Skátablaðið - 01.11.1994, Qupperneq 35

furðulega lík, hvort sem um mann, hest
eða fugl var að ræða. Samkvæmt þessari
hugmy nd voru nýfædd böm fulltrúar þess
timabils í þróunarsögunni þegar sú grein
sem síðar varð að mönnum var hvað ná-
skyldust pokarottunni, krakkaormar voru
fulltrúar apakattanna og unglingar voru
þá taldir um margt náskyldir mannöpum,
simpönsum, gibbonöpum og ekki hvað
sist: Górillunni. Þessi náungi, sem hét
Granville Stanley Hall, ef þið vilduð skíra
eftir honum dróttskátasveit, taldi að
unglingsárin væru ár átaka og háska,
Sturm und drang. Þetta kann mörgum
ykkar að þykja góð kenning, en það verða
þá að vera einkapælingar því að þessar
hugmyndir em aflagðar í heimi fræðanna.
Og hvað stendur eftir?
Kannski fyrst það, að erfitt er að alhæfa
um unglingsár. Brjóstvit og almenn skyn-
semi gagnast miklu betur en kenninga-
hröngl.Það er betra að notast við það sem
maður lærði á því að vera unglingur sjálfur
en að fara að beita einhverjum kenningum
uf ótímabæru sjálfsöryggi. Þarendarfólk
iðulega í einhverjum grodda, eins og til
dæmis því að unglingar séu í eðli sínu
górillur, eða þá að þykjast hafa að
kenningu eitthvað sem hefur talist almælt
tíðindi, eins og til dæmis það að betra sé
að vera sæmilega saddur en svangur þegar
tnaður mætir á skátafund, en þó ekki of
saddur; mér skilst að þetta megi leiða af
einhverjum píramídakenningum.
Sálfræðikenningar geta gert gagn og
eru í vissum skilningi eðlilegur hluti af
öllu uppeldis-, þjálfunar- og fræðslustarfi
en þær geta líka orðið til tjóns, þegar þær
eru orðnar að kreddum. Uppeldi hlýtur að
Vera mótað af svo fjölbreytilegum mann-
legum samskiptum og tengjast siðferðis-
gúdum svo eindregið, að ein sálfræði-
kenning getur ekki og á ekki að standa
undirþví öllu. Skátaforingi semeruppte-
kinn af því að fara eftir skátalögunum og
skátaheitinu ertil dæmis oftast farsælli en
hinn sem þykist búa yfir einhverri frá-
hærri kenningu og vill beita henni óspart.
Sá gæti í raun verið með eitthvað ámóta
gáfulegt á ferðinni og að unglingurinn sé
górilla. Ég vil því vara við öllum
hasarkenndum hugmyndum um nýjasta
nýtt úr sálfræðinni.
Unglingur er afurð sinnar menningar
En snúum okkur að unglingum. Það
fyrsta sem ég vil nefna er í samhengi við
það sem var nefnt hér að ofan: Unglingar
eru afurð sinnar menningar, ef maður má
vera svo hátíðlegur. Þeir eru nú til dags
neysluhópur, skerpihópur, markhópur og
jaðarhópur og allt þetta fína frá Kína sem
félags- og markaðsfræðingar tala um. Með
öðrum orðum: Unglingar hafa fjárráð,
þeir eyða talsverðu fé og þeir sem bjóða
fram þjónustu og varning geta haft af því
umtalsverðartekjuraðhöfðatilunglinga.
Unglingar sækja mjög hver til annars
þegar kemur að fata-, tónlistartísku og
annarri neyslu. Þetta hefur ekki alltaf
verið svona, og við getum ekkert með
vissu vitað um að svona verði öll fram-
tíðin. Þetta gæti sem best snarbreyst á
tuttugustu og fyrstu öld, en alla vega
gildir nú að unglingar skapa um margt
eigin heim. Mikið af vöru og þjónustu er
framleidd eða skipulögð sérstaklega fyrir
þá.
