Nýi tíminn - 13.02.1943, Blaðsíða 1

TIMINN
Sameinaðir stöndum vér
sundraðir föllum vér.
2. árgangur.
Reyéjavík 13. febrúar 1943
2. tölublað
Sala laifkúiaðaralirða
Fyrírkomulag nefndarskípunarlnnar er
undírrót þeírra míssmíða, sem eru
á afurdasölumálunum
Æfövæöí mjólkursölulagðima um verdvísífölu land-
búnaðarafufda verda ad komasí fil framkvæmda
Sala landbúnaöarafurðanna
er komin í hiö mesta óefni.
Jafnhliöa því, sem bæjarbúar
hafa feng'iö ur sveitunum
beztu og eftirsóttustu mat-
vörur sínar, þá hefur árum
saman staöiö hinn ógeðsleg-
asti styr um þessar vörur,
endalausar deilur um verð
þeirra og úthlutun, þyrkingur
og jafnvel opinber fjandskap-
ur milli seljanda og kaupenda.
ílramleiöenda og neytenda
þessara vara, sem framleiö-
endur mega jafnilla án vera
aö hafa sem greiöasta sölu á
hér innanlands og kaupendur
að fá í sem beztu ástandi og
eftir sem beinustum leiðum.
Eitt mesta deiluefnið hefur
verið verölagiö. Síðan lög
gengu í gildi fyrst um sölu
mjólkur og síðan um kjötsöl-
una hefur lögmál framboðs og
eftirspurnar ekki ráðiö þessu
veröi, heldur hefur þaö veriö
ákveöiö af sérstökum nefnd-
um þar til kjörnum. Eg held
báöir aðilar, framleiðendur og
neytendur, telji þetta sjálf-
sagða ráðstöfun, aö láta ekki
verð á þessum neyzluvörum
velta til og frá eftir dutlung-
um blindrar samkeppni i fram
boöi og eftirspurn. En deilan
hefur staðið um veröiö, og
þessa stundina standa sakir
: þannig, aö vörur þessar hafa
hækkað flestum vönun meira
og meira en svarar vísitölu-
hækkun og kjötiö þó lang-
mest. Kjötiö er í margföldu
verði við þaö, sem gengi þess
er á erlendum markaði, og til
þess aö hægt sé aö fá viðun-
andi sölu á því innanlands, er
þaö ráö tekið aö veröbæta þaö
úr ríkissjóöi.
Búuaðarpingið
Búnaöarþing stendur yfir
þessa dagana, var sett 6. þ. m.
Fjöldi mála er þar á dagskrá
í sambandi við ýmsa þætti
landbúnaöarins. Liggja þar
fyrir erindi um stofnun sauö-
fjárkynbótabús á Snæfells-
nesi, um ullarverksmiöju í
sveitum,, um stofnun tilrauna-
og fyrirmyndarbús á Austur-
landi, um mat á smjöri, um
greiðslu fyrir eftirlit með bú-
reikningum, um styrk til korn
ræktar í Þingeyjarsýslu, um
styrk til klakhúsbyggingar,
um kaup á eignum Loðdýrafé-
lags Andakílshrepps, um
sandgræðslu o. fl. Þá liggur
fyrir þinginu frv. til laga um
skólasetur á Reykhólum og
tillögur um ýmiskonar efni.
Þá hefur veriö lögð fram til-
laga til þingsályktunar um
skipun milliþinganefndar til
athugunar á framleiöslumál-
um landbúnaðarins. Tillaga
sú er borin fram af búnaðar-
málastjóra, og var henni fylgt
úr garði meö erindi, mjög ýt-
arlegu og eftirtektarveröu.
Lagði hann áherzlu á þaö, aö
framleiöslu landbúnaöai’vai'-
anna þyrfti fyrst og fremst aö j
miöa viö innlendan markað,
og þyrfti að skipuleggja fram
leiösluna með tilliti þess.
