Nýi tíminn - 30.07.1959, Qupperneq 6

iQi — NÝI TÍMINN — Pimmtudagur 30. júl'i 1959
Hraín úr Voqi:
Æskn, herinn osr Island
Atómíriður.
Þegar við, eem nú erum um
og yfir tvítugt, ökum um hin-
ar blómlegu byggðir suðvest-
urlandsins, verður okkur þá
nokkurntíma á að hugsa til
þess, hve miklar fórnir, fjár-
muni og tima öll þessi upp-
bygging hefur útheimt?
Gerum við okkur grein fyr-
ir því, að ávextir hálfrar ald-
ar strits feðra okkar geta á
morgun þurrkazt út, fyrir
handvömm drukkins, timbraðs
eða geðbilaðs dáta suður á
Keflavíkurflugvelli og að við
sem í dag teljum krónurnar í
kaupumslaginu okkar og undr-
umst hvað þær eru fáar verð-
um kannske á morgun eða
hinn daginn að telja lík Ianda
okkar og undrast, hvað þau
eru mörg? y"
Hver vill ábyrgjast, að^ekki
séu geymdar kjarnorku- '»eða
vetnissprengjur á Keflavikur-
flugvelli og hver vill ekrifa
undir það, að þær þotur, sem
einatt sveima yfir byggðum
okkar, flytji ekki einmitt
slíkar sprengjur og hver vill
fullyrða, að íslenzkir eftir-
litsmenn (ef einhverjir væru)
þekki vetnis- og kjarnorku-
sprengjur í sjón? Og að síð-
ustu: Hver vill ábyrgjast að
þessar sprengjur geti ekki
sprungið — af slysni?
Er okkur ekki líkt farið og
manni, sem sífellt einblínir
niðurfyrir fæturna á sér, til
þess að hrasa ekki um steina,
en rekur svo höfuðið á múr-
vegg og rotast?
(Þó að ég taki svona til
orða, má enginn skilja það
svo, að ég sé að gera lítið úr
kjarabaráttunni, því fer víðs-
fjarri. Það sem ég á við, er
það, að barátta fyrir stundar-
velferð er ekki einhlít að ó"
breyttum aðstæðum.)
Baráttan fyrir friði hlýtur
að vera mikilvægust, mikil-
vægari en allt annað, því að
friðurinn er undirstaða þess,
að við getum notið ávaxta
' strits okkar og flestöll vilj-
um við frið, um það er ég
sannfærður. Undantekningar
eru þó nokkrir ofsafengnir
fasistar og vopnaglaðir hers-
höfðingjar, ásamt með heilíi
halarófu af titlafátækari
fylgjurum. Takmark og
draumur þessara manna er að
þurrka út sjötta ,hluta alls
þurrlendis jarðarinnar og ráða
niðurlögum heillar þjóðfélags-
stefnu og því miður ráða þess-
ir menn öflugum áróðurstækj-
um, sem geta skapað allsterkt
almenningsálit. Þeim hefur
líka tekizt að fá milljónir
manna, til að trúa því, að
bezta friðartryggingin sé —
f jallháir hlaðar vopna og
mílljónir í herþrældómi. Full-
trúar þessarar kynlegu „frið-
arstefnu“ etofnuðu fyrir tíu
árum með sér félag til að
vinna að framgangi hennar.
Félag þetta var auðvitað. yatni
ausið og hlaut, eins og suma
1 mun renna grun í, nafnið
North Atlantic Treaty Organ-
isation — skammstafað
‘ NATO. Eg mun hér eftir
nefna forystumenn og fylgj-
ara þessa bandalags, natifíta.
Það er táknrænt nafn og vek-
ur nokkrar endurminningar,
það er líka nokkru munnhæg-
ara en, Atlandshafssáttmála-'
sinnar.
Herinn og Tíminn.