Með slœma ímynd
í öðru lagi má nefna að fræðimenn,
hverju nafni sem nefnast eru sammála um
að þrátt fyrir ofangreind atriði þá er frá-
leitt að líta svo á að unglingar séu eitt
afmarkað fyrirbæri, líkt og dýrategund,
sem síðan má lýsa almennt með fáeinum
frösum um kjörlendi og háttu. Þvert á
móti, hver unglingur hefur sín sérkenni.
En samt hefur fólk tilhneigingu til þess að
líta á unglinga sem einn, stundum nokkuð
viðsjárverðan hóp. Og þá eru allir
unglingar metnir á grundvelli upplýsinga
um nokkur öfgatilfelli. I blöðunum er
skýrt frá því hvernig unglingar gera eitt
og annað, stela bílum og kasta grjóti, og
fólk fer ósjálfrátt að líta alla unglinga
hornauga. Sumir hafa bent á að fjölmiðlar
ýta undir þessa fordóma með því að til-
taka jafnan ef unglingar misstíga sig að
einmitt þar hafi unglingar verið að verki.
Góðverk eru síður merkt eftir aldurs-
hópum. Flokkur unglinga veitist að lög-
regluþjóni, unglingarskemmarútu. Þetta
eru algengar fréttir.En þegar kemur að
hinu jákvæða þáer ekki lengur tiltekið að
um unglinga sé að ræða. Þá eru skátar á
ferð, íþróttaæskan að leik. Menn hafa velt
fyrir sér hvað gerðist ef önnur kenni-
merki, til dæmis flokkspólitík, væri notuð
í stað þessarar undarlegu aldursgreiningar.
Hvernig brygði mönnum við ef í fréttum
kæmi: Framsóknarmaður eyðileggur rútu,
sjálfstæðismaður borðar ofskynjunar-
svepp. Lögreglan telur meira en 50% líkur
á að innbrotsþjófurinn sé ekki meðal
kjósenda Sjálfstæðisflokksins.
Kynslóðabilið markleysa?
Náskylt þessum ofurstöðluðu hug-
myndum um unglinga er hugmyndin um
kynslóðabiliðmikla, unglingaveikinasem
sagt er að skilji alveg á milli unglinga og
foreldra þeirra. Langflestir sem hafa at-
hugað þetta meinta bil, finna í besta falli
smáglufur. Það er nokkuð almennur mis-
skilningur að óbrúanlegt djúp skilji að
gildi foreldra og unglinga, að þarna sé um
að ræða slíkan mun að engar sættir séu
mögulegar og að engir túlkar geti borið
boð á milli. Þetta er kolrangt. Rannsóknir
sýna að unglinga og foreldra kann að
greina á um tónlist, hártísku og útivistar-
tíma. En þegar kemur að lífsgildum, því
sem raunverulega skiptir máli, þá er furðu
gott samræmi milli þess sem ungmenni
og foreldrar þeirra telja. Jafnframt er hlut-
fall þeirra unglinga sem lýsir samskiptum
við foreldra sína sem slæmu undir 10%.
Mjög stormasamt samband unglinga og
foreldra er undantekning frekar en regla.
Unglingar eru, með öðrum orðum, alls
konar. Karakter hvers og eins er miklu
gagnlegri til skilnings en sú staðreynd
einber að þar sé unglingur á ferð. Og
sögur af stórfelldum ágreiningi unglinga
og foreldra eru öllu jöfnu stórlega ýktar.
í þriðja lagi er óhætt að fullyrða að
margir sem um unglingsárin fjalla á fræði-
legan hátt leggja áherslu á að þó að
unglingsárin séu að mörgu leyti ár átaka,
breytinga og erfiðleika, þá eru þau mörg.
Oft er rætt um svonefnda unglingaveiki á
þann hátt að unglingar séu stundum óút-
reiknanlegir, þeir lifi í eigin heimi meðan
þeir eru að komast yfir einhverjar alveg
sérstakar breytingar. En þó að ýmislegt
þurfi að gerast á unglingsárum, þá er ekki
eins og það sé allt á einu misseri.
Framhald á bls. 38
Skátablaðið
35