Nýi tíminn - 13.02.1943, Blaðsíða 3

3
NÝI TIMINN
Fjéloaflélfa
„Síðan það kom í ljós, að
þýzka herstjórnin hafði fat-
ast í dómi sínum um herstyrk
Rússa, hafa kommúnistar talið
sér leik á borði, að halda fram
„blessun einræðisins.“
Blaðamennska á íslandi kvað
standa mjög lágt í hvaða
dyggðastiga, sem til er vitnað,
hvort heldur dæmt er frá fagur-
fræðilegu, bókmenntalegu.mál-
fræðilegu, fræðilegu eða sið-
ferðilegu sjónarmiði. Sjaldgæft
er þó, að mjög margar van-
dyggðanna hrúgist hver ofan á
aðra í eini einustu setningu^ svo
að hægt sé að umkringja þær
þar í einum hóp. Þó kemur það
fyrir eins og ofanrituð setning
sýnir, sem tekin er úr fyrsta
tölublaði Moggans þessa ný-
byrjaða árs. „Þýzka herstjórnin
hafði fatast“, það er málblómið.
Einhverjum fatast, segjum vér
íslendingar. En síðan upp kom
heitið ,.moðhausaþágufall“, þá
er Mogginn svo óskaplega
skjálfandi frammi fyrir öllum
þáguföllum, að hann hrindir
þeim frá sér upp á líf og dauða
í tíma og ótíma. Þá er einnig al-
gengara mál og viðfeldnara, að
sjá sér leik á borði heldur en að
telja sér leik á borði.
Þá er hin fræðilega og sið-
ferðilega hlið þessarar setning-
ar. Kommúnistar hafa aldrei
haldið öðru fram en að sósíal-
isminn sé hið fullkomnasta lýð-
ræðisform, sem þekkist í sögu J
félagsmála mannkynsins. í sam
bandi við hernaðarafrek Sovét- ;
ríkjanna hafa kommúnistar æ
ofan í æ hamrað á því, að í
þessu sjáist ávextir lýðræðisins, I
þeirrar staðreyndar^ að völdin I
eru í höndum alþýðunnar og
það er alþýðan sjálf, sem er að i
verja sína eigin eign í hverjum J
einasta þumlungi lands, í
hverju húsi og hverri verk- l
smiðju og ekki sízt í sjálfu hinu ’
sósíalska skipulagi, sem óvin-
irnir sækjast fyrst og fremst
eftir að tortýma. En ekki er nóg
með að almennt sé svona logið
um viðhorf heils flokks, þvert
ofan í fjölda ritgerða í hverju
einasta blaði og tímariti, sem
i sósíalistar hafa aðgang að, held-
ur er þessi lýgi sett innan gæsa-
lappa, til að gefa í skyn að orð-
rétt sé tekið upp úr prentuðu
máli. Þetta er meira en lýgi,
það er fölsun, nokkurskonar
'skjalafölsun, það er tilkynning
um, að í einhverju málgagni
standi orð í ákveðnu sambandi
J rituð af manni, sem tekið hefur
j að sér að boða sjónarmið ákveð-
ins flokks, en þessi orð hafa
bara aldrei verið skrifuð í þessu
sambandi.
Þannig hefur þessi eina litla
málsgrein, eftirfarandi auð-
æfi til brunns að bera: eina
stórkostlega málvillu og smærri
mállýti, bláber ósannindi um
margyfirlýst sjónarmið þriðja
stærsta stjórnmálaflokksins á
íslandi og fölsun á rituðu máli.
Söfnun fll
RauOa Hposs
Siiölrlhiiiia
Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna í Reykjavík hefur ákveð-
ið að hefja söfnvm til Rauða-
kross Sovétríkjanna. Sams-
konar söfnun fer nú fram víðs
vegar um heim meðal frelsis-
unnandi þjóða í tilefni þess,
að styrjöldin við heri fasist-
anna hefur að mestu mætt á
Sovétþjóðunum.
'Söfmmin er viðmlkenning
á því, að stríðið, sem Sovét-
þjóðirnar heyja nú, er háð
fyrir menningu alls heimsins.