Islenzkir jábræður natista
hafa þegar orðið margsaga
um tilgang bandalagsins og
aðild okkar að því. Þeir
eiga líka æ erfiðara með að
réttlæta hérvist bandaríkja-
hers, sumir meira að segja
farnir að viðurkenna, að her-
inn sé hér fyrst og fremst
til varnar Bandaríkjunum, en
fráleitt okkur.
Eðlileg afleiðing af þessari
viðurkenningu á eðli og til-
gangi hersetunnar, hlýtur að
vera sú, að þeir hinir sömu
menn sem evo tala snúist gegn
hersetunni af „einurð og
festu“ og beiti sér fyrir brott-
för dátanna.
Þetta gera þeir ekki og
meðganga þarmeð, að þeir
séu keyptir menn.
Tíminn hefur viðurkennt,
að herinn sé óalandi utan
girðingar vegna þess ( að
hann verði sér einatt til
skammar og egni aðeins til
hernámsandstöðu. Betur að
satt væri.
Þá held ég væri ráð að
hleypa út heila liðinu, eina
helgi eða svo, og dreifa nokli-
ur þúsund eintökum útum
sveitirnar til sýnis fyrir kjós-
endur Framsóknarflokksins.
Þingvellir og herinn.
Annars hefur Þingvalla-
hneykslið verið mjög til um-
ræðu síðustu dægrin. Koma
þar fram tvö sjónarmið. Ann-
ar aðilinn vill kenna íslenzku
æskufólki bróðurpart óspekt-
anna og ber heldur blak af
dátunum, (enda nærri höggvið
samvizku Bjarna Ben. ef liún
er þá nokkur til). Hinn aðil-
inn ber heldur blak af löndJ
um sínum, en ætlar dátum
bróðurpartinn.
Að mínu viti er munurinn
aðeins sá, að æskan á að erfa
landið, en herinn að yfirgefa
það — stráx.
Æskan og vestræn
samvinna.
Islenzk æska er á góðri leið
að missa trúna á land sitt og
kostí þess. Stórgróðaklíka eft-
irstríðsáranna hefur talið
henni trú um, að við getum
ekki lifað án gjafakorns, án
hers til að vinna fyrir '— án
hers til að deyja fyrir.
Viðkvæðið er: Við erum fátæk-
ir, fáir og smáir. Við verðum
að vera í þessu bandalaginu
eða hinu bandalaginu, en um-
fram allt, við verðum að
heiðra vestræna samvinnu. Við
megum ekki vera of kröfu-
hörð í landhelgismálinu, við
megum ekki krefja verndar-
ana um vernd, af því að þeir
eru vinir Breta og við erum
í hemaðarbandalagi við þjóf-
ana.
María Magdalena Andrésdóttir
I stuttu máli: Við eigum að
fórna landi okkar lífi og sögu,
á altari vestrænnar samvinnu.
Æskan og íslandssagan.
Æskan situr á ekólabekk
á vetrum og les þar meðal
annars Islandssögu. Hún les
þar um stofnun Alþingis, ár-
ið 930, um hið glæsilega þjóð-
veldietímabil, hún skynjar
skugga Sturlungaaldarinnar,
vígaferli og gamla sáttmála.
Hún les um svarta dauða,
Kópavogssamning, stóru bólu,
móðuharðindi, hungursneyð,
hafís og einokun. Síðan koma
Fjölnismenn og enidurreisn
Alþingis og sjálfstæðisbarátt-
an með Jón Sigurðsson i
broddi fylkingar og loks sig-
ur 1918 og fullur sigur 1944.
Æskan er ekki fyrr komin
útá götuna, en henni er sagt,
að þetta sé hégómi einn hjá
vestrænni samvinnu. Er svo
nokkur furða, þó að íslenzk
æska sé rótlaus og drekki sig
fulla uppi í sveit og jafnvel á
Þingvöllum sjálfum, svo ræki-
lega sem helgi þess staðar
hefur verið lítilsvirt ?
Eg hef jafnvel heyrt ríg-
fullorðna menn halda því fram
í fúlustu alvöru, að okkur
væri affarasælast að gerast
50. eða 51. riki Bandaríkj-
anna.
