Bændablaðið - 01.08.1994, Side 6

3. TÖLUBLAÐ - SEPTEMBER 1994.
Bændur eru ákveðnir í að bjarga sér
niðurskurður verði nauðsyn-
legur.”
A TVINNUVANDINN TEFUR
BREYTINGAR
Atvinnuástand hefur verið erfitt
um mestallt land að undanjornu
og atvinnuleysi víða viðvarandi.
Ný atvinnutœkifæri hafa ekki
orðið til að sama skapi og önnur
hafa glatast. Hefur almennt at-
vinnuástand í landinu að und-
anförnu ef til vill komið í vegjýrir
að bændur bregði búi og þannig
tafið óumflýjanlegar búhátta- og
ef til vill búsetubreytingar?
„Við getum ekki horft framhjá
því að skortur á atvinnufyrir-
tækjum hefur komið í veg fyrir að
bændur bregði búi. Við sjáum
hvað gerðist haustið 1991 þegar
bændum voru gerð ákveðin tilboð
í framleiðslurétt sauðfjárafurða.
Mestu uppkaupin urðu í sveitum
sem liggja vel við þéttbýlisstöðum
og auðvelt er að sækja atvinnu til.
I því sambandi má nefna suð-
vesturhorn landsins, Mýrarnar,
Eyjaljarðarsvæðið, og sveitimar
kringum Homaljörð - allt byggðir
í nágrenni við þéttbýlisstaði.
Bændur sem gátu sótt aðra at-
vinnu af jörðum sínum voru
viljugastir að selja framleiðslurétt
sinn hverjar sem búskaparað-
stæður þeirra annars voru. Við
megum heldur ekki horfa framhjá
því að uppkaup framleiðsluréttar;
að taka bújarðir úr framleiðslu til
frambúðar, getur verið viðkvæmt
mál og snert tilfinningar þess
fólks sem í hlut á. Ofi er verið að
kaupa fólk frá æfistarfi sínu,
heimkynnum og lífsstíl.”
Versnandi LÍFSKJÖR
BREYTA NEYSLUVENJUM
Þegar talið berst að því hvort
erfiðleikar í atvinnulífi og vers-
nandi lífskjör hafi ef til vill breytt
neysluvenjum; fækkað þeim sem
borða lambakjöt reglulega, kveðst
landbúnaðarráðherra telja að svo
geti vel verið. „Auðvitað fylgja
aðrar venjur versnandi lífskjör-
um. Fólk reynir að bregðast við
breyttum aðstæðum og dregur
saman neyslu. En fleira kemur til.
Neysla annarra kjöt- og raunar
annarra fæðutegunda hefur auk-
ist verulega frá því sem var.
Þannig hefur kindakjötið mætt
mjög harðri samkeppni við aðrar
kjöttegundir og einnig við ýmsa
tilbúna rétti sem rutt hafa sér til
rúms. Neysluvenjur þjóðarinnar
hafa breyst verulega að undan-
fömu. í því sambandi má nefna að
margir eru hættir að borða heita
máltíð í hádeginu þannig að al-
mennar matarvenjur byggjast nú
að miklu leyti á einni aðalmáltíð á
hverjum degi í stað tveggja. Þann-
ig má leita margvíslegra orsaka
fyrir minnkandi neyslu kinda-
kjötsins.”
5 TA DGREIÐSLUKERFIÐ
AKKILESARHÆLL
A FURÐASTÖÐ VANNA
Alvarlegur vandi blasir við
hluta sauðfjárbænda nú á haust-
nóttum. Vegna minkandi sölu
kindakjöts á þessu ári hafa birgðir
verið að hlaðast upp - að minnsta
kosti 1600 tonn eins og komið
hefur fram. Birgðimar em í vörslu
afúrðastöðva sem ekki hafa kom-
ið þeim í verð. Vegna lagaákvæða
um uppgjör afurðastöðva gagn-
vart bændum eiga stöðvamar að
greiða þær að fúllu innan tiltekins
tíma. Til þess hafa þær undan-
tekningarlítið tekið afurðalán hjá
viðskiptabönkunum. Afurða-
lánin eru nú 66% af verðmæti
afúrða og eiga að greiðast ári eftir
að þau eru tekin burtséð frá því
hvort afúrðimar hafa verið seldar.
Vönduð heimilistæki
- HAGSTÆTT VERÐ -
Því eiga afurðalán, sem tekin vom
á síðasta hausti, að greiðast í
nóvember næstkomandi en þá
hafa nýjar kjötbirgðir orðið til
vegna haustslátrunnarinnar,
birgðir sem greiða verður fyrir
innan tiltekins tíma síðar í haust.
Af þessum sökum búa sumar
afurðastöðvamar við mikinn fjár-
hagsvanda - svo mikinn að for-
maður Stéttarsambands bænda
hefur lýst því í ræðu að þær séu
ekki undir það búnar að taka kjöt
í umboðssölu.
Vió þessar aðstœður vakna
ákveðnar spurningar, meðal
annars um réttmœti staðgreiðslu-
kerfis sauðjjárafurða. Hefur það
gengió sér til húðar og hvernig
ber að skilja ummœli forystu-
manns bœnda sem lýst hefur
vantrausti á afurðastöðvarnar?
„Við þessu er aðeins til eitt svar.
Þetta fyrirkomulag hefúr gengið
sér til húðar og því þarf að breyta
en til þess þarf ákveðna laga-
heimild. Staðgreiðslufyrirkomu-
lagið hefur gert mörgum afurða-
sölufyrirtækjum erfitt fyrir. í stað
þessa ástands, sem formaður
Stéttarsambandsins hefur lýst
vantrausti á, þarf að byggja upp
sterk fyrirtæki til að annast um-
sýslu með afurðir sauðfjárbænda.
Þau sjónarmið sem Haukur Hall-
dórsson hefur verið að lala fyrir,
að illa staddar afurðastöðvar séu
vart í stakk búnar til að annast um-
sýslu eða umboðssölu á kjöti, eru
sterk á meðal bænda og þau eiga
sér ákveðnar rætur í fortíðinni.
Vegna rekstrarerfiðleika og
gjaldþrota afurðastöðva hafa
niargir bændur tapað vemlegum
fjárhæðum af afurðaverði. Tor-
tryggni af hálfu bænda gagnvart
illa stöddum afurðasölufyrirtækj-
um er því vel skiljanleg. Staö-
greiðslukerfið er akkillesarhæll
afuróastöðvanna og skapar þeim
óviðunandi fjárhagsstöðu.”
Neytendur SÆTTA sig EKKI
VID AÐ GREIÐA
SKULDAHALANN
Bœndasmtökin hafi krafist
hœrri afuróalána vegna sauð-
fjárafurða eóa allt aó 80% aj'-
urðaverós. Einnig hefur komið til
umræðu að leita til erlendra
lánastofnan um Jýrirgreiðslu á
þessu sviði. En til að svo megi
veróa þarf íslenska ríkið að ganga
í ábyrgð Jýrir umræddum lánum.
Er til umræðu að rikisvaldið beiti
sér fyrir breytingum á afurða-
lánakerfmu til að gera hœkkun
afurðalána mögulega eða ganga
I ábyrgóir fýrir erlendum lánum
af því tilefni?
„Nei - slíkt er ekki á dagskrá.
Engar hugmyndir eru innan rík-
isstjómarinnar um að færa um-
sýslu afurðalána aftur til Seðla-
bankans sem er forsenda þess að
ríkisvaldið gæti haft áhrif á á-
kvarðanir um veitingu þeirra.
Hækkun afurðalána til afurða-
stöðva landbúnaðarins getur
heldur ekki gengið til langframa.
Ég sé enga aðra leið út úr vanda
afurðastöðvanna en að þau
sláturhús sem erfiðast eiga gangi
í gegnum ákveðinn hreinsunar-
eld. Þetta verður meðal annas að
gera til að ná sláturkostnaðinum
niður. Neytendur sem kaupa
landbúnaðarvörur í dag sætta sig
ekki við að greiða hærra verð fyrir
vömrnar til þess að greiða niður
skuldahala sem afurðastöðvamar
hafa safnað saman á undanlbm-
um árum - jafnvel frá síðasta ára-
tug.”
Hrá TT KJÖT EKKl FLUTT INN
Fleira steðjar að sauðjjárbú-
skapnum í landinu en samdráttur
I sölu kindakjöts og skuldavandi
afurðastöðvanna. Með gildistöku
GA TT-samkomulagsins; annað
hvort um nœstu áramót eóa l.júlí
á nœsta ári, breytist viðskipta-
umhverfi landbúnaðarins veru-
lega. Með samkomulaginu verð-
ur leyjilegt að flvtja ýmsar land-
búnaðarvörur hingað til lands,
sem bannað erfram að gildistöku
hans. Nokkurt magn má Jýtja inn
með lágum tollum, en að þvi
marki náðu verður heimilt að
beita tollaígildum til verðjöfn-
unar við innlenda framleiðslu.
Ljóst er að erlendir aðilar eru
þegar farnir að horfa eftir mörk-
uðum fyrir kjöt hér á landi og efa-
semda gœtir um hvort bújjár-
sjúkdómalögin geta varnað þvi
að hrátt kjöt verði flutt til lands-
ins. Er það stefna stjórnvalda að
sporna gegn því að hrátt kjöt verði
flutt hingað til lands?
„Stefna stjómvalda er að hing-
að verði ekki flutt hrátt kjöt. Með
því yrði tekin óþarfa áhætta hvað
smithættu varðar. Við Islending-
ar leggjum mikla áherslu á heil-
brigði búfjár. Af þeim sökum
verður að fara með mikilli gát
hvað varðar allan innflutning er
haft getur hættu á smiti búfjár-
sjúkdóma í för með sér. Islenskt
búfé er mjög viðkvæmt fyrir smiti
vegna langrar einangrunar. Við
getum rifjað mæðiveikina upp í
því sambandi. Við þekkjum einn-
ig sláandi dæmi um á hvem hátt
sláturafurðir geta borið smit á
milli búfjár. Þetta verðum við að
hafa mjög alvarlega í huga á sama
tíma og við hyggjumst koma
landbúnaðarvörum á markaði í
Evrópu og Bandaríkjunum á
þeirri forsendu að um hollustu-
vömr sé að ræða. Þegar við tölum
um heilbrigði og hollustu þá erum
við að tala um afurðir sem em
framleiddar án notkunar lyija og
annarra aðskotaefna - afurðir
heilbrigðra dýra.”
Landbúnaðarráðherra færði
talið að hugsanlegum innflutn-
ingi á kjöti frá Nýja Sjálandi
hingað til lands sem rætt hefúr
verið um eftir að skýrsla Valdi-
mars Einarssonar, fyrrum fram-
kvæmdastjóra Landssambands
kúabænda og nú bankamanns á
Nýja Sjálandi, um kjötmarkaðinn
hér á landi var gerð opinber. Hann
kvaðst telja sönnunarbyrðina í
innflutningsmálunum gagn-
kvæma.
„Við verðum að sanna að hætta
geti stafað af innllutningi en
Nýsjálendingar verða aftur á móti
að sanna að engir þeir sjúkdómar
séu fyrir hendi þar í landi að ís-
lenskum bústofnum stafi hætta af
þeim. Auðvitað munum við
standa við GATT-samninginn en
við munum einnig standa fast á
rétti okkar sjálfra.”
Búfjárstofnarnir EINSTÖK
VERDMÆTI
A undanförnum árum hafa þau
sjónarmið hvað eftir annað kom-
ið fram að aukinn innflutningur á
matvælum og vaxandi samkeppni
15 gerðir af
ZANUSSI
kæli/frystiskápum
Okkar frábasru greiðslukjör.
útborgun aðeins 25% og
eftirslöðvar í allt að 30
mánuði.
KUPPER BUSCH
eldavélasettin eru
til í hvítu, svörtu,
spegli, brúnu og
stáli.
Þvottavélar - Þurrkarar.
Margar gerðir.
r* H/F
Suðurlandsbraut 16
Sími (91) 88 05 00. Fax (91) 88 05 04
STURTUVAGNAR
Fyrirliggjandi.
íslensk framleiðsla fyrir
ísienskar aðsfæður. Hagstætt
verð og greiðsluskilmálar.
KAUPFÉLAG ÁRNESINGA (jnmFS
BIFREIÐASMIÐJURnS^1
SELFOSSI - SÍMI 98-22000