Verkakvennablaðið - 19.10.1933, Blaðsíða 3

VERKAKVENNABLAÐIÐ
3
syni hcanar, yndi og eftirlætii
gömlu k'onunnar, sem hún hugs-
ar um og hlynnir að daga og
nætur. Það liggur Hka stórt blaið
á borðinu. Ég tek það upp. „And-
bannin,gur“ stendur þar með stórr
um stöfum.. „Ójá, þetta lá í stig-
anum þegar ég kom heim frá að
þvo búðina í gær," segir Lauga
og lítuir í áttina til blaðsins, „og
ég tók það með mér upp, ég hefi
nú ekki svo mikið að lesa dag-
lega, eins og þú veizt.“ ,<Þú he|f-
ir varla haft mikið gaman af að
iesa þetta,“ verður mér að orði.
,;Gaman,“ það er einhver ótrú-
legur ömurleiki, sem fylgir þessu
eina orði í munni gömlu kon-
unnar, „ónei, en ég hafði eigijn-
lega gagn af því, það rifjaði upp
fyrir mér ýmislegt, sem liðið er,
og lét mig gleymia í svipinn því,
sem ég hugsa ,oftast um og sem
ég hefi hugsað um á hverjum
einasta degi i þessi átta ár, síð-
an hún Dísa mín dó, þetta, sem
mér finst svo sárt að vita, að
nú kemur bráðum sá dagur, sem
ég get ekki unnið lengur, já, það
verður hver vikan síðust úr þessu,
og þá liggur ekki annað fyrir
mér en að fara á sveitina, og þá
veit ég að Bjössi litli verður tek-
inn frá mér, og hvað verður þá
um hann? Annaðhvort fer hann
til einhverra, sem vilja taka
krakka til að fá meðgjöfina og
græða á henni, ,eða þau taka
’ann hann faðir hans og stjúp4
svo þau þurfi ekki lengur að
gefa með honum út úr heimil-
inu. og hrædd er ég um að hon-
um bnegði þá við atlætið, þó lít-
ið sé stundum fyrir framan hend-
urnar hjá mér. En það var nú
ekki þetta, sem ég ætla að segja
þér, Maja mín, þetta er nú bara
það, sem fylgir lifinu hjá mér
og mínum líkum. En það rifj-
aðist upp fyrir mér þegar ég
var að lesa blaðjð að tarna og á-
skoranirnar frá öllum þessum
prófessiorum og doktarum og
hvað það heitir alt saman, að
það væri ég — hún Guðlaujg
gamla ,Þorleifsdóttir, sem gæti
sagt þessum mönnum ihvað
brennivínið hefir að segja, hvað
það þýðir fyrir okkur, þetta nafn-
lausa fólk, sem aldrei sjáumst
eða beyrumst neins staðar og
enginn veit um eða man eiftir, að
láta vínið, láta brenniviinið verða
á boðstólum alJs staðar. Hefði
hrennivínið ekki veríð, ]Já sæti
ég ekki hér á rúminu allslaus
og uppgefin skúringarkerling,
sem ekki á annað eftir ejn að
lenda á sveitinni og velta svo
(ofan í gröfina, og þá væri ekki
Bjössi Utli hérna útií í foriimni
klæðlítill og stundum hálfsvangur
lausaleikskrakki svokallaður, sem
öllum stendur á sama um nema
mér, því ekki tel ég það þó hann
faðir hans sletti í mig meðgjöf-
inni einhverntíma ársins.
Það er bezt ég segi þér ágrip
af æfinni minni, þú ert tmg og
þú getur bæði talað og skrifaðí,
þú getur sagt þeim, sem ætla á
laugardaginn ofan í Bataaskóla
að játa því að meira vín verði
flutt inn í landið, að þeir skulij
hugsa sig um áður, hugsa sig
um hvort þeir séu menn til að
taka á sig afbeidhujamar, ssm af
pví hljókist, og hvort þeir treysti
sér til að bera ábyrgdina, sem
fylgir þessu „jái“.
Það er bezt að byrja á byrj-
uninni. — Foreldrar mínir bjuggu
skamt frá sjó hér ekki langt frá
Reykjavík. Ég var yngst af syst-
kinunum og ákaflega hænd að
föður minum, enda man ég enn
þó ung væri, þegar hans misti
við hvað góður hann var mér.