Sökudólgurinn.
Hinn eiginlegi ekríll og
sökudólgur eru natistarnir ís-
lenzku. Það sem gerir gæfu-
muninn er aðeins það, að þeir
lítilsvirða Alþingi í sölum Al-
þingishússins sjálfs og drekka
sitt brennivín í glæsilegum
veizlusölum — og þykjast
vera fínt fólk.
íslenzk æska hefur verið
svikin um arf einn — landið
og söguna — peningar og
stundarhernámshagnaður sett-
ur í öndvegi. Öll starfsemi til
eflingar friði á jörð og til-
stuðlan vinsamlegrar sambúð-
ar austurs og vesturs hefur
verið gerð tortryggileg, gott
ef hún er ekki landráð. Land-
ið hýsir herþræla stórvelidis,
eitthvert siðfreðislausasta
þjóðfélagsfyrirbæri sem til er.
Þeir fá að valsa hér um götur
bæjanna og uppum sveitirnar
öllu sæmilegu fólki til stór-
ama.
Herinn verður að hverfa.
Öll styrjaldarmannvirki verða
að jafnast við jörðu. Það er
íslenzka þjóðin ein, sem hefur
rétt til að byggja þetta land.
Það er íslenzka þjóðin ein,
sem hefur rétt til að nytja
auðlindir þess og æskan á að
erfa landið. Þess vegna verð-
ur að innræta henni heilbrigt
þjóðarstolt — ekki þjóðernis-
rembing — og efla trú hennar
á landið. Sé það gert, og her-
inn látinn fara, er það trúa
mhi, að æskan verði ekkert
vandamál lengur. ;,J
v,'": • ' 'U?’si :... '»JiV L’íYM. ítóE -
Ef æskan er rótlaus, rokk-
óð og drykkfelld, þá er hún
aðeins að mótmæla óbeint og
óafvitandi.
Framhald af 5. síðu
Þú fagra og væna feðra jörð,
og írjálsar hetjuþjóðir.
Söm er ennþá sældar vist,
og sama ertu móðir.
Þú rvelli krýnda klaka land
með hvítan jökulskalla.
Þar sólin gullið bindur band
af brúnum hárra fjalla.
Þar sem að lindin svöl og tær,
situr í dalnum bjarta.
Þar nljómar svana söngur skær,
sérhvert hrífur hjarta.
Hér vil ég una alla stund
í yndi lífs og harmi.
Og hvíla mína mæddu Iund
hjá móður köldum barmi.
Þó vökvuð tárum verði brá
og vina hverfi blíða,
meðan að Drottinn að ég á,
ekki er vert að kvíða.
hvar glóir rósin fríða.
með frelsis svipinn blíða.
Þó enn sé forna frægðin misst
‘gjoq eoag nuæjg ga pj ut<j
Brátt er eiidað bréfið mitt,
í botninn slæ ’ég Ijóðum.
IIjarfað blíða þekkir þitt.
Það er að vilja góðum.
Máttur enginn mér er hjá,
þó mynd að vísu nái.
En iegðu blaðið eldinn S,
svo enginn þetta sjái.
Æ farðu vel og vertu sæl.
þú vífið handarhvíta.
Tímans stundin myrkvar mæl
unz má ég fá þig líta.
Guð þér veiti þrek og þrótt
í þessum stríða heimi.
í lífí, dauða, dag og nótt,
hans dýrðarhöndin geymi.
Svo var þessi vísa neðanundir:
Víst mun hreinast hressa það
hjartað meinum lúna.
Silkireinin sér á blað
sínum steinum brúna.
Fuglinn fleygur væri ég,
og frjálsa vængi bæri ég,
fljótt ég mundi finna þig.
— skrifaði hún mér einu sinni.
Þína bráði blíða,
brjósti ásta kvíða,
hvíla skyldi ég mædda mig.
Fastur er mér fótur,
flýgur andi skjótur,
hann er kominn heim til þín.
Sér hann svipinn fráa,
sér hann augað bláa,
litla hönd og lipran fót'.
Sér hann brosið blíða,
beina vöxtinn fríða,
lízt mér vel á Ijúfa snót.
(hlær)
Þetta voru hugmyndirnar.
Ég átti að vera svona.
Þú munt þekkja róminn,
þennan sama hljóminn,
sem að fyrr ég sendi þér.
Trúðu honum kæra,
þitt í raunum særa,
skyldi nokkuð muna, mér.
Einn sumardag segir fóstra
mín við mig:
Nú»1 skuluin :við'6iKalda veizlu,
María litlaiRÍ uaniv Msl*
Það var afmælieveizla.
W»«ív ni£au-.t kw ,u i. —
Eg var 21. ars gomul.
Þú gætir nú boðið honum Daða
héma af næsta bæ, segir fóstra
mín.
Það er sosum hægt, segi ég.
Daði kom til veizlunnar.
Við drukkum kaffi og borðuð-
um einhver býsn.
Svo vora leikir fram eftir
kvöldi.
Undir lokin segir Daði við mig,
Það eru margar veizlumar.
So, segi ég.
Eigum við ekki að bjóða til
okkar veizlu, segir hann.
Mín er ánægjan, segi ég.
Eftir viku vorum við gift.
He-he-he.“
„Svo settuð þið bú saman?“
,,0-já.
Það er nú eins og gengur.
Við byrjuðum, þar sem Daðí
minn átti heima.
Það var í Litla Langaidal.
Þar bjuggu tveir bræður,
tengdafaðir minn og bróðir
hans.
Við fengum þriðja partinn.
Daníel, tengdafaðir minn, var
vanur að segja.
Það er nú ekki allt undir stærð-
inni komið, börnin mín.
Við vorum þarna þrjú ár.
Þá fluttum við að Dröngum.
Það var ósköp erfið jörð.
Engin hlunnindi og eftir þvi
vondar slægjur.
Þar vomm við nítján ár.“
„Hvert fómð þið svo?“
„Ætli það hafi ekki verið Narf-
eyri.
Þar vorum við fimm ár.
Ósköp missti ég þar fallega kú.
Hún dó úr doða um veturinn,
blessuð skepnan.
Svo vomm við á Setbergi yfir
þrjátíu ár.
Ó-jú.
Við bjuggum sextíu ár á Skóga-
ströndinni.
Og fimmtán áttum við börnin.
Tvö missti ég í sömu gröfina.
Þá tók ég í nefið.
Aldrei hema aðra nösina þó.
Eg var eitthvað svo ómöguleg
í augunum.
Þau voru svo þurr á eftir.
Aldrei nema í aðra nösinai
soldið.
Þetta var heldur erfitt framan
af.
Og alltaf flutti ég með barn ái
fyrsta ári.
Hinsvegar var Daði minn mestl
jarðræktarmaður og gerði jörð-»
unum alltaf mikið til góða.
Sléttaði mikið.
Og allt var það með einní
skóflu.
Til að mynída sléttuðum viðl
mikið á Setbergi. !
Þá voru drengirnir komnir upp,
Þeir vora duglegir.
Þar gei'ði hann mikið af jarð-1
arbótum.
Það er fallegt túnið að Set4
bergi.
Ekki svo mikið sem blað b’iti.l
túni, þegar við komum þangað.
Kargaþýfi heim að bæjarclyr-1
um.“
„Áttuð þið stóran bústofn4
María?“
„Æ — það gat nú aldrei heitið.
Áttum hundrað kindur þegap
mest var og 3 eða 4 kýr.

Það vora margir munnarnir.
Einu sinni misstum við 4CS
kindur í sjóinn — álpuðust nið-
um ís. )
Það var mikil missa."
„Þú stundaðir íjósmóðurstörf 1
þirini sveit;' María?“
„Nei — nei. 1
Ég gat aldrei heitið Ijósmóðíí
Framh. á 7. síðu. j