Innan fulltrúaráðsins var
um lítilsháttar andróður gegn
söfnun þessari að ræða, og hef
ur blað Alþýðuflokksins látið
sömu andúð í ljósi. Reynt er
að haldafram þeim rökum
fyrir andstööunni, að við sé-
um svo smáir og fáir, að um
styrk fi'á okkur muni engu,
þegar stórveldi á í hlut. En
því er til að svara, að við verð-
um að líta á okkur, sem hluta
úr heild frelsisunnandi mann-
kyns, og þaö getur munað ná-
kvæmlega jafnmikið um þátt-
töku okkar og hverra ann-
arra 120 þúsunda annarsstaö-
ar í heiminum.
Söfnunin er enn ekki hafin,
en í næsta blaði verður henn-
ar nánar getið.
Bæjarstjörnin
Sfórkosflega aukin framlög fíl bygg~
ínga og annarra framkvæmda
Bæjarstjóm Reykjavíkur
hefur nýlýega gengið frá fjár
hagsáætlun bæjarins fyrir ár-
ið 1943. Er hún nú með æði
öðrum hætti en venja hefur
verið. Eru nú áætlaðar stór-
upphæðir til ýmsra fram-
kvæmda, sem bærinn hefur
vanraékt til þessa tíma, sér til
stórskammar, og það svo mik-
illega, að þjóðárskömm hefur
verið að. Bai’naskólahúsin eru
einu skólahúsin, sem bærinn
hefur átt, hann hefur ekki
átt neitt sjúkrahús, hressinga-
hæli eða fæðingai’stofnun. Nú
eru áætlaðar nærri 4 milljón-
ir til bygginga íbúðarhúsa,
skóla, sjúkrahúss og fæðingar
heimilis. Auk þess er hálf önn
ih’ milljón áætluð til fram-
kvæmdasjóðs, sem stofnaður
er í því skyni að mæta örðug-
leikum komandi ára, og skal
honum varið til öflunar eða
stuðnings nýrra framleiðslu-
tækja. Framlög þessi eru mest-
megnis samþykkt fyrir sam-
stilltan atbeina Sósíalista og
Alþýðuflokksmanna í bæjar-
stjóm, því þein*a gætti lítiö
1 frumvarpi, sem borgarstjóri
lagði fram. En hinsvegar sá
Sjálfstæðismeirihlutinn sér
ekki fært að beita sér á móti
breytingatillögum til aukinna
fjárframlaga, er þær komu
fram.
Þá hefur það vakið mikla
athygli, að samþykkt var í
bæjarstjórninni, að bærinn
tæki í sínar hendur rekstur
kvikmyndahúsanna, Gamla
°g Nýja Bíós, og leita aðstoö-
ar Alþingis til eignanáms, ef
viðunandi samningar tækjust
ekki viö eigendur húsanna.
Telja má víst, að engir viö-
hlýtandi samningur náist, og
bxða menn þá þess tvenns,
hve ötullega borgarstjóri berst
fyi’ir því aö fá liðsinni þings-
ins og hvernig þingið tekur
þeim málaleitxmum, þegar
fi’am verða bornar.
Annars fer það ekki á milli
mála, aði hér er ekki aöeins
um stórt fjárhagsatriði að
ræða fyrir bæinn, heldur er
það engu síður menning-
aratriði. Jafnveigamikinn þátt
í uppeldi æskulýðsins í Reykja
vik og kvikmyndahúsin eru
má ekki fyrst og fremst reka
sem fjárplógsstarfsemi af ein-
staklingum, heldur veröur
hið opinbera að táka þau í
sínar hendur sem öflugt menn
ingartæki.
| Árni frá Múla greiddi at-
! kvæði með tillögxmni um
þennan bæjaiTekstur ásamt
fulltrúum Sósíalista og Al-
þýðuflokksins.
Svcrríí Krfsijánsson;
Snmyrkjnbúskapur
í Sovétrikjunum
Hralrspár.
