Prentarinn - 10.03.1990, Page 16

þetta er í raun og veru allt annar mið-
ill, bókin, heldur en þessi nýja tœkni.
Jú, það má segja það, að bókin er
allt annars eðlis heldur en t.d. kvik-
mynd. En þó höfum við lært það í
gegnum þau ár sem við höfum lifað,
að við sjáum alveg hvaða áhrif kvik-
myndirnar hafa haft á daglegt líf fólks
á öllum sviðum, bæði í klæðaburði, í
framkomu, í framsetningu máls, já, í
kurteisi og öllu sem við kemur lífinu.
Það er allt meira og minna undir
áhrifum þess sem við höfum séð er-
lendis frá og það er ekkert undrunar-
efni. Og meðan við ekki gáum að því
hvað er að ske í sambandi við svona
fjölmiðla, þá er ekki von á góðu. En
við getum ekki barist gegn fjölmiðl-
um, við verðum bara að taka þá á
þann eðlilega hátt eins og þeir væru
nauðsynlegir, en við verðum að vita af
því að við erum skyldug til þess að
varðaveita þessa tungu sem við tölum,
250 þúsund manns. Það er ekki bara
fyrir okkur alla, það er fyrir heiminn.
Þessi tunga er töluð hér og við tölum
hana ekki fyrir íslendinga, heldur er
hún verðmæti sem menningin á og
það er afleitt að skilja það ekki fyrr en
tungan er glötuð, að við höfum verið
að fást við verðmæti í dag, árið 1989.
Islenskan er eign allra, hverja tungu
sem þeira mæla á.
Mér datt í hug að við spjölluðum
svolítið um samstarf okkar í nefndinni
til að koma út bók, sem heitir Prent-
listin 500 ára. Það var 1940 og þessi
bók var gefin út „sem handrit að til-
hlutan Hins íslenzka prentarafélags á
kostnað Isafoldarprentsmiðju h.f. “
eins og það er orðað á titilsíðu. Við
vorum þarna saman í ritnefnd þessarar
bókar ásamt þriðja manni, sem mun
hafa verið Jón H. Guðmundsson
prentari og rithöfundur. Nefndin var
kjörin til undribúnings minningarrits
um 500 ára afmœli prentlistarinnar í
heiminum.
Ég man eftir því, og þú sjálfsagt
líka, að við vorum einu sinni komnir á
ystu nöf með það hvort við gætum
komið bókinni út á því ári. Útgáfunni
seinkaði nú dálítið og við bjuggumst
aldrei við að geta komið henni út fyrir
það sem við kölluðum afmœli þessa
árs, sem var Jónsmessan. En samt sem
áður héldum við áfram að vinna að
þessu og ég man eftir því að þar kom
að, þegar bókin var fullsett og Gunnar
Einarsson, sem var kostnaðarmaður
fyrir hönd lsafoldar, fór að lesa þessa
ágœtu texta, sem í þessari bók voru,
m.a. texta Sigurðar Nordals, sem er al-
veg frábœr að mínu viti, þá rak hann
augun í það, að Sigurður vœri með
meiningar um það að bókaútgáfa
myndi á nœstu árum eða áratugum
breytast þannig að það yrðu félög og
samtök sem myndu taka meira við
bókaútgáfunni heldur en einstaklingar,
og tryggðu þar með kaupendafjölda
sem gœti gert bókina ódýrari almenn-
ingi. Og þegar Gunnar sá þennan spá-
dóm, þá minnir mig að hann hafi sagt
við okkur að þetta færi ekki óbreytt í
gegn. Við yrðum að tala við Nordal
um það, segja honum að hann myndi
ekki láta þetta fara óbreytt í gegn og þá
myndi bókin ekki koma út. Manstu
eftir þessu?
Já, ég man afskaplega vel eftir
þessu, eiginlega öllu saman og þessum
sérstaka kapítula, sem þú talar um.
Hann varð okkur svolítið erfiður
svona í bili, en svo leystist þetta á
mjög sómasamlegan hátt bæði fyrir
höfund og fyrir útgefanda held ég
líka, því útgefandi samþykkti síðan
einhverjar smávægilegar breytingar,
sem skiptu ekki neinu máli.
En þetta var dálítið erfitt fyrir okkur
að þurfa að fara til Nordals og biðja
hann um að breyta.
Já. það var mjög erfitt Stefán, því
maður bar nú í fyrsta lagi mikla „re-
spekt“ fyrir Sigurði Nordal, sem höf-
undi og eiginlega sem vitmenni fyrir
prentað mál o.s.frv., þannig að maður
tók þetta dálítið nærri sér. Þú þekkir
nú svo vel til allra þeirra verka sem
urðu til þess að þessi bók kom út á
þennan máta, og sem ég átti nú ein-
hvern þátt í, og eiginlega má segja að
þegar maður tók ákvörðunina um að
gera þetta á þennan hátt þá var það
eiginlega ekki vegna þess að ég ætlað-
ist til þess að þetta yrði svona um-
fangsmikið, heldur liggur við að það
hafi verið af nautn að gera þetta
svona. Að handvinna litina í hvert
einasta eintak og gera þetta með
pensli og vatnslitum, eins og raun
varð á, og sem fór síðan út til all-
flestra prentara sem þess óskuðu.
Já, þetta er eitt einstœðasta verk sem
hér hefur verið unnið.
Já, ég hygg það og þó víðar væri
leitað.
Var það að tilhlutan útgefandans
eða okkar, nefndarinnar, og hann hafi
síðan fallist á það?
Eg held það hafi bara verið hug-
mynd okkar að gera það á þennan
hátt, vegna þess að klissjugerð á þess-
um tíma, hún var náttúrulega fjarska-
lega kostnaðarsöm, að gera marga liti
og margprenta ofan í . Ég held að út-
gefandinn hefði aldrei lagt í það sem
það kostaði að gera allar klissjurnar,
gera allar prentanirnar o.s.frv., og
þetta varð ofan á. Ég var þarna setjari
í ísafold svo að ég gerði þetta með
mínum pensli og það gekk fjandi ná-
lægt mér, eiginlega þannig að ég var
kominn svona á ystu nöf þegar ég
hætti.
Varstu þá búinn með á annað
hundrað eintök?
Ég var búinn með 135 eintök af
bókinni. Að auki þurfti ég að gera
litaprófanir. Ég held að útgefanda
hafi nú þótt ég vera alllengi að þessu.
Það gerði mér ekkert gott. Ég var
ekkert að teygja úr þessu, ég gerði
það sem ég gat, en það var voðalega
þreytandi að vera undir pressu. Það
var eitt sem dreif mig áfram. Þetta var
einstætt hér á okkar landi, að það
væri handunnin heil bók svona og það
fannst mér skemmtilegt bara okkar
„fags“ vegna. Stíllinn, sem ég hafði á
þessu, hann var náttúrulega annar en
ég hafði tileinkað mér í formun á
prentgripum.
Hann var að því leyti einstæður líka
og ég hafði mikla ánægju af þessu
verki í raun og veru, þegar upp var
staðið. Ég dæmi ekkert um aðra hlið á
þessu, það er of nálægt mér til þess að
ég geti gert það.
16
PRENTARINN 1.10.90