Ný vikutíðindi - 07.04.1972, Blaðsíða 6

6
NÝ VIKUTÍÐINDI
Fro tótrýminfjar-
famgtEbúðuan
mmsistm
„GEFIÐ MÉR LÍF! f guðs
bænum, gefið mér líf!“
Þessar setningar voru hróp-
aðar af örvæntingarfullum
manni í fangabúðum nazista,
sem óttaðist, að sín síðasta
stund væri að renna upp.
En maður þessi var ekki
fangi, heldur fangavörður —
ófyrirleitinn SS-maður, maður,
sem orðið hafði vitni að hel-
stríði tugþúsunda karla,
kvenna og barna, án minnstu
meðaumkunar. Já, þetta var
maður, sem blóðsúthellingar
höfðu ekki meiri áhrif á held-
ur en kaffislettur á einkennis-
búningi hans. En nú, á þess-
ari stundu, þá skildi þessi æfði
og samvizkulausi morðingi,
hversu dýrmætt eitt mannslíf
getur verið — þegar um líf
hans sjálfs, en ekki annarra
var að ræða.
Dauðaverksmiðjur nazista í
heimsstyrjöldinni síðari eru nú
aðeins við lýði í endurminning-
um manna. Fjórar milljónir
manna voru myrtar í Ausch-
vits, sjö hundruð þúsund í Tre-
blinka og tvö hundruð og
fimmtíu þusúnd til viðbótar í
Sobibor, en allir þesgir st^ðir
eru í Póllandi. Réttarhöld yfir
SS-mönnum, sem stjórnuðu
þessum fangabúðum, leiða þó
þessa atburði aftur ferska fram
í' hugi manna.
— ★ —
ÞAÐ ER útbreidd skoðun
að þeir, sem í þessum slátur-
húsum dvöldu — en það voru
aðallega Gyðingar — hafi lát-
ið reka sig í dauðann í algjörri
uppgjöf eða eins og þægar
skepnur. Og sú var líka raun-
in með marga.
En ekki alla.
Það væri ranglátt gagnvart
minningu þeirra mörgu manna
og kvenna, sem pyntaðir og
hálfdauðir úr hungri veittu
hart viðnám og völdu sér dauð-
daga ljónsins fremur en sauð-
kindarinnar, að staðhæfa slíkt.
Á árunum 1943 og 1944 gerðu
þessir dauðadæmdu menn upp-
reisn gegn Þjóðverjum og eyði-
lögðu helminginn af lík-
brennsluofnunum í Auschvits,
kveiktu í Treblinka og neyddu
Þjóðverja til að leggja Sabibor
í rúst.
í þessum fangabúðum, þar
■sem menn vocu aldrei vissir
um, hver dagur yrði þeirra
síðastur, var næstum krafta-
verk að skipuleggja árapgurs-
ríka uppreisn. Það var mjög
erfitt fyrir fangana að hafa
samband við hvern annan, og
Það er útbreidd skoðun,
að Gyðingar þeir, sem naz-
istar myrtu á stríðsárunum,
hafi lítið viðnám veitt, en
látið reka sig eins og skepn-
ur á aftökustað. Þetta er
ekki alls kostar rétt. Oft
veittu hinir þrautpíndu
menn böðlum sínum öflugt
viðnám og stundum kom til
meiri háttar uppreisna, þar
sem mörgum föngum tókst
að sleppa og skýra umheim-
inum frá þessum pyntingar-
stöðvum. Eftirfarandi þýdd
grein er byggð á vitnis-
burði slíkra manna.
væru þeir staðnir að því, þá
voru þeir skotnir — eða ef
vörðurinn var vel innrættur —
barðir þar til þeir misstu með-
vitund.
Og svo var jafnan sú hætta,
að svikarar úr þeirra hópi
kæmu upp um þá.
— ★ —
STUNDUM var sá, sem upp-
