Ný vikutíðindi - 05.07.1974, Blaðsíða 6

6
N'Ý VIKUTÍÐINDI
Waktir mpp frá dœuámm
Inníæddir prestar á Haiti geta
gert menn meðvitundarlausa
og láíið líta svo út sem þeir
séu dánir, látið grafa þá
þannig, en síðan vakið þá upp
aftur, sem andlega sljóa og
notað þá, sem þræla.
Hryggilegar fregnir um Voo-
doo og Zombiur berast stöð-
ugt frá hinum röku hitabeltis-
skógum og lítt þekktu fjalla-
héruðum á Haiti, þrátt fyrir
viðleitni yfirvaldanna til að
kveða orðróminn niður. Hinn
einfaldi og ótrúlega hjátrúar-
fulli negrabóndi, sem enn í
dag býr að hinni afríkönsku
arfleifð sinni af dularfullum
töfrum og særingum, finnst
hann stöðugt umkringdur af
illum öflum myrkurs og
dauða. Og hann lifir lífinu í
stöðugum ótta við, að þessi
illu öfl tortími honum.
Enda þótt ríkisstjórnin á
Haiti sendi út hverja yfirlýs-
inguna af annarri, til að kveða
niður fregnir af dularfullum
glæpum í landinu, snúa ferða-
menn heim frá Haiti, með ó-
véfengjanlegar furðusögur af
ótrúlegustu viðburðum, sem
þeir hafa orðið vitni að í fá-
förnum og afskekktum fjalla-
héruðum eða frumskógum,
sem taldir eru nær ókleifir yf-
irferðar.
Hinn 73 ára gamli enski
trúboði, Arthur Turnbull, veit
hvað hann segir.
f viðtali við blaðamann frá
stórblaðinu London Daily
Mail segir trúboðinn meðal
annars frá því, að einn af vin-
um hans, sem verið hafði hers-
höfðingi í her Haiti-ríkis,
hafði á einhvern hátt móðgað
mjög einn Voodooprest, sem
haft hafði þess vegna í heit-
ingum við hann og sagt fyrir,
að hann myndi deyja innan
tíu daga. Níu dögum síðar dó
hershöfðinginn, og Turnbull
sá sjálfur um greftrun hans.
En strax daginn eftir var
gröfin tóm. —
Allstór hópur hermanna var
þegar sendur af stað til þess
að reyna að hafa uppi á graf-
arræningjunum, og komu her-
mennirnir að dáiitlum hóp
manna á óvörum, fjórum
dögum síðar, í fáförnu og ó-
greiðfæru skógarþykkni. Þeg-
ar menn þessir urðu her-
mannanna varir hurfu þeir
samstundis inn í myrkviði
frumskógarins, en létu fanga
sinn eftir. Var farið með hann
til Jaemel, en bæði kona hans
og Turnbull þekktu jafnskjótt
manninn; þar var kominn
hinn „dáni“ hershöfðingi.
Turnball fannst hershöfðing-
inn einnig þekkja þau bæði,
en hann gat alls ekki talað og
virtist algjörlega sljór. Hers-
höfðinginn var með öðrum
orðum umbreyttur í Zom-
biu. —
Turnbull segir ennfremur i
viðtalinu við Daily Mail:
,,Ég er sannfærður um að
Voodoo-prestarnir búa yfir
hæfileikum • til að svæfa menn
dáleiðslusvefni, svo að þeir
virðast dánir, og geta því
næst vakið þá aftur upp frá
„dauðum“ sem .andlega sljóa
menn, sem lítið, sem ekkert
geta hugsað.“
Sú frásögn af Zombi-isma,
sem einna mesta athygli hefir
vakið, er frá árinu 1918, og
það gerðist á stað, sem virðist
einna ólíklegastur allra staða
á Haiti. Nefnilega á hinum
víðlendu sykurökrum Haitian-
American Sykur Sambandsins.
