti.
Árið 1916 varð zarinn bein-
línis að stofna til hernaðar í
löndum sínum austan Dral-
fjalla til þess að fá þjóðirnar
þar til að leggja til fallbyssu-
fóður á hinar rambandi vig-
stöðvar Rússlands í Evrópu. —
Hermennirnir reyndust illa,
voru lélegir og óáreiðanlegir.
Árið 1941 samanstóð mikill
hluti Rauða hersins af her-
mönnum austau úr Asíu. —
Mynda þessir hermenn sérstak-
ar deildir og jafnvel heila heri,
sem eru undir stjórn foringja-
liðs úr sömu löndimi. 1 brezku
nýlendulierjunum í síðustu
styrjöld var aðeins einn hör-
undsdökkur liðsforingi. Hinir
voru allir Jivítir. Negrum Suð-
ur-Afríku er bannað að I>era
vopn.
Það er elcki liægt að segja
annað, on að sú aðferð, að
veita fólki, sem fyrir 30 árum
var ólæst og óslcrifandi, í té liá-
slcóla, vélar og nýtízlcu tækni,
sé alveg einstölc í sinni röð,
þegar tilgangurinn með því er
sá að kúga það og heimska,
eins og andstæðingar Sovét-
ríkjanna segja, að sé eina
markmið stjórnendanna aust-
ur þar.
George Padmore, sem liefur
látið mcr i té efni i þessa grein,
segir í bók, sem liann gaf út
fyrir skömmu, að er hann
dvaldi í Sovétríkjunum, um
og eftir 1930, hafi liann eitt
sinn verið kosinn í bæjarstjórn
Moslcvu. „I ættlandi minu,
Trinidad,“ lieldur liann áfram,
“liefði mér elclci einu sinni
verið leyft að Jcjósa, þar sem
ég er eignalaus. Þau þrjú ár,
sem ég dvaldi í Sovétrílcjun-
um, og eyddi að miklu leyti til
ferðalaga um Jiið víðlenda rilci
þvert og endilangt, sá ég
aldrei neitt, sem l)ent gæti tiJ
kynþáttafordóma.“ Padmore er
negi'i, kolsvartur á liörund.
Hann er enginn „stalinisti", en
börundslitur hans varð til þess,
að liann veitti þessu atriði, sem
ef til vill er einn fegursti ávöxt-
ur Októberbvltingarinnar,
alveg sérstaka athygli. Slíku
menningarleysi, sem áður dafn
aði þar betur en víð'ast annars-
staðar, hefur nú verið útrýmt
algerlega á sjötta hluta allra
byggðra landa jarðarinnar.
Lausl. þýtt úr „Friheten“.
Verkamannafélagið Þróttur
Framhald af 1. síðu
hve kauphækkunarkröfur
verkalýðsfélaganna voru eðli-
legar og sanngjarnar og vildu
því samþylckja ]>a'r. Eins og
lcunnugt er leystust svo þessar
deilur þannig, að útgerðar-
menn sömdu um hækkuð sjó-
mannakjör þrátt fyrir bann
rílcisstjórnarinnar. Síðan gliðn-
aði allt út úr höndum hennar
Dagsbrún félck 15 aura grunn-
lcaupshækkun. Þróttur náði
l>etri kjörum við síldarverk-
smiðjurnar en aði'a atvinnu-
rekendur og norðlenzku félög-
in fengu stórhækkað kaup eða
sama lcaup og Þróttur.
Svo mikið er búið að tala
og skrifa um þessa deilur, að
læpast er ástæða til að bæta
þar miklu við. En að deilurn-
ar entu með eins glæsilegum
sigri verkamanna, eins og raun
varð á, átti Verkamannafélag-
ið Þróttur sinn mikla þátt í.
Um allt land gat Þróttur sér
það orð, að liann væri eitt ör-
uggasta og stéttarlega þroskað-
asta verlcalýðsfélag landsins.
Hvernig Dagsbrúnardeilan
liefði farið án stuðnings Þrótt-
ar getur enginn sagt, en full-
yrða má, að Þróttur veitti
Dagsbrún ómetanlegan stuðn-
ing í deilunni en þessi tvö fé-
lög bundust samtökum um að
láta eitt yfir bæði ganga, svo
stuðningurinn varð gagnkvæni-
ur. Hvað norðlenzku félögin
snertir er það öllum ljóst, að
án Þróttar liefðu þau aldrei
náð fram samningum sínum,
enda skilja þau það vel og
lcveðjur þeirra til Þróttar eftir
að deilunum lauk sýna vel
hvaða hug þau bera til hans.
Og þurfi Þróttur á aðstoð þess-
ara félaga að halda, er engum
efa bundið hvernig þau tælcju
því.
