Nýi tíminn - 19.11.1959, Side 7

Fimmtudagur 19. nóvember 1959 — NÝI TÍMINN — (7
- Grein sií sem hér fer á
eftir er að meginstofni
ræða sem Steinn Stef-
ánsson, sliólastjóri á
Seyðisfirði, flutti í liaust
á skemmtunum Alþýðu-
bandalagsins á Eskifirði
og á Reyðarfirði:
Það er margra mál að af-
koma almennings í dag sé
góð, menn geti lifað menn-
ingardfi og veitt sér hvers
konar þægindi. Þó að allmik-
ið knnni að vera til í þessu
miðmð við gamla tíma, verð-
ur þn að taka þetta með
þeim fvrirvara, að eigi launa-
fólk almennt að bera sæmi-
legt úr býtum, verður það
yfirleitt að þræla langan
vinnudag, svo langan, að
var'a er tími til að njóta
menninsrarverðmæta, eða
sinna, féTasrPstörfum. 8 tíma
’vinnudagurinn sem barizt var
fyrir um ein^ tíð dugar ekki
lengur, menn burfa að þræla
10 t’ma á só'arhring eða jafn-
vel 14 til að hafa sæmilegar
tekiur. Svo hávaxin er dýr-
tíðin orðin, sem afturhalds-
flokkunum hefur tekizt að
■kkar.'i hér með gróðahyggju
sinní,
En við getum orðið sam-
mála um, að ástandið sé
miklu betra í dag en t.d. fyrir
síðari heimsstvrjöld, fyrst og
fremst af bví, að í dag fær
fólkið þó að jjræ'a. Það hefur
mestmegnis t“kizt að halda
nppi atvinnu á seinni árum.
EVERJUM AU ÞAKKA?
Hveriu skvldi það svo vera
að bakka, að telcizt hefur að
bægja atvinnulevsinu frá
dyrum landsmanna? Hver er
ástæða.n fvri- þvi að við höf-
•um fengið að siá betri tíma?
Við skulum skvggnast dá-
lítið aftur í t:mann til þeirra
tíma, þegar íslenzk alhýða og
áslenzkt dreifbýli átti við
krö^p kjör að búa t.d. á
fyrstu árum heimsstyrjaldar-
Innar síðari.
Þá skeði það að admikill
auður s«fnaðist fyrir á
þýsna óeðlilpgan hátt, þ.e. af
völdum her’iámsins Inneignir
Islendinga i e"'endum bönk-
iim jukust s'-órum og innlend-
ir atvinnurekendur hófu að
safna gróða,,
Þá var það pð framsýnir
menn sáu. að nú var að skan-
ast tækifæv? t'l algerrar við-
reisnar rtvm-mlífsins í land-
inu. Þá tók flokkur a'býðunn-
■ar, SósíalisLaflokkurinn að
boða þá s‘‘efnu, að þjóðin ætti
að nota betta fé til atvinnu-
legrar viðreisnar Hann sýndi
fram á. pð nú hefðu opnazt
möguleikar til nýsköpunar a*--
vinnulífs'ns, nú væri tækifæri
til að leggja grundvö'l að
framtíðarvplmegun íslend-
inve, tækifæri til að lyfta
þirðinni uno úr margra alda
örbirgð til frama og far-
sæ'dar um langa framtíð.
Leiðtogar flokksins boðuðu
þessa stefnu um þvert og
ond'langt landið, að þjóðin
æfti að kaupa stórvirk at-
vinmitæki og dreifa þeim um
landið, og leggia þar með
grindvöll að mikilvirkri fram-
leiðslu, og þar með áfram-
haldandj auðsköpun til vel-
megunar fyrir alla þjóðina, en
ékki örfáa menn.
SÖNGURINN UM
HRUNIÐ.
Það er flestum enn í fersku
minni hvílík stórátök urðu
um þessi mál. Afturhaldsöfl-
in, sem óttuðust um gróðaað-
stöðu sína, risu öndverð gegn
þessari hugmynd í fyrstu.