Þetta félag á þarna gríðar-
stórar sykurverksmiðjur, þar
sem vélaskrölt og sírenuvæl
kveður í eyrum allan liðlang-
an daginn og allur hávaði og
gauragangur vélamenningar-
innar hefir haldið innreið sína.
Þetta ár var eitt mesta
uppgangsár Sykur Sambands-
ins. Nýjar pantanir streymdu
inn frá öllum álfum.heims, og
negrarnir flykktust að, bæði
karlar og konur, jafnvel frá
afskekktustu héruðum lýðveld-
isins í atvinnuleit. —
Dag nokkurn kom hópur sér
kennilegs fólks í vinnumiðilun-
arskrifstofu verksmiðjanna. —
Augu þessa fólks voru undar-
lega sljó og starandi, eins og
það sæji ekki neitt, en foringi
hópsins, Ti Joseph að nafni
frá borginni Colombier, gaf
þá skýringu, að þetta væri fá-
frótt ..svejtafólk frá .afskekktu
héraði við landamæri Domini-
kanska Lýðveldisins, en það
myndi ekki skirrast við að
vinna, og vinna vel, einkum
ef það fengi að vinna fjarri
hávaða og gauragangi verk-
smiðjanna, sem eðlilega hefði
truflandi áhrif á það. —
Þar með var málið útkljáð,
og verkafólkshópar Ti Josephc
fékk vinnu í útjaðri sykurakr-
anna, svo langan veg frá verk
smiðjunum, að sáralitlar lík-
ur voru fyrir því, að það ræk-
ist á annað fólk frá sama hér-
aði. Enda varð Ti Joseph að
gæta þess eftir megni, að ætt-
ingjar eða vinir þessa fólks
yrðu ekki á vegi þess, því að
þetta fáfróða sveitafólk var í
raun réttri Zombiur, sem Ti
Joseph og kona hans, Croy-
ance, höfðu dregið upp úr
gröfunum til þess að láta það
þræla fyrir sig á ökrunum.
Tíminn leið, og Zombiurnar
unnu hörðum höndum fyrir
húsbónda sinn, sem ekki hik-
,aði við að nota hnútasvip á
þessa þræla sína, ef honum
fannst vinnan ganga seint.
Á hverjum launagreiðslu-
degi mætti Ti Joseph í skrif-
stofu verksmiðjanna til þess
að sækja laun verkamanna
sinna, sem hann stakk að
sjálfsögðu í eigin vasa, því að
hvað eiga Zombiur að gera við
peninga, menn sem ekki geta
hugsað og vita ekki hvað fram
fer i kring um þá?
Á laugardögum skiptust þau
Ti Joseph og kona hans á um
að gæta verkamanna sinna og
matreiða handa þeim. En vel
ið hefir þau áhrif á Zombiurn-
ar, að þeim virðist skyndilega
verða það ljóst, að þær séu í
raun og veru framliðnir menn.
Það hjónanna, sem frí átti,
hélt til næsta þorps til að
skemmta sér við dans og
drykkju laugardagskvöldanna,
eða horfa á hana-at að sunnu-
deginum. —
Hin mikla árshátíð, Féte-
Dieu, nálgaðist, og varð það
að samkomulagi milli hjón-
anna, að Ti Joseph skyldi eiga
frí hátíðisdagana og
skemmta sér dálítið, en Croy-
ance gætti Zombianna. En
þegar kom fram á sunnudags-
morgun var hún orðin leið og
þreytt og fannst hún vera ein-
mana. Jafnframt fann hún til
dálítillar meðaumkunar með
þessum vesalings þöglu mann-
verum, sem þræluðu eins og
húðarjálkar daginn út og dag-
inn inn án þess að fá nokk-
urntíma hina minnstu uppörv-
un að launum. Auk þess hefur
hún vafalaust sjálf haft löng-
un til að vera viðstödd hátiða-
höldin.
