Vísbending - 02.11.2009, Qupperneq 4

VíSBENDING
Spáð í efnahagslífið
Katrín Ólafsdóttir, lektor við Háskólann í
Reykjavík svarar spurningum Vísbendingar.
1. Hefur hugmyndafrœði kapítalismans og
markaðshagkerfisins heðið afhroð?
Ég tel að hugmyndafræði markaðs-
hagkerfisins hafi orðið fyrir hnekki
en engan veginn beðið afhroð.
Síðustu árin hafði skapast ofurtrú á
markaðshagkerfinu, en nýlega vorum
við óþyrmilega minnt á að kerfið er ekki
óskeikult. Ósýnilega höndin virkar alls
ekki eins vel og við töldum og kerfið
þarfnast mun meira aðhalds og eftirlits.
Við áföll er alltaf tilhneiging til að fara
út í gagnstæðar öfgar, en nú eins og áður
verðum við að forðast slíkt. Við þurfum
að staldra við og kanna hvað það var sem
brást og kanna hvað við getum gert til að
taka á vandanum og læra af reynslunni.
Markaðshagkerfið hefur ýmislegt til
síns ágætis, en bara ekki jafnmikið og
almenningur trúði fyrir rúmlega ári
síðan.
2. Er eftirsóknarvert að taka upp alþjóðlega
mynt eins og evru eða dollar?
Islenska krónan hefur misst trúverðug-
leika sem alþjóðleg mynt og er hún nú
háð miklum höftum. Ég sé ekki fram á
að krónan nái aftur þeim trúverðugleika
að hún verði aftur gjaldgengur gjaldmiðill
á alþjóðlegum markaði. Bent hefur verið
á að krónan komi til með að hjálpa
okkur að komast út úr kreppunni og sú
ábending er réttmæt. En ekki má gleyma
því að krónan hjálpaði til við að koma
okkur í þann vanda sem við erum nú í.
Undanfarin ár hefur efnahagsumhverfið
verið mjög óstöðugt. Ef við tækjum upp
mynt sem hefði víðtæka útbreiðslu yrði
hagvöxtur stöðugri, upptakturinn yrði
væntanlega hægari, en á móti kemur
að niðursveiflurnar yrðu minni. Ég
sé aðeins einn valkost ef við skiptum
um gjaldmiðil og það er evran, en því
fylgir aðild að Evrópusambandinu.
Helmingur viðskipta okkar er í evrum
og því myndi við upptöku evrunnar
hverfa gjaldeyrisáhætta af helmingi okkar
viðskipta. Það eitt og sér skilar okkur
talsverðum ábata.
3. Er rétt að halda áfram samstarfmu við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn?
Eftir hrun bankakerflsins stóðu engar
dyr opnar á alþjóðlegum fjármálamarkaði.
Katrín Ólafidóttir.
evran.
Ég sé aðeins
einn valkost
ef við skiptum
um gjaldmiðil
og það er
Eina leiðin sem okkur var fær var að
leita samstarfs við AGS. Samstarfið
veitir okkur ákveðinn stimpil gagnvart
öðrum þjóðum og var því skilyrði
fyrir lánveitingu annarra. Við eigum
tvímælalaust að halda því samstarfi áfram
þar til við höfum aflað okkur trausts á ný
á alþjóðlegum mörkuðum, en það mun
taka tíma. Einhverjir telja að erfitt sé að
uppfylla skilyrði AGS. I því sambandi vil
ég benda á að við þurfum hvort eð er að
taka á flestu af því sem AGS fer fram á.
Það er til dæmis nauðsynlegt að ná tökum
á hallanum á ríkissjóði til að koma í veg
fyrir frekari skuldasöfnun ríkissjóðs.
4. Eru malikvarðar um hagvóxt úreltir eða
er nafnið e.t.v. rangt. A hagvöxtur eitthvað
skylt við hagsæld?
Að mínu mati er mælikvarðinn
hagvöxtur góður og gildur en hann nær
þó skammt. Ég held að hagfræðingar
hafi góðan skilning á því hvað hagvöxtur
mælir og hvað ekki. En í umræðunni
hefur hagvexti verið gefið mun meira
gildi en hann á skilið og satt að segja
gefur orðið meira í skyn en æskilegt er. I
pólitískri umræðu hafa menn oft einblínt
á hagvöxt og talið að það sé alltaf gott að
hann sé sem mestur, en það er alrangt.
Með hagvexti er ætlunin að mæla
aukningu þeirra verðmæta sem verða til
í þjóðarbúskapnum á ákveðnum tíma,
en mælingin er að mörgu leyti gölluð. Þá
mælir hagvöxtur alls ekki velferð þeirra
einstaklinga sem við þennan hagvöxt
búa. Þá má auðveldlega setja upp
dæmi þar sem minni hagvöxtur eykur
hamingju og hagsæld. Hagvöxtur er að
mörgu leyti ágætur mælikvarði á stöðu
efnahagslífsins, en samtímis þarf alltaf að
skoða aðra hagvísa. Q
Aörir sálmar
Forystumenn eiga
aö vísa veginn
Engir stjórnmálamenn fá annað
eins tækifæri til þess að setja
mark sitt á söguna og þeir sem
veljast til forystu á örlagatímum. Þá
reynir á forystuhæfileikana. Það er
fróðlegt að rifja upp þanka tveggja
leiðtoga í Sjálfstæðisflokknum um
stjórnmálaforingja. Ólafur Thors var
lengur formaður í Sjálfstæðisflokknum en
nokkur annar, tuttugu og sjö ár eða um
þriðjung af þeim áttatíu árum sem liðin
eru frá því að flokkurinn var stofnaður.
Hann sagði í samtali við danska
blaðakonu: „Starf stjórnmálamannsins er