Þau fundu upp sönginn um
hrunið. Það kannast víst
flestir við setningu, sem hljóð-
ar svona: „Þegar hrunið
kemur.“ Sú setning var endur-
tekin í sífellu og með miklum
hávaða. Svartasta hrunstefnu-
liðið vildi geyma peningana í
bönkunum, þangað til hrun-
ið kæmi! Hvaða gagn sem
hefði nú þá átt að verða að
isflokknum í augum hin mikla
f járfesting, sem af þessu
mundi leiða út um landið, þar
sem hann hafði nóga auð-
menn upp á að bjóða i Reykja-
vík. til að kaupa, enda naut
íhaldið ótakmarkaðs tilstyrks
stjórnarandstöðu Framsókn-
arflokksins, við sitt mál og
ekki sízt bankastjóra Fram-
sóknarflokksins, sem þá voru
alvaldir í bönkunum með í-
haldinu
En með þrjózku sinni og
þrautseigju höfðu forsvars-
menn alþýðunnar sitt mál
frr.m. Sósíalistaflokkurinn sat
fast við sinn keip, og það réði
úrslitum.
Steinn Steíánscon skólastjóri:
þeim. Stórhugur alþýðunnar
var kallaður skýjaborgir og
alvarlega varað við þvílíku
ævintýri. Það mundi hefna
sín, þegar hrunið kæmi.
Það bjargaði málinu að aft-
urhaldsflokkarnir klofnuðu
um það, og að lokum stóðu
foringjar Framsóknarflokks-
ins einir gegn framförunum,
gegn nýsköpuninni, gegn fjár-
festingu til dreifbýlisins, með-
Steinn Stefánsson
an aðrir flokkar unnust til
fylgis við málið. Framsóknar-
broddarnir sungu hrunsöng-
inn áfram þvert ofan í vilja
Itjósenda sinna og kölluðu
hin stórvirku atvinnutæki
gums sem þeir viidu hvergi
nærri koma.
Eftir að Sjálfstæðisflokkur-
inn snerist með málinu, voru
auðvitað háð mjög hörð á-
tök um það, hvort auðmenn-
irnir ættu að fá eignarhald á
atvinnutækjunum svo sem í-
haldið vildi, og þá hefðu þau
flest lent í Reykjavík, eða
hvort ætti að gefa byggðar-
lögum út um land kost á að
eignast þau, eins og Sósíal-
istaflokkurinn barðist ótrauð-
ur fyrir.
Auðvitað blæddi Sjálfstæð-
Einn togarinn af öðrum
kom nú eins og bjargvættur
til fólksins í hinum dreifðu
byggðum landsins, og hvert
fiskiðjuverið af öðru
reis upp — einnig út um land.
ÞEIR RISU UPP AFTUR
SEINNA.
Eg hygg að það sé óum-
deilanlega hér, sem grund-
völlurinn var lagður að vel-
megun okkar í dag. Þessi
þróun festi svo rætur, að
henni varð ekki snúið við.
En hrunpostularnir voru
samt ekki af baki dottnir,
þeir risu upp aftur seinna. —
Þegar okkur reið á að vinna
markaði vegna stóraukinnar
framleiðslu svo að hægt væri
að viðhalda velmegun í land-
inu, tóku gróðaöflin í Sjálf-
stæðisflokknum og Framsókn
höndum saman við harðsvír-
aðasta afturhald heimsins til
þess að reyna að koma í veg
fyrir samskipti okkar við
lönd sósíalismans, sem eins og
á stóð voru þau einu, sem
gátu tryggt okkur markaði.
Þá var þegin Marshallhjálp
og látið undan kröfum Banda-
rík.janna um herpám landsins.
Jafnframt voru svo lífskjör
a'þýðu skert með ægilegri
gengislækkun.
FRAMSÓKNARFORINGJ-
ARNIR GÁF.UST UPP.
