Fylkir - 23.12.1956, Qupperneq 4

JÓLABLAÐ FYLKIS 1956.
Bjaxni E. Magnússon, sýslumaður
1831 - 1956
19. öldin er tímabil mikillar
vakningar í íslenzku þjóðlíii. Þá
stendur sem hæst baráttan fyrir
frelsi og fullveldi þjóðarinnar,
og þrátt fyrir margvísleg von-
brigði er stórum áföngum náð.
Þessir áfangar, svo sent verzlunar
frelsið 1855, eru vörður við veg-
inn ti! fulls og óskoraðs stjórn-
arfarslegs sjálfstæðis síðar, þrátt
fyrir þau miklu vonbrigði, er á-
kvörðunin urn, að ísland sé „ó-
aðskiljanlegur hluti Danaveld-
is,“ olli.
Það var lítilli þjóð í harðvít-
ugri baráttu fyrir fullu frelsi til
athafna og til að hlíta sinni eig-
in forsjá, mikil nauðsyn að geta
sýnt, að hún va’ri fær um að
standa á eigin fótum, gæti ein og
óstudd séð sér farborða í óblíðu
landi, þar sem daglangt og ár-
langt var bari/.t fyrir engu frem
ur en sjálfu lífinu við hin
grimmustu náttúruöfl á sjó og á
landi. Slík þjóð þurfti á engu
fremur að halda en mönnum,
sem vildu, mönnum, sem þorðu
og höfðu næga þekkingu ti! að
ryðja henni nýjar brautir til
aukinnar menntunar, aukins
þroska og vaxandi trúar á sjálfa
sig. Og fjöllin bergmáluðu hróp-
ið: ,,Oss vantar menn.“ Og svar
ið kom, mennirnir komu.
„Hver einn bær á sína sögu,"
segir þjóðskáldið, „sigurljóð og
raunabögu," bætir það við.
Raunabögurnar verða oft nlinn-
isstæðar, þeim er þær yrkja, en
hinum, er síðar koma, fallá þær
úr tiiinni, og í hæsta lagi eru þær
rifjaðar upp stöku sinnum,
svona til að rjúfa ekki terigslin
við fortíðina, við söguna, við
eigin uppruna. Á liinu var þjóð
inni miklu meiri þörf þá — og
er raunar full þörf á enn — að
liorfa á heiðríku blettina, !íta
með opnum augum til þeirra
manna íslenzkra,, er studdu að
vakniugu ■ þjóðarinnar til dáða
og gifturíkrar starfsemi tiLsönn
unar þess, að hér gætu búið
frjálsir menn í frjálsu landi. ög
það var hin fagra „Sólarsýn," er
vakti af svefni, færði þjóðinni af-
reksmennina, sem hver á sínum
bæ, hver á sínum stað skópu
sögu, lögðu grunninn að þeirri
framtíðarhöll, er þá á sínum
tíma dreymdi um, og við, niðj-
arnir, njótum skjóls af í mörg-
um tilfellum enn þann dag í
dag. Það er ekki einungis minn-
Bjarni E. Magnússon.
ingin um mikilhæfa menn og
frásagnirnar einar af verkurn
þeirra, sem iljar, lieldur stafar
birtu af verkunum sjálfum, og
í sumum tilfellum njótum við
þeirra enn í dag.
Hinn 1. desember síðastlið-
inn voru liðin 125 ár frá fæð-
ingu eins hins mesta framfara-
manns, er hér héfur verið í Vest 1
mannaeyjum, Bjarna E. Magnús-
sonar sýslumanns. Af því tilefni
hefur blaðinu þótt rétt að geta
hans að nokkru, þar sem líka
svo vel vill til, að eitt þeirra fé-
Iaga, sem hann hratt af stað,
starfar enn, og er nú kornið ;i
10. tuginn. En það er Báta-
ábyrgðafélag Vestmannaeyja, og
má vafalítið telja, að það sé í
röð liinna elztu starfandi félaga
liérlendis nú.
Það skal strax tekið fram, að
tíma liefur skort til að kanna tii
hlítar þær heimildir, sem til eru
um Bjarna sýslumann, og því
verður mjög að standa á annarru
öxlum, er frá honum er sagt.
Helztu heimildirnar eru þáttur
í afmælisriti Bátaábyrgðarfélags
Vestmannaeyja, eftir Jóhanri
Gunnar Ólafsson, bæjarfógeta,
og svo sitthvað fleira smálegt í
blöðum og tímaritum á víð og
dreif. Hér verður því ekki um
neina sjálfstæða ævisöguritun
að ræða.