Henni fannst, að það myndi
ekki saka, þótt hún tæki Zom-
biurnar með >.sér inn í borg-
ina, þar sem flest verkafólkið
utan. af landsbyggðinni hafði
farið heim til sín til að vera
við hátíðahöldin þar, og íbúar
borgarinnar þekktu alls ekki
verkafólk Ti Josephs.
Croyance tók nú þá ákvörðr
un að fara með allan hópinn
með sér inn í borgina og
þrammaði af stað með Zombi-
urnar í halarófu á eftir sér,
og líktust þær helzt vofum.
Á markaðstorginu var óþol-
andi hitasvækja og skipaði
hún því Zombiunum að setj-
ast í skugga eins veitingatjalds
ins.
Unglingsdrengirnir hlupu
aftur og fram og seldu alls-
kyns góðgæti, hrópandi og
skrækjandi. Croyance fannst
að jafnvel Zombiurnar yrðu
að njóta þess, að það var Féte
Dieu og keypti nokkrar hnet-
ur handa þeim.
En hneturnar hljóta að hafa
verið saltmengaðar, því að þeg
ar Zombiurnar höfðu borðað
fáeina munnbita varð skyndi-
lega furðuleg breyting á hátt-
erni þeirra.
Þessar lífrænu véla-mann-
ramakvein allar í einum kór
fjarlægu fjalla, sem um-
kringdu fyrrverandi heim-
kynni þeirra. Því næst risu
þau öll á fætur sem einn mað-
ur og röltu í halarófu heim á
leið. Enginn þorði að reyna að
stöðva Zombiurnar, því að all-
ir vissu að þetta var framlið-
ið fólk á leið heim í: grafir
sínar.
Þegar Zombiurnar komu
þrammandi eftir helztu götu
heimaborgar sinnar, mættu
þær mörgu fólki, sem þarna
þekkti vini og ættingja upp-
risna og hljóp á móti hópnum
til að fagna þeim, en Zombi-
urnar ýttu fólkinu til hliðar
og héldu sleitulaust áfram
göngu sinni upp í kirkjugarð-
inn. Er þangað kom, skriðu
þessir vesalingar niður í lík-
kistur sínar og reyndu að
draga lokin yfir.
Hið svonefnda „nútíma“-
fólk hlýtur að líta á framan-
skráða frásögn sem ótrúleg-
ustu fjarstæðu. Flestir munu
segja: „En sá þvættingur!“ og
jafnframt slá því föstu, að
þetta sé hreinn uppspuni, hjá-
trú eða æsifregnaþörf. En þar
skjátlast fólkinu. í hegningar-
lögum lýðveldisins Haiti segir
svo, — grein 294:
„Einhvers konar notkun,
hversu lítil sem er, gegn mann
eskju, hver sem hún er, af
meðulum, sem, án þess að
valda raunverulegum dauða,
valda samt sljóvgun, meðvit-
undarleysi, dáleiðslu eða öðru
sama eðlis, hvort sem er
skamman eða langan tíma,
mun verða skoðuð sem morð-
tilraun. Svo framarlega, eftir
notkun slíkra meðala, sem
maðurinn eða manneskjan er
jarðsett, nrun verða litið á
verknaðinn, sem morð að yfir-
lögðu ráði, án tillits til þess,
hverjar afleiðingarnar verða.“
Því verður því ekki neitað,
að Woodoo og Zombia er
hvort-tveggja til.
Zombia er í raun og veru
aðeins skin-dauður maður. En
í hitabeltislandi, þar sem ekki
er krafist yfirlýsingar læknis
um andlát manna og hinn gíf-
urlegi hiti veldur því, að jarð-
setja verður dána menn sem
allra fyrst eftir dauðann, hjálp
ast þetta hvort tveggja að til
að hindra það, að sannleikur-
inn siist út á meðal hinna fá-
fróðu og hiátrúarfullu bænda,
sem trúa því í blindni að
varð að gæta þess, að fæðan
innihéldi ekki salt, því að salt-
eskjur ráku upp ömurlegt
og horfðu í áttina til hinna
Grein eftir Mogens Chr, Nörlund, um svo hroða-
lega, en þó sanna atburði, sem eru að gerast enn
þann dag i dag í frumskógunum á Haiti, að flest-
um óar við að trúa því, að slíkt geti gerzt á tutt-
ugustu öldinni.