Það dró um tíma úr sókn-
armætti þjóðarinnar, hruns-
merki tóku að sjást, atvinnu-
levsi fór aftur að gera vart
við sig.
En jafnvel þetta allt dugði
ekki til að eyðileggja þá sókn
sem hófst á nýsköpunarárun-
um, þvert á móti, framvindan
vann með alþýðunni. Hvernig
sem látið var, reyndust mark-
áðirnir' f'lð' löridfTáÖSiáliÖifiarisf:
okkar eina bjargarvon. —
Vinirnir í vestri kærðu sig
kollótta um allt annað en að
fá að spígspora hér á her-
mannastígvélum við að und-
irbúa nýja heimsstyrjöld und-
ir forystu Duliesar og Mc
Carthys.
Og þegar hrunstefnumenn
fésýsluflokkanna voru búnir
að reyna með öllum ráðum að
spyrna gegn broddunum, tvö
kjörtímabil í röð, undir er-
lendri yfirstjórn — og sáu
að flest vopn snerust í hönd-
um þeirra, gáfust Fram-
sóknarforingjarnir loks upp á
hrunstefnugöngunni, vegna
harðrar andstöðu fólksins,
sem fylgt hafði flokknum.
Það iilræmda stjórnarsam-
starf bandar’sku flokkanna
bilaði 1956, sem frægt er orð-
ið.
EKKI FULL HEILINDI.
Nú gerum við okkur auðvit-
að ekki háar hugmvndir um
þær hvatir, sem að því liggja
þegar einokunargróðaf'okkur
eins og Framsókn snýr allt
í einu við blaðinu og upp-
götvar, að það kunni 'íka að
vera praktískt að gerast ný-
sköpunarflokkur og fara a'lt
allt í einu að stuð'a að fjár-
festingu ■ 1 dreifbýlinu, sem
hún stóð fastast gegn áður.
Okkur grunar auðvitað að
vinstri gríman sé sett upn til
þess að missa ekki al't fylgi
frá sér.
En hvað um það. Þetta
bragð reyndi Framsókn 1956.
Hún sem sagt söðlaði um,
gafst uop á öllu sinu fyrra
striti og vildi gerast vinstri
flokkur og fylgja nýsköpunar-
stefnu þ.e. staðsetningu at-
vinnutækjanna úti um byggðir
landsins, eða fjárfestingu til
dreifbýlisins, eins og þeim
þykir skemmtilegra að orða
það.
Það stóð að sjá'fsögðu ekki
á Alþýðubandalaginu að taka
höndum saman við hvern
þann flokk sem aðhvlltist ný-
sköpunarstefnuna, flokknum,
sem var höfundur þeirrar
stefnu frá 1944—’46.
Eg ætla svo ekki að rekja
þá sögu öllu lengur — Það
var margt vel gert í vinstri
stjórninni, þótt hún, því mið-
ur, brygðist höfuð-stefnumáli
sínu, að reka herinn úr landi,
vegna undanlátssemi her-
námsflokkanna í stjórninni
við Bandaríkin og liklega
ekki síður vegna skelfingar-
innar yfir að pdssa hernáms-
gróðann, sem þessir flokkar
njóta.
Lfi NDFELGISMÁLIÐ.
En öðru aðalmáli hrinti
hún í framkvæmd, landhelgis-
millnu, sem eitt er ncg til að
bera henni gott vitni. En ég
held við verðum sammála um
það, að það mál hefði ekki
leystst, án þátttöku Alþýðu-
bandalagsins i rikisstjórn og
mðherra þess Lúðvíks Jóseps-
sonar — Það getur verið mik-
i'svert að eiga menn með ó-
bi'andi trú á málstaðinn, þeg-
ar á revnir, og hafa þá í að-
stöðu til að ráða úrslitum á
örlagastund, svo sem hér var
með Lúðvík, eins og kunnugt
er.