'Hann var reyndar einn af þeim,
sem eru öllum góðir. ;Þau voru
fátæk, en komust vel af, því bæði
voru dugleg og sparsöm. Faðir
minn var enginn drykkjumaður,
en einn af þeim, se|m þykir gott
vin og hafa gaman af að gera
sér glaðan dag með kunningjun-
um stöku sinnum. Það hefir ver-
ið svona þessi „hófdrykkja", sem
á að vera svo blessunarrik. Svo
vaT það þegar ég var 5 ára, að
þeir fóru 8 á bát á jólaföstunni
til Reykjavíkur til að sækja sér
og sínum ýmislegt fyrir hátíðina.
Öllum þótti þeim vín gott og þeir
bæði keyptu sér á jólakútinn og
kaupmennirnir létu ekki stainda
á sér að gefa þeim í staupinu.
Það heyrðist til þeirra söngur. og
drykkjulæti þegar þeir fóru af
Reykjavíkurhöfn. Veður hafði
versnað um daginn, en þó ekki
meina en svó, að vel var letnd-
andi öðrum megin við nesilð þar
sem þeir áttu heima, ein ekki í
sömu vörinni og þeir ýttu úr um
morgunimn, en brennivinið hafði
hleypt í þá þessum ^metnaði"
eða réttara sagt tekið frá þeim
svo mikið af dómgreind, að þei|r
vildu út af lífinu lenda i sömu
vör og þeir fóru úr. Og svo
hleyptu þeir þarna upp. Bátnum
hvolfdi í lendingunmi og þeir
drukknuðu allir. Einn komst
reyndar til bæja og sagði frá tU’-
drögunum, en hanin var svo þrek-
aður og kalinn, að hanm dó dag-
inn eftir. Líkiin rak og þeíi/r voru
jarðaðjr daginn fyrir ,ÞorIáks-
roessu, en um allar hátíðirnar var
að smáreka brennivinskútana,
sem þeir höfðu haft með sér. Um
vorið var svo heimilíð leyst upp
og við fórum sitt i hverja átt-
ina systkinin — öll á sveitijnaf,
nema það elzta, sem var fcmmt
þá um vorið. Ég get ekki lýst því
hvernig þetta var fyrir mig, öll
gleði var horfin, mér finst að
öll æska hafi flúið frá mér líka,
ég skil ekki þetta, þegar fólkið
er að tala um æskuminningamar
sem það bezta. Ég hefi aldrei ver-
ið ung, ég varð gömul daginn
voðalega þegar brennivínið drap
hann föður minn. Ég gæti sagt
þér roargar sögur um þetta.
Hvernig heldurðu t. d. að mér
hafi liðið, sem vön var ástrikjinu
hans föður mins, þegar húsbónd-
inn á heimilinu tók sín böm á
hnéð, og ég föðurleysinginn stóð
úti í hoimi og horfði á. Ég gæti|
haidið áfram í ajia nótt að reyna
að Jýsa þvi, hvað það er að
vera munaðarJeysingi, en ég vejt
því verður aidnei lýst til fullsl,
og ég sleppi því.
En ég átti eftir að reyna betur
hvað brennivínið gerir að verk-
um, þó það hafi mér vitanlega
aildrei inn fyrir minar vaityi kom-
ið. Ég var ung þegar við Guð-
mundur minn sálugi giftumst, og
aldrei held ég að ung stúlka hafi
stigið þau spor glaðari en ég var
þá, enda var Guðmundur mér
ótrúlega ástríkur og umhyggju-
samur, og mér brá við eftir at-
ilætiö í uppvextinum .Við bjugg-
um á litlu koti hérna, uppé í Borg-
arfirði og alt gekk vel. J>ó efn-
in væru lítil, var ánægjan til
að vega það upp. Það var að
einís eitt, sem skygði á hjá mér.
Þegar Guðmundur fór í Borgar-
nes til aðdrátta og eins á haust-
in þegar hann fór í réttirnar,
kom hann stundum dmkkinn
heim. Ég talaði um þetta við
hann og hanin sagði sem satt var,
að þetta kæmi ekki fyrir nema
3—4 sinnum á ári, og þegar allir
væru með þetta og alls staðar
væri verið að bjóða þetta, þá
gæti hann ekki verið svo ófé-
lagslegur að vera ekki mefð.
Þetta gerðu allir, og ég þyrfti
ekki að vera hrædd um að' hann
yrði nokkurntíma drykkjumaður.
Ég trúði þessu — reyndi að trúa
því, en enginn veit hvað ég tók
út af angist og kvíða á nætumar
t. d. þegar hann var í réttunum
og ég var ein í bænuimí í 'myrkr-
inu og rosunum, sem stundulm
eru á haustin. — Dísa mín var
orðin þriggja ára þegar hann kom
eitt kvöld úr .Þvorárrétt iila tii
reika. Ég sá að það hafði geng-
ið blóð upp úr honum. Jú, hann
hafði dottið af baki á Löngumel-
um, samferðamennirnir höfðu
^amt komið honum á bak aftur,
og þetta væri svo sem ekkefrt.