Bjarni Einar Magnússon var
fæddur 1. desember 1831 í Flat-
ey á Breiðafirði, sonur þeirra
Magnúsar trésmiðs Gunnlaugs-
sonar, Magnússonar prests á
ileynistað, og Þóru, dóttur Guð-
mundar Scheving, sýslumanns í
Barðas trandarsýslu, Bjarnason-
ar í Haga á Barðaströnd Einars-
sonar .
Bjarni fór í Reykjavíkurskóla,
þ. e. Menntaskóla'nn núverandi,
árið 1847 e^a 16 ára gamall.
Lauk liann stúdentsprófi þaðan
1859 með 1. einkunn, 83 stig.
Sigldi hann þegar til Kaup-
.nannahafnar og innritaðist til
laganáms um haustið í Hafnar-
háskóla. \rorið eftir lauk hann
heimspekiprófi með ágætiseink-
unn, en lögfræðiprófi 1860 með
1. einkunn.
Bjarrii var skipaður sýslumað-
ur Vestmannaeyjasýslu hinn 18.
febrúar 1861. Fluttist hann
hingað þá um vorið og tók við
embætti af settum sýslumanni,
Stefáni Tliordersen, er varð
presiur að Ofanleiti 1885 og
liéh li! æviloka ár.ið árið 1889.
Stcl'án. liafði verið settur
til ið gegna sýslumannsembætt-
inu eftir lát Augusts Kolil í árs-
byrjun 1860.
Bjarni E. Magnússon gegndi
embætti sýslumanns í Vest-
mannaeyjum um 11 ára skeið
eða þar til liann var skipaður
sýslumaður í Húnaþingi 24. júlí
1871. Flutti hann þá norður
næsta vor og gerði bú að Geita-
skarði í Langadal. Gegndi hann
embætti þessu til dauðadags.
Bjarni sýslumaður varð ekki
langlífur, varð bráðkvaddur í
bæjardyrum að Geitaskarði á
uppstigningardag, 25. maí 1876,
þá að koma frá Holtastaða-
kirkju.
Haustið 1860 ,hinn 11. októb-
er, gekk Bjarni E. Magnússon
að eiga Hildi Solveigu Bjarna-
dóttur Thorarensen, skálds og
amtmanns á Möðruvöllum í
Hörgárdal. Hildur Solveig var
fædd 1835 og var því fjórum ár-
um yngri en Bjarni. F.r hún
var fi ára gömul missti liún föð-
ur sinn. Fluttist hún þá með
móður sinni, Hildi, dóttur Boga
Benediktsen, stúdents á Staðar-
felli, vestur að Breiðafirði til
afa síns. Síðar fór hún til fósturs
í Flatey á Breiðafirði til móður
bróður síns, Brynjúlfs Bene-
diktsen, og ólst að nokkru upp
hjá honum og konu lians Her-
dísi, dóttur Guðni. Schevings,
afa Bjarna sýsiumanns. Frú Her-
dís gaf síðar allar eigur sínar til
stofnunar kvennaskóla á Vestur-
landi.
Um sömu mundir og Hilclur
Thorarensen var í Flatey, var
þar einnig ungur maður að
nafni Matthías Jochumsson, ætt
aður frá Skógum í Þorskafirði.
Lítill vafi er á því talinn, að þau
hafi þá fellt liugi saman, þótt
þau fengju ekki að njótast. ,.En
Bjarni tók hana frá mér,“ sagði
Matthías síðar. Um þessa æsku-
ástmey sína orti Matthías síðar.
er hann var kominn á níræðis-
aldur, hið fegursta kvæði. Er
það til marks um ást lians á
hinni breiðfirzku mey, að hún
entist honum fram á þennan háa
aldur og kynti undir, er liann
minntist liennar látinnar.
„Nú fór vor Solveig til sólar,"
kvað skáldið og ennfremur:
„Svo varstu .fögur sém Freyja
og fóstra þín, landið,
faðmur þinn h'ló mér sem hinr-
inn
á heiðríkum morgni:
Stórmannlegt upplit og enni,
og augnanna perlur
brunnu sem ódáinseldar
af ástum og blíðu.“
Frú Hildur Bjarnadóttir and-
aðist vestur .í Stykkishólmi sum-
arið 1915,- þá um áttrætt. Var
hún jarðsett að Staðarfelli.
Börn þeirra frú Hildar og