Allt frá þeirri stundu, er
bolsévíkar hófust til valda í
Rússlandi, geröust margir til
þess að fara með spásagnir
imi afdrif valdatöku þeirra.
Flestar voru spásagnir þessar á
eina og sömu lund: þeir
mundu hröklast frá völdum.
og þótt þeir fengju hangið á
horriminni um nokkurt skeið,
þá mundu þeir aldrei geta
framkvæmt sósíalismann, svo
sern þeir höfðu io:að. Og um
eitt voru jafnvel hinir bjart-
sýnustu meöal hrakspámann-
anna sanfærðir um, að rúss-
neski bóndinn yrði banabiti
hins bolsévíska stjórnarfars.
Bóndinn er einstaklingshyggju
maður í Rússlandi sem annars-
staðar, sögðu hinir margvísu
spámenn, og fyrr verða bolsé-
víkar að ganga af honum dauð
um en þeir fá gert hann aö
sósíalistai.
En bolsévíkar voru á öðru
máli. Þeir þóttust fullvissir
um það, að hægt væri að
sannfæra bændur um yfir-
bui’ði og kosti sósíalismans, ef
farið væri vel að þeim og þeir
væru sannfærðir með rökum
reynslu og fyrirmyndar. í 14
ár stóð þetta reynsluskeið, en
þá greip samyrkjuhreyfingin
hugi rússneskra bænda svo
föstum tökurn, að allur þori’i
þeirra tók snöggum lífsvenju-
breytingum og hóf samvinnu
urn framleiðslu og ræktxm.
Framleiðslusamvinnan er hið
lífvænlega og eðlilega form
sósíalískum landbúnaði.
í
Skipulag samvinnubúanna.
Hvaða breyting verður nú á
lifnaðai’háttum bóndans, þeg-
ar hann hættir einyrkjabú-
skapnum og gengur í sam- I
vinubúið? Það er þá fyrst, að
hann selurafhendi jarðnæði sitt
samyrkjubúinu, ásamt dráttar
dýi’xxm sínum og landbúnaðar
verkfærum. Kýr, húsdýr og
alifuglar, eru hinsvegar eftir
sem áður persónuleg eign
hans sjálfs. Ennfi’emur fær
hver land til persónulegra af-
nota, land xmdir matjurta-
garð eða ávaxta og til aö
fóðra þá gripi, sem ekki eru
í sameiginlegri eign. Allt land
annaö og allir gripir eru sam-
eign búsins, ennfremur öll
gripahús, korngeymsla og all-
ar opinberar byggingar, svo
sem skólar, klúbbar o. s. frv.
En hvernig fær bóndirm laxm-
að erfiði sitt og vinnu í sam-
yrkjubúinu? Er öllurn launað
jafnt? Ber letinginn og skauf-
ið jafnmikið úr býtxxm og
dugnaöarmaðurinn? Fjarri fer
þvi. Bændxim eru greidd
laun eftir svokölluðum vinnu-
dagseiningxxm.
Vinnudagseiningin er sú
meðalvinna, er samyrkju-
bóndinn afkastar á einum
vinnudegi, en til grundvallar
er lagt ákveðið vhmumagn í
sérhverri tegund vixmu.
Vinnumagnið er ákveöið í
samræmi við vélakost, gæöi
gripa, jai’ðvegs, erfiði vinnunn
ar, handlægni sem er nauðsyn
leg o. s. frv. Ef bóndinn af-
kastar því vinnumagni, sem
krafizt er, er honum reiknuö
ein vinnudagseining. En ef
hann virmur meira en eina
vinnudagseiningu, þá er hon-
um launað í ofanálag sem því
svarar. Hlutur bóndans 1 af-
rakstri samyrkjubúsins fer því
eftir vinnxxmagni hans og
vinnugæðum. Samyrkjubxíin
rússnesku hafa því orðið við
kröfu hinnar gömlu einstakl-
ingshyggju, að laxma mönn-
um framtak þein’a og dugnað.