reisn gerði, aðeins örvænting-
arfullur einstaklingur, sem tók
þá ákvörðun á síðustu mínútu
að selja líf sitt eins dýru verði
og hann gat. Þannig gerðist
það dag nokkurn í Treblinka,
að fangi hljóp út úr röð sinni
og hrópaði:
„Ég þoli þetta ekki lengur!"
Og honum heppnaðist að særa
sérstaklega grimman SS-varð-
liða banvænu sári. Öðru sinni
hljóp nakinn ungur kvenmað-
ur, sem verið var að reka síð-
ustu hundrað metrana til lík-
brennsluofnanna ásamt öðrum
föngum, út úr hópnum og
reyndi í örvæntingu að ná til
girðingarinnar umhverfis fanga
búðirnar. Úkrainskur varðmað-
ur elti hana og hló að því,
að nakinn kvenmaður skyldi
gera svona vonlausa tilraun til
að umflýja örlög sín. Henni
tókst þó að þrífa af honum
byssuna og særa tvo fanga-
verðina.
Heilir bílfarmar af nýjum
föngum börðust stundum ó-
jafnri baráttu gegn SS-mönn-
um. Þegar fangarnir sáu lík-
brennslustrompana, hinn dökka
reyk, sem hvíldi yfir fanga-
búðunum eða gerðu sér grein
fyrir því, að þetta var ekki
sá staður, sem þeim hafði ver-
ið lofað, að þeir skyldu fluttir
til, heldur staður, þar sem
þeim væri búinn dauði, þá
hófu þeir stundum uppreisn.
Þeir notuðu vasahnífa gegn
byssustingjum, stafi gegn riffl-
um og steina gegn vélbyssum.
Uppreisnarmennirnir féllu að
lokum, en þeir féllu eftir hetju
lega vörn.
— ★ —
FLEIRI dæmi má nefna af
hreystiverkum fanga. í Konin
höfðu Gyðingar uppi áform um
að drepa þýzku hermennina á
eitri, brenna fangabúðirnar og
sprengja upp járnbrautartein-
ana. En öll ráðagerðin komst
upp, þegar Þjóðverjar leituðu
á byggingarverkamanni einum,
sem var með í ráðum.
í fangelsi í Puanor gekk
föngunum betur. Þar afréðu
þeir að grafa jarðgöng og
sleppa á þann veg. Þeir grófu
með höndunum og földu á að
gizka 400 vagnhlöss af mold
milli þils og veggja í fanga-
klefum sínum. Til þess að vera
fullvissir þess, að þeir væru
' 'XiJ V
að grafa í rétta átt, þá not-
uðu þeir áttavita, sem þeir
höfðu stolið úr aðaþstpðyum
fangabúðastjórans. Til að lýsa
sér við gröftinn notuðu þeir
kerti, sem þeir höfðu fundið

FUNDUR í KVÖLD
AÐ HÓTEL LOFTLEIÐUM ?
Fundur í Reykjavík — og fólkiS kemur frá útlöndum,
utan af landi eSa úr miðbænum — hittist
og ræSir málin þar, sem aSstaSan er bezt.
Hótel LoftleiSir er orSiS miSstöS fyrir stærri og smærrí
fundarhöld og aSrar samkomur í höfuSsta3num.v
Einstaklingar, samtök, stofnanir, félög og fyrírtæki
stefna fólki sínu til Hótels LoftleiSa,
því aS þar hafa veriS byggSir sérstakir ráSstefnu-
og fundarsalir fyrir þá fjölmörgu, sem þurfa
aS hittast af ýmsu tilefni. •
*
HringiS í Hótel LoftleiSir.
ViS munum gefa ySur allar upplýsingar og aSstoSa
viS undirbúning aS hverjum þeim fundi eSa
öSrum mannfagnaSi, sem þér kunniS aS standa fýrir.

HÓTEL LOFTLEIÐIR
SÍMI 22322