Voodoo-prestarnir hafi vald yf-
ir illum vættum. —
Þeir menn, sem vissu að
ekki var um hjátrú að ræða,
hafa hins vegar lengi ráfað í
villu og ráðleysi gagnvart
hinni raunverulegu orsök þess
ara furðulegu fyrirbæra.
Kona nokkur, amerísk, sem
var fréttaritari, ákvað í fyrra-
sumar að fletta rækilega ofan
af Voodoo-prestunum í eitt
skipti fyrir öll, og eftir hina
mestu erfiðleika, einkum af
hálfu yfirvaldanna (en yfir-
völdin á Haiti hafa jafnan
neitað hingað til að ræða þetta
viðkvæma málefni við útlend-
inga) heppnaðist henni að lok-
um að grafast fyrir um leynd-
armálið.
Safinn úr rótarplöntu nokk-
urri, sem inniheldur sérstakar
eiturtegundir, er settur í fæðu
þá, sem fórnarlambið neytir.
Þetta eitur orsakar meðvitund
arleysi, svo menn virðast látn-
ir, og eru þeir þá tafarlaust
jarðsettir — í samræmi við
fyrirmæli heilbrigðisyfirvalda
í öllum hitabeltislöndum.
Síðan er maðurinn grafinn
upp aftur, svo fljótt sem mögu
legt er, áður en hann kafnar
í kistunni. Eitrið skaðar ekki
þær heilafrumur, sem stjórna
skynfærum og vöðvum manns-
ins, en lamar aftur á móti að
mestu eða alveg þær þe.ila-
■ frumur, sem stjórna hugsun
mannsins. Zombian getur því
b'æði heyrt þær fyrirskiþanrrí
sem fyrir hana eru lagðar og
framkvæmt þá líkamlegu
vinnu, sem ætlast er til, en
hún getur alls ekki hugsað
sjálfstætt og framkvæmir því
það, sem henni er sagt athuga-
semdalaust.
Hægt er að nota Zombiuna
til allrar líkamlegrar vinnu
um lengri eða skemmri tíma,
eftir því hve mikið viðkom-
andi persóna hefur fengið af
eitrinu í líkama sinn.
Að lokum hverfa þó áhrif
eitursins að fullu og Zombian
verður „normal“-maður á ný.
En fæstar Zombiur fá að
lifa svo lengi að þær nái sér
eftir eitrunina, því að enda
þótt fæstir hafi nokkra hug-
mynd um hvað gerztz hefir á
meðan þeir voru Zombia, þá
vilja Voodoo-prestarnir ekki
eiga neitt á hættu með hefnd-
ir eftir á og losa sig því við
Zombiuna fyrir fullt og allt
áður en eitur-áhrifin þverra.
Þeir skipa þá oft Zombiunni
að ganga beint af augum fram
af þverhníptu bjargi eða í sjó
fram, og eru litlar líkur til
að morðið upplýsist nokkurn-
tímann, því að maðurinn er
löngu yfirlýstur dáinn og graf
inn.
í afskekktustu héruðunum,
þar sem slíkt viðgengst aðal-
legá, þarf lítt að óttast upp-
ljóstrun, þvi að hinn hjátrúar-
fulli negrabróndi vogar ekkki
að blanda sér í málefni Voo-
doo-prestanna af ótta um sitt
eigið lif, — jafnvel þótt hann
mætti Zombiu, sem hann
þekkti strax, sem látin vin.
•