Mjólkurframleiðslu taldi hann
aö enn mætti auka, en um
kjötframleiöslxma sagði hann,
að nú kæmu um 5000 tn. af
kjöti á markaðinn árlega, en
af því væri vart hugsanlegt
að seldust meira en 3000 tn. á
innlendum markaði og væri
því fremur um offramleiðslu
þeirrar vöru aö ræða en hiö
gagnstæöa. Lagði hann á-
herzlu á, að þau héruðin, er
lökust hefðu skilyrðin til ann-
arrar framleiöslu, væru látin
sitja fyrir um kjötframleiösl-
una, enda hafa þau að jafn-
aði öörum héruöum betri skil-
yi'Öi hennar. Þá minntist hann
á aðrar framleiðslugreinar, er
auka mætti. Er ætlun hans
sú, aö milltþinganefndin taki
til athugunar, hvernig skipu-
lagningu þessara mála yrði
bezt fyi'ir komiö.
Enn er ei vitað, hvenær
þinginu lýkur. Málin eru enn
í nefndum, og gefst væntan-
lega tækifæri til að .skýra
nánar frá störfum þess í
næsta blaði.
Flestir hljóta aö vera sam- j
mála um þaö, aö þetta er ó- !
viöunandi ástand. Þaö getur ’
aldrei veriö afsakanlegt, nema *
þegar sérstaklega stendur á og
þá um stundarsakir, aö leggja
fé úr ríkissjóði til aö veröbæta
framleiðsluvöi'ur íslenzkra at-
vinnuvega. Og sérstaklega
ktrnna skattgreiðendur því illa
að fé úr ríkisstjóöi sé látiö
renna í stríðum straumum til
manna, sem vitaö er, að hafa
ekki aöeins sómasamlega af-
koma af atvinnurekstri sínum,
heldur stórgræða sumir þeirra,
ÞaÖ veröur aö fá reglur fyr-
ir því, hvernig ákveöa skuli
verð á landbúnaöarafurðum.
Um reglur, sem settar yröu,
mætti vitanlega deila, en meö
þeim væri þó komin festa í
þessi mál og grundvöllur til aö
standa á í meðferð þeirra.
Þegar mjólkm’sölulögin voru
sett, þá var líka til þess ætl-
ast, í lögunum er ákvæöi um
það, að ákveöa skuli verðið út
frá kostnaðarvísitölu fram-
leiöslunnar, og í reglugerö er
mjög nákvæmlega ákveðið um
það, hverra kostnaðarliða beri
að taka tillit, þegar sú vísitala
er fundin. En þessi ákvæði
hafa aldrei veriö framkvæmd.
verðlag hefur verið látiö
hækka, án þess með fylgdu
skýringar þess, út frá hverju
sú hækkun hefur verið ákveö-
in á hverjum tíma. Aldrei hef-
ur komið nákvæm skilgrein-
ing þess, eftir hvaða reglum
hefur veriö reiknað, enda hafa
þær reglur aldrei veriö fengn-
ar. !
Á þaö hefur verið bent á
öðrum staö, að það er miklum
erfiðleikum bundið aö finna
út reglur til að reikna eftir
framleiðslukostnaö landbún-
aðarafm'öa, þar sem sá kostn-
aður er svo mjög mismunandi.
En þá erfiðleika má ekki láta
hindra aðgerðir í málinu. Til
grundvallar fyrir útreikningi
framleiöslukostnaðar verður
aö leggja kostnað af fram-
leiðslu á býlum, sem hafa við
aö styðjast eitthvert lágmark
ræktaös og véltæks lands eða
aixnars þesS í gildi. Ef verð er
Framhald á 4. síðu.

rilstilnlr III eflingir luttdnidiiiii
9. þ. m. var þingsályktun-
artillaga Sósíalistaflokksins
um ráöstafanir til eflingar
íslenzkum landbúnaöi sam-
þykkt á fundi í sameinuöu
Alþingi meö samhljóða at-
kvæðum, þannig orðuö:
„Alþingi ályktar aö fela
Búnaðarfélagi íslands eftir-
farandi verkefni:
1. AÖ láta fara fram rann-
sókn á því, hvar heppilegust
eru skilyrði meö tilliti til
ræktunar, rafvirkjxmar, sam-
gangna o. s. frv. til landbún-
aðarframleiöslu í ýmsum
greinum með aukið þéttbýli
og stofnun byggöahverfa fyr-
ir augum.