Þessar deilur voru mjög lær-
dómsríkar og flestum minnis-
stæðar, minnisstæð mun inönn-
um hin ósvífna íblöndun ríkis-
stjórnarinnar í deilurnar,
„fyrstu ríkisstjórnar, sem Al-
þýðuflokkurinn myndar“. —
Þá niun og mörgum minnis-
stæð lubbamennska vesalmenn
isins Þorsteins M. Jónssonar
héraðssáttasemjara, sem braut
embættisslcyldu sína um ólilut-
drægni og geklc opinlierlega
erinda verksmiðj ust j órnar,
braut lög á verkamönnum og
beitti allskonar rangsleitni og
ofbeldi. En yfirgnæfandi meiri-
hluti félagsmanna og forusta
félagsins b ást ekki málí.að
stéttasanitakanna heldur liarðn
aði við hverja raun. Þó koniu
fram því miður nokkrar veilur
í Þrótti. Fáeinir menn létu
bleklcjast af lygaáróðri and-
stæðinganna og brugðust þegar
á liólminn lcom, en vonandi
hafa þeir lært af mistökum
sínum og láta það ekki henda
sig aftur að Jiregðast stétt sinni
og sjálfum sér í kaupdeilu. —
Þessar innri veilur i verlcalýðs-
hreyfingunni urðu þess vald-
andi, að almenna lcaupið varð
eklci nema lcr. 2,70 á tímann í
stað 2,90. Þeir, sem Iirugðust
í deilunni eiga þvi sökina á
því, að almenn vinna í síldar-
verksm. á Norðurlandi er s.l.
ár greidd með 20 aurum lægra
grunnlcaupi á tímann en liægt
var að ná hefði Þróttur staðið
alveg óskiptur.
Samvinna Þróttarstjórnar-
innar við félagsdeildirnar hef-
ur verið góð og giftusamleg á
árinu. Bílstjóradeildin lenti i
mjög flókinni og erfiðri deilu,
en hún og formaður hennar
Hermann Einarsson, héldu af
snilld á málum sinum, og með
ágætri samvinnu við Þrótt
leystist deilan á liinn giftusam-
legasta hátt. Það hafa oft verið
nokkrar viðsjár milli ýmsra
Þróttarmanna og Losiuiar- og
lestunardeildai'. Síðasta ár
hefur tekizt að lconia á föstum
reglum um störf deildarinnar
og hefur samvinna milli lienn-
ar og Þróttar verið hin bezta
Vil kaupa smoking
á frekar stóran mann
Nánari upplýsingar á af-
greiðslu blaðsins.
Frá liappdæíti NLFl
Þegar NáttúruJælcningafélag
Islands efndi til happdrættis
síns s.l. sumar til styrktar
lieilsuhælissjóði félagsins var
búizt við, að liinir erlendu
happdrættismunir, billinn og'
lieimilisvélarnar, lcæmust 1
liendur nefndarinnar með
haustinu. Var ætlunin að liafa
bílinn og vélarnar lil sýnis til
þess að örva sölu Iiappdræltis-
miðanna. En nú kom bíllinn
eklci fyrr en rétt fyrir jól, og
vegna dráttar á yfirfærslu
gjalcleyris hafa vélarnar elcki
fengizt afhentar enn. Er sala
happdrættismiða af þessum
óviðráðanlegu ástæðuni
skammt á veg komin, svo að
nefndin sá sig tilneydda að fá
leyfi ráðuneytisíns til frestun-
ar á drætti. Verður dregið
liinn 17. júní næstlc. Þótti rétt
að liafa frestinn þetta ríflegan,
til þess að öruggt væri, að
happdrætið næði tilgangi sín-
um ,enda skiptir það í sjálfu
sér ekki miklu, úr því fresta
þarf drætti á annað borð, hvort
dregið er mánuðinum fyrr eða
seinna.
Nefndinni er það ljóst, að
þetta muni valda óánægju hjá
þeim, sem lceypt hafa happ-
drættismiða. Og sök liennar er
sú, að hafa verið of bjartsýn
á loforð um fljóta afgreiðslu
liinna erlendu muna. En af
tvennu illu kaus nefndin að
balca sér óvinsældir, heldur en
að hætta sölu happdrættismiða
í miðju kafi, einmitt þegar
hún er að fá i hendur þau
tæki, sem líklegust eru til að
örva söluna, elclci sízt þar sem
það er að verulegu leyti undir
árangri þessa happdrættis kom
ið, hvenær hægt verður að
hefjast handa um byggingu
hins langþfáða heilsuhælis fé-
Iagsins.
Björn L. Jónsson
og eru allir mjög fegnir að
þetta skuli vera komið í gott
liorf. Hreiðar Guðnason, stjórn
armeðlimur í Þrótti og' deildar-
maður hefur átt milcinn ])átt í
að skapa þetta góða samkomu-
lag, sem nú er orðið.
Fá verlcalýðsfélög á landinu
munu liafa eins strangt og ná-
kvæmt eftirlit með að allir
samningar séu haldnir út í
yztu æsar og Þróttur. Fjármál
félagsins eru í góðu lagi og
starfsemi þess á margan hált
öðrum félögum til fyrirmynd-
ar. Eftir aðalfund félagsins
mun blaðið verða sér úti um
ýmsar nánari upplýsingar um
starfsemi Þróttar og birta les-
endum sínum það.