Hann var talsvert drukkinn, en
þó ekki mikið fanst mér. Hann
háttaði strax og sofnaði, en vakn-
aði fljótlega aftur viðþolslaus áf
kvölum. Ég er ekkert að orð-
lengja þetta, hann komst ekki
á fætur aftur, það hafði sprungið
eitthvað innvortis við byltuna og
hann var dáinn eftir rúmar 3 vik-
ur.
Mér fanst ég ekki geta lifað
lengur, og mér finst enn í dag
að töluverður Jduti af mér hafi
farði í gröfina með Guðmundi
minum, en ég varð að lifa áfram
— vegna Disu.
Svo filutti ég með hana til
Reykjavíkur, og þá byrjaði ný
barátta. Það voru erfið ár, og
það er ekki að furða þó ég end-
ist illa og sé orðin útslitin,
en rnaigar ánægjustundir átti ég
með Dísu minni, því hún var
skemtilegt barn og fallegt barn,
það er mér óhætt að segja þó
ég ætti ’ana. Og ég fór að sætta
mig við Jífið. Mér fanst ég mættij
ekki kvarta meðan Dísa væri hjá
mér og ég gæti séð fyrir okkuh.
Og isvona Jiðu árin. Dísa var
orðin 19 ára þegar hún kyntist
Gunnari Stefánssyni föður Bjössa
litla. Hann var þá í Mentaskól-
anum, en hún var vinnukona
hjónanna, sem hann leigði hjá.
Gunnar var fallegur piltur þá —
það er víst lítid( eftir af fríðleik-1
anum núna — og hann var lika
góður piltur — en af gæöunum
er ekkert éjtir lenc/ur. — .Þau
voru víst ekki lengi búin að vera'
undir sama þaki, þegar þeim fór
að lítast vel hvort á annað, og
svo trúlofuðust þau, og Dísa mín,
já, það ljómaði af henni fögnuð-
urinn og ánægjan hvar sem hún
var. Hún sá ekki sólina fyrir
Gunnari, og það skal ég segja
þér, að mér þótti vænt um hann
líka. Ég hafði aldrei eignast neinn
soninn, og mér famst að nú væri
ég að eignast hann þama. Gunn-
ar ætlaði sér að lesa lög og fram-
tíðin virtist brosa við þeim.
En svo síðasta veturinn hans
í Mentaskólanum var Spán-
arundanþágan komin í gildi fyriir
2 árum og áhrifin farin að koma
í Ijós. Gunnar fór „að fá sér
glas“ með skólabræðrunum, og
það var ótrúlegt að sjá hvernig
maðurinn bieyttist. Ef hann
smakkaði vín, gat hann ekki’hætt
fyr en hann var orðinn útúr og
þá var hann alveg eins og villi-
dýr, grimt, heimskt, taumlausit
villidýr. Dísa mín — hún hélt
að þetta lagaðist, hún grét og
bað, gerði alt fyrir hann, sem
hún gat, fórnaði sáJ og líkama.
J?að komu líka tímabil, sem hann
hætti og varð aftur sama góðá,
glaða prúðmennið og þegar
við þektum hann fyrst. En það
var ekki tiJ lengdar, það var
hreint og beint eins og e(iinhver
illur andi hefði hann á valdji'
sínu og hann yrði að, drekka og
verða eins og. dýr.
Samt komst hann í Háskólaran,
og seinni hluta þess vetrar fædd-
ist Bjössi litli. Ég sá það fyrir
löngu, að alt var að verða búið
þeirna á milli, og Dísa var furðu
róleg. Hún var víst búin að út-
hella öllum þeim tárum, sem hún
átti tiJ. ,Þœr fá æfingu; í því, sem
þykir vænt um drykkjumennina.
En Gunnar gafst upp við að Jæra
þegar hann hafði verið einn veit-
ur í lagadeildinni, flæktist hér
milli manna einn vetur og lifði
á lánum, komst svo til útlanda,
ég veit ekki hvert, og ég vejit
ekki hvað á daga hans dreif þar,
en fyrir 4 árum kom hann hedm',
gamall fyrir aldur fram og hálf-
eyðilagður. Samt fékk hann at-
vinnu sem pakkhúsmaður austur
á fjörðum og giftist þar roskinnil
konu, sem seldi fæði. Um Bjössa
hefir hann aldrei hirt — þaö er
alt fyrir löngu brent úr honum,
sem heitir skyldurækt eða sómai-
tilfinning. En sýslumaður hefiþ