2. Aö jgera áætlun um raf-
virkjun sveitabyggöa og sam-
göngukerfi sveitanna meö
hliösjón af rannsókn þeirri,
er greinir í 1. liö í samvinnu
viö aörar hlutaöeigandi ríkis-
stofnanir
3. í sambandi viö ofan-
greinda rannsókn að gera til-
lögur um stofnxm fyrirmynd-
arbúa á ýmsum stöðum á
landinu og um fyrirkomulag
þeirra, og skulu verkefni
þeirra vera m. a. að gera til-
raxmir í í'æktxm og búrekstri,
halda námskeiö fyrir bændur
o. s. frv.
4. AÖ undirbúa löggjöf xim
framkvæmdir og aðstoð viö
landbúnaöinn á grimdvelli
þess undirbúningsstarfs, sem
að ofan greinir, og aö endur-
skoöa gildandi búnaöarlöggjöf
til aö greiða fyrir þróxm land-
búnaöai'ins í samræmi viö
þær niöurstööm’, sem rann-
sókn sú, er um getur í 1. lið,
leiöir í ljós.
Kostnaður greiðist xir ríkis
sjóðji”.
Tillaga þessi, sem beöiö hef-
ur afgreiöslu frá því á sumar-
þinginu, á .aö geta markað
tímamót í sögu landbúnaðar á
íslandi, ef rétt er á haldiö, og
veltur nú á afstööu og fram
kvæmdum frá hendi Búnaöar-
félagsins og þá fyrst og fremst
búnaðarmálastjóra. Nýi tím-
inn hafði tal af búnaðarmála-
stjóra um málið og taldi
hann sér ánægju að taka á
móti þessari tillögu.
StyrlBldln
I sögu styrjaldarinnar ger-
ast nú hinir stórfelldustu at-
buröir á degi hverjum, sem
hver um sig er líklegur til
mikilla áhrifa á gang styrjald
arinnar í framtíðinni. Áfram- í
haldandi sókn Rauða hersins ;
vekur mestu athyglina, flesta
daga tilkynnir hann einhvern
þýðingarmikinn sigur, hver
stórborgin af annarri og járn- ,
brautaskiptistöðvar eru teknar
úr greipum nazistanna og
hver herdeild þeirra af annari í
sigruö, felld eöa höndum tek-
in. Þýzki herinn heldur nú
ekki öðru landi af því, er
hann tók í sumarsókninni, en
nokkrum hluta af Kákasíu
norður af Krasnodar og hluta
DonetshéraÖanna norður af
Rostov. En Kákasíusvæöiö er
þegar umkringt og hiö sama
vofir yfir Donetshéruðunum,
og er mikill nazistaher í hættu
á báðum stöðum. Norðar hef-
ur Rauöi herinn farið alllangt
vestur fyrir vetrarlínuna
og tekið þýöingarmiklar stöðv
ar, sem Þjóðverjar höfðu á
valdi sínu í allan fyrravetur,
þar á meðal Kúrsk, sem var
hin mesta birgðastöð þýzka
hersins á mótum suðui’- og
miðvígstöðvanna, og Orel og
Karkov er búizt við að falli
á hverri stundu.
Þá hefur veriö haldin meiri
háttar í'áöstefna 1 Norðixr-
Afríku, og voru þeir þar mætt
ir Roosevelt og Churchill og
fleira stórmennaúr hópi Banda
manna. Stalín var boðin þátt-
taka, en hann afsakaði sig
með því, aö harm væri aö
berjast við Þjóðverja og hefði
svo mikiö aö gera, aö hann
kæmist ekki til aö sækja
fundi. En hann var látinn
fylgjast með öllu. sem fram
fór og lýsti ánægju sinni yf-
ir.
í sambandi við þessa ráð-
stefnu lagöi Churchill loft
undir vél og flaug víða jvegu
aö heimsækja heri og þjóö-
höfðingja. Einkum vöktu við-
ræður hans viö stjórn Tyrk-
lands mikla athygli, og þykja
þær benda til aö stjórnarvöld
Tyrklands séu meir að halla
sér í átt til Bandamanna. í
sambandi viö Afríku-ráðstefn-
una' var mjög rætt ástandið
í Norður-Afríku, og er talið,
aö úr því sé nú að greiðast,
en það- hefur valdið Banda-
mönnum nokkurrar áhyggju
að undaníörnu.