Samyrkjubúin stjórna sjálf
öllum málum sínum, er varða
reksturinn. Allsherjarfundur
samyi’kjubænda kýs stjóm til
þess að sjá xim búreksturinn.
En öll mál, sem meiriháttar
eru, svo sem skiptingu búsaf-
rakstursins, stærri fyi’irtæki,
er búið ræðst í, verður að
leggja fyrir almennan fxmd
bændanna.
Starfsemin- fer . venjulega
fi’am í vinnusveitum, sem svo
er kallaö, og velur almennur
fxmdui’ samyrkjubænda verk-
stjóra fyrir hverja vinnusveit.
Á flestum samyrkjubúum eru
lærðir búfræðingar á ýmsxxm
sviðum búvísindarma, og eru
þeir laxxnaðir úr sameiginleg-
um sjóði búsins,
Samyrkjubxiin og ríkið.
Rxxmar 240 þúsundir slíkra
samyrkjubúa, sem telja irm-
an vébanda sirma nálega 19
milljónir bændabýla, starfa
með þeim hætti, sem að
framan getur. Samyrkjubúin
eru sjálfviljug atvinnusamtök
frjálsra bænda. En hvernig
eru samskipti þeirra og ríkis-
ins? Þau eru auövitað fyrst
og fremst atvinnulegs eðlis.
Ríkið lætur samyrkjubúxmum
í té meginhluta þeirra fram-
leiðslutækja og verkfæra,
sem nauðsynleg eru til að
standa undir hinum stór-
fellda reksta’i samyrkjubú-
anna. Er þetta gert á þann
hátt, að skipulagðar hafa
verið svonefndar véla- og trak-
torastöðvar um landið þvert
og endilagt. Stöðvar þessar
voru í árslok 1939 nálega
7000 talsins. í þeim er saman
kominn meginþorri alls hins
stói’virka vélakosts Rússlands,
traktorar, fjölerði, flutninga-
bifreiöar, þreskivélar, o. s.
frv. Stöðvar þessar eru ríkis-
eign og vinna mestan hluta
plæginga, sáningar, uppskeru
og þreskingar fyrir bændur.
Sérhver slík stöð er þannig
í sveit sett, aö henni er ætl-
aö að vinna fyrir ákveöinn
fjölda samyrkjubúa. Stöðvarn-
ar og búin gera meö sér skrif-
legan samning, þar sem fram
er tekið, hváða vixma verði
irrnt af hendi á tilsettum
tíma. Hinsvegar skxxldbinda
samyrkjubúin sig til að vinna
ákyeðin hjálparstörf meðan á
verki stöðvaxma stendur.
Með þessu fyrirkomulagi
er hægt að nýta vélakostinn
skipulega og mai’kvíst og kom
ast hjá sóun í vinnukrafti og
véia. Viö véla- og traktors-
Stöðvarnar vinnur mikill fjöldi
faglærðra manna, búfræðinga,
dýralækna o. s. frv., sem enx
jafnan reiðubúnir til að áð-
stoða bændurna og fræða þá
um nýjustu uppgötvanir á
sviði landbxxnaðarvisinda. Enn
fremxxr eru véla- og traktora-
stöðvarnar skuldbundnar til
að kenna á ári hverju ákveðn-
um fjölda samyrkjubænda að
fara með margbrotnar vélar.
Á þann hátt komast sam-
yrkjubændur smámsaman á
sama stig tækni og verk-
lægni og hinir í’íkislaunuöu
starfsmenn stöðvanna. Stöðv-
ai’nar eru á sínu sviði vold-
ugustu uppeldisstofnanir, sem
um getur í sögu nokkurs
lands.
í næstu grein verður sagt
frá annarri tegund búskapar,
sem átt hefur mikinn þátt i
hinni miklu landbxxnaöarbylt-
ingu Sovétríkjanna. Það eru
ríkisbúin, sem urðu rússnesk
um bændum hin mikla fyrir-
myrd í stórbúskap á þeim ár
um, er þeir stóðu enn tvíráðir
og efahyggnir á vegamötum
einyrkjubúskaparins og sam-
yi’kjunnar.