En vinstri stjórnin gerði
fleira. Hún hélt, fjárhagslegu
jafnvægi í þjóðfélaginu í 2
áfi' 'Þ'éfes' jriirftuM'1 Við 'ltt'eð1,1 og“
hún hefði ekki átt að gefast
upn á því.
En þegar þar var komið
bilaði Framsókn og Alþýðu-
flokkurinn. Þá sló hjarta
hringagróðans og einka-
brasksins orðið svo ótt og
títt, líklega af skorti að það
fékk sting og vildi setja verð-
bólguskrúcuna í gang á ný.
Og á öðru stórmáli gáfust
samstarfsflokkar okkar í
vinstri stjórninni alveg upp,
en það var togaramálið Þeir
efndu ekki að fullu loforðið
um fjárfestingu í dreifbýl-
inu, vegna þess að þá skorti
hugrekki til að taka lán til
togarakaupanna, þar sem
hægt var að fá það. Þeir
misstu hjartað, þemr átti að
fara að taka lán au'-t'm
tialds, þó það væri hjá aðal-
viðskiptaþjóðum okkar.
Hvað á að - nefna s'ikt
framferði ? Mundi ekki s'ikt
heita pólitískt ofstæki, á æóðri
íslenzku? Eða hefur húsbó^d-
inn í vestri kannski hótað?
PRJÓSTHEILINDI
F RAMSÓKNAR.
Svo kemur Framsókn f’-am
fvr'r þióðina i dag og sepir:
A'býðubandalagið vi'l ekki
fjárfestingu í dreifbýlinu. Það
verður að endurskoða pfs*'öðu
sína til sa.mstarfs við Alþvðu-
banda'agið. af því að það er
á móti fiárfestingu til dreif-
bý'sins. Það þarf brjóstheil-
indi tii að halda þessu fram
eftir allt sem á undan er
gengið, eftir að vera búinn að
berjast eins lengi og hægt var
gegn nýsköpun atvinnulífsins,
síðan hoppa yfir á þá línu af
hræðslu,, látast vera vinstri
flokkur og gugna svo á öllu
saman, þegar á átti að herða
eins og í togarakaupunum.
En eitthvað verður nú að
láta það heita til að gera
hosur sínar grænar fyrir
kjósendum.
Því hef ég orðið allfjölorð-
ur um þetta mál, að mér
virðist nauðsyn bera til að
staldra aðeins við, lita yfir
farinn veg og láta ljós þeirr-
ar athugunar lýsa sér næsta
áfangann. Slíkt er skvlt og
siálfsagt hugsandi fólki, sem
vill læra af revns'unni og
koma fram af ábvrgðartil-
finningu gagnvart sér og sin-
um, minnugt þess að f'okkar
eiga eingöngu að dæmast eft-
ir verkum sinum.
HVERJIR HAFA SÉÐ
LENGST OG DUGAD
BEZT?
Hverjir sáu þá lengst? Kom
hrunið, sem afturhaldið söng
sætlegast um undir stjórn
hrunmeistara sinna? Nei, það
kom aldrei. Þakkað veri flokki
alþýðunnar, sem var svo fram-
sýnn að sjá, að hægt var að
afstýra því með viðreisn at-
vinnulífsins, nýsköpuninni.
Hverjir hafa dugað dreif-
býlinu bezt?
Þegar við lítum yfir sögu
síðustu 15 ára, kemur í liós,
að þegar Sósialistaflokkurinn
og Alþýðubandalagið hafa
verið í stjórn með einhverjum
hinna floklcanna, hefur verið
unnið csleitilega að atvinnu-
legri viðreisn um allt land.
En hafi h'.nir flokkarnir
stjórnað. hvar með öðrum án
Alþýðubanda’agsins, hafa
þeir á einn og annan hátt
i'fcuftriið1!,vgegn J'-nýsköpun" at-
vinnulífsins, en fyrir einka-
gróða, hringagróða og her-
Framhald á 11. síðu. ,