Nýi tíminn - 23.09.1948, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 23. sept. 1948
NÝI TlMINN
3
Barátfa Sjálfstæðisflokksins gegn skaffhlunn-
fifdum kaupfélaganna er liður i baráttu auðstétf-
arinnar fyrlr neyzlusköttum
Morgunblaðið birtir langa
grein 8. ágúst um „skatta-
fjpðindi Kren“. Grein þessi er
einn liður í herferð blaðsins
gégn samvinnuyerzlun og virðist
mér að nú hafi Morgunblaös-
drengimir leitað aðstoðar Verzl
unarráðsins enda ber þessi sið-
asta grein stórlega af hinum
fyrri og gefur kærkomið tæki-
færi til að ræða skattamál kaup
félaganna.
I hverjju eru hin svo-
kölluáu „skattairíðindi"
kaupfélaganna fólgin?
Gildandi ákvæði um skatt-
greiðslur kaupfélaga er að finna
í lögum um samvinnufélög frá
13. júní 1937, og í lögum um
tekju og eignaskatt frá 1935.
í lögum um samvinnufélög
>egir- svo um þetta atriði : 41.
gr.:
„Þangað til fram hefur farið
gagngerð endurskoðun á lög
gjöfinni um tekjur sveita- og
bæjarsjóða, greiða samvinnu
félög gjöld til þeirra sem hér
segir. 1) Skatt af lóðum og öðr-
um fasteignum eftir því sem
lög mæla fyrir. 2) Útsvar aS.
arði, sem leiðir af skiptum við
utanfélagsmenn, eftir sömu rcgl
Jim og kaupmenn á staðnurh,
samkv. ákvörðun skattanefnd-
ar. 3) Skatt allt að 2% af virð-
ingarverði þeirra húsa, sem fé-
lagið notar við starfrækslu
sína“.
Þegar litið er á þessi atriði
verður ljós-t, að löggjafinn hefur
litið svo á að ekki bæri aö
krefja kaupfélögin um skatt af
þeim arði, sem þau endurgreiða
Jélagsmönnum, og skal það á-
’tvæði nokkru nánar skýrt sið-
ar.
Samkvæmt lögum um tekj.i
}g eignaskatt greiða kaupfélóg
3% af skattskyldum tekjum en
jignaskatt, tekjuskattsviðauka,
itríðsgróðaskatt og söluskatt
eftii’ sömu reglum og verzlanir
einstaklinga, og eru þá taliu
öll þau „friðindi“ sem kaupfé-
lögin njóta í skattamálum.
Márkmið kaupíélags-
manna er að reka sann*
virðisverzlun
Hvernig stendur nú á því að
löggjafinn hefur talið rétt að
láta kaupfélögin greiða skatt
eftir öðrum reglum en kaup-
menn ? Neytendakaupfél. eru
samtök manna, sem liafa ákveð-
ið að annast sjálfir útvegun
og dreifingu þeirra vara, sem
þeir þarfnast og framleiðenda
kaupfélög á hliðstæðan hátt,
samtök þeirra, sem ákveðið liaía
áð annast sölu, og sumpart til-
reiðslu, þeirra vara, er þeir
framleiða. Meirihluti íslenzkra
kaupfélaga eru svokölluð blönd
uð kaupféíög, það er annasl
í senn hlutverk neytenda- og
framleiðendafélaga. Markmið
félaganna er ætíð hið sama: að
reka sannvirðisverzlun, það er
að útvega neytendum vöru við
kostnaðarverði, og framleiðend
um útsöluverð að frádregnum
minnsta fáanlegum kostnaði við
dreifingu og tilreiðslu, sem fé-
lögin annast, fyrir þær vörur
sem þau selja fyrir hann.
Þetta er framkvæmt þanmg
að neytendafélögin selja vöru
fyrir áætlunarverð, og framleið-
endafélögin kaupa vöru af meó-
limum sínum á sama hátt, fyrir
áæthmarverð. Um áramót eru
svo viðskiptin gerð upp og fær
þá neytandinn endurgreitt það,
sem hann hefur borgað fram yf -
ir kostnaðarverð og framleiðaad
inn fær greidda uppbót þannig
að hann fái sannvirði fyrir vör-
ur sínar, miðað við markaðs-
verð á hverjum tíma.
Það ætti að vera deginurn
ljósara, hverjum hugsandi
manni, að það er ekki sann-
gjarnt og ekki æskilegt að kaup
félögin greiði skatt af boir.i
arði, sem þau endurgreiða moð-
limum sínum og heldur ekki
sanngjarnt að þau greiði skatt
af því fé, sem þau geyma fyri-
meðlimi sína og greiða þeim af
vexti. Á þessu eru þau hlunn-
indi byggð, sem kaupfélögin
fljótt á litið virðast hafa frain
yfir kaupmenn hvað skatta
snertir, en raunar er vandalaust
fyrir hvaða kaupmann sem er,
að verða aðnjótandi sömu hlunn
inda, vandinn er sá einn, að
selja vöruna við sannvirði, ælla
sér ekki gróða heldur aðoins.
hófleg laun fyrir sitt starf. Þa
verða skattar þeirra sízt hærri
en skattar kaupfélaganna.
Auðstéttin krefst
nevzluskatta
Allt frá því að fyrst voru
sett lög um skattgreiðslur kaup
félaga 1921 hafa andstæðingar
þeirra, og þá fyrst og fremst
Sjálfstæðisflokkurinn og fyrir-
rennari hans íhaldsflokkurinn,
krafizt þess að þau greiJdu
skatt og skyldur af öllum sín-
um tekjum á sama hátt og
kaupmenn. Frá sjónarmiði sam-
keppnismanns er þessi kraía
eðlileg, enda er hún bein ai-
leiðing af stefnu auðstétta allra
Ianda í skattamálum.
Eins og öllum ætti að vera
kunnugt, eru megin átökin í
skattamálum milli tveggja hóf-
uðstefna. Önnur stefnan er sú,
að ná sem mestu af tekjum rík-
isins og sveitarfélaga með nef
sköttum og neyzlusköttum, hin
er sú að afla þessara tekna með
stighækkandi sköttum, er miö-
ist við tekjur og eignir. Það er
augljóst að neyzluskattar leggj-
ast með sama þunga á alla,
fátæka jafnt sem ríka, sé um
eðlilega neyzlu að ræða, hvorki
óhóf né skort. Tollar á nauo-
synjavörum, skattar og útsvör
á verzlun með sömu vörur, leiöa
að sjálfsögðu til hækkaðs vöiu-
verðs, og koma fram sem neyz.u
skattur, þar sem blásnauður
maður borgar sama krónufjö.da,
til hins opinbera eins og veh-
auðugur maður, ef báðir fuli-
nægja brýnustu nauðsynjum.
Slíkt fyrirkomulag á skatt-
heimtu hefur auðstéttinni ælíð
þótt heillaráð, og kaupmanna-
verzlun hefur verið eitt hennar
mesta þarfaþing í baráttunai
fyrir að velta skattabyrðunum
yfir á launastéttirnar. Launþeg-
arnir ættu að minnast þess að
eitt skæðasta vopn auð'stétiar-
innar í átökunum við launþega,
hefur ætíð verið að reyna að
taka þær kjarabætur, sem laun •
þegamir hafa náð vegna kaup-
hækkana, með því að hækka
vöruverðið og þá meðal annars,
og ekki hvað sízt, á síðari áruin
skattheimtutæki og lauma þana
ig þungum byrðum yfir á aí-
þýðuheimilin og létta að sama
skapi byrðar hinna auðugu.
Eaupfélögin em varnar-
virki alþýðunnar
Varnartæki launþega og
smáframleiðenda í þessari bar-
áttu eru kaupfélögin. Að sjáif-
sögðu nær þó vemd þeirra gegn
neyzlusköttum ekki lengra en
löggjöfin heimilar, og verður
ekki með sanni sagt að Alþingi
hafi í því efni verið of vel ú
verði um hag almennings. Sinn
leikurinn er sá að verzlun með
nauðsynjavörur er óeðlilegur
og óheppilegur gjaldstofn fyri-
hið opinbera. Þjóðarheildinni er
áreiðanlega fyrir beztu að öll
verzlun með nauðsynjavörur
fari fram á sannvirðisgrund-
velli, þ. e. að söluverð mioist
við innkaupsverð að viðbættum
minnsta fáanlegum dreifingai -
kostnaði, og það er alröng
stefna í skattamálum að miða
gjöld einstaklingsins til sveitar-
og ríkissjóðs að einhverju leyti
við það hvað þeir kaupa mikið
af hveiti, kartöflum, sápu o. s.
frv. heldur á að miða við tekj-
ur þeirra og eignir á hverjum
tíma. Hinsvegar liggur það 1
hlutarins eðli að taki verzlunm
meira fé af viðskiptavinum sm-
um en hún þarf fyrir þá þjón-
ustu, sem hún innir af hendi,
þá hlýtur ríki og bær að skatt-
leggja þann gróða, sem þannig
myndast. Hvað kaupfélögin
snertir verzla þau við utanféiags
menn á sama hátt og kaup-
menn, ársuppgjör sýna að þau
selja þeim vöruna undir flest-
um kringumstæðum of dýrt. Þad
er réttmætt og sjálfsagt að fé-
lögin borgi ríflegan skatt af
þeim gróða og það gera þau en
það er þá einnig jafnréttmæic
og sjálfsagt að þau fái óáreitt
af skattheimtunni að skila fé-
Framhald á 7. síðu.
Negrablóð og hvitt blóð
Negravandamálið stafar að
vissu leyti af minnimáttarkennd
hjá þeim hvítu. Eg hélt einu
sinni fyrirlestur í Memphis
Tenessee, og á eftir átti ' að
halda mér ofurlitla veizlu. Eg
háfði auðvitað ekkert á móti
því, og þegar þeir spurðu hvort
,*það væri nokkur sem ég vildi
sérstaklega hafa með, sagði ég
to. a'. að mig langaði mikið til
áð hitta prófe'ssor nokkurn sem
bjó í nánd. Þeir voru ekki sér-
lega hrifnir af því, þeir sögðust.
ekkert hafa við það að athuga
persónulega, en maðurinn væri
pegri. Það kom í Ijós að þróf-
essorinn var negri að einum
sextánda hluta. Og þeim fannst
■ýég' víst vera stórlega ósvífinn
þegar ég leyfði mér að spyrja,
hvort fimmtán sextándu hlutar
hvíts blóðs nægðu elcki til að
vega upp negrablóðið!
- Nei, það er ekki sérlega
skemmtilegt þar vestra um þess
ar mundir. Þið hafið væntanlega
séð ýmislegt um þessar „hreins-
anir“ sem nú eiga sér stað, og
m. a. Paul Robeson er flæktur
í. Skömmu áður en hann neitaði
að svara því hvort hann hefði
kosið kommúnista eða ekki með
tilvisun til þess að kosningarétt
urinn væri leynilegur, hafði hon-
um verið neitað um sal til að
halda söngskemmtun. Ástæðan
var ekki sögð sú að hann væri
negri, heldur hitt að liann væri
kommúnisti. En hann ætti nú
að syngja jafn vel fyrir því!
Stríðsóttinn heldur verðinu
uppi
Það er geysileg kommúnista-
hræðsla í Bandaríkjunum sem
stendur. Það er stöðugt unnið
að þyí að ala ótta upp í fólki.
Ca. 50% af verksmiðjunum vinn
ur að hernaðarframleiðslu og
nýlega var tilkynnt að fleiri
verksmiðjur myndu ekki hefja
framleiðslu á borgaralegum
þörfum. Herinn er hafður reiðu
búinn til styrjaldar, og það kost
ar mikið fé. En ef því væri lýst
yfir að það væri friður og eng-
in hætta, yrðu hermennirnir
sendir heim og þá kæmi atvinnu
leysið. Stríðsóttinn heldur verð-
inu uppi og það hefur mikið að
segja í landi þar sem dollarinn
er dýrkaður.
Það er orðið trúaratriði að
menn eigi að hata Rússa. I am
afraid of the Russians, er sí-
fellt viðkvæði. Og það sem þeir
eru hræddir við er að Rússinn
komi og taki peningana frá
þeim! Sjálfur trúi ég ekki á
neitt stríð, þessar miklu stríðs-
æsingar í Bandaríkjunum nú
eru meðal annars afleiðing af
því að forsetakosningar eru í
vændum. Þær verða í nóvember
og öll forsetaefnin lofa því auð-
vitað að þau skuli ráða við
Rússann. En af hverju eru
menn svona hræddir við Rúss-
ana ? Þeir hafa víst allt sem þeíi
kæra sig um, og þeir æskja ef-
laust einskis nema friðar svo
að þeir geti byggt hið eyðilagða
-land sitt upp aftur. En flestir
af þeim sem eru svona dauð-
hræddir við kommúnista, eru
menn sem ekki hafa minnstu
hugmynd um hvað kommúnismi
er.
Eg hugsa að YVallace verði
kósinn
— Það er nú víst ekkert ein-
stakt fyrir Bandaríkin.
— Nei, en þar er hugtakið
kommúnisti svo yfirgripsmikið
að það tekur til alls, frá barna-
legustu sósíaldemókrötum til
hatrömustu anarkista og syndi-
kalista- Já, meiya að segja
Wallace, einnig hann er talinn i
bandalagi við kommúnista.
Hann er langt frá því að vera
kommúnisti, en það er augljóst
að kommúnistar hljóta að telja
hann skárstan af þeim sem í
boði eru.
— Hvaða möguleika skyldi
hann hafa við kosningar?
— Það er erfitt að segja. Eg
hugsa að hann verði kosinn. En
stundum trúum við manneskj-
urnar því sem við viljum láta
rætast. Margir telja að Wallace
sé 50 árum á undan samtíð
sinni, en er það svo hræðilegt?
En sem sagt er þessi Rússa-
hræðsla mjög útbreidd, t. d.
mega kommúnistar ekki vera
lögregluþjónar, liðstoringjar,
formenn verkalýðsfélaga, já
meira að segja ekki stjórnar-
Framhald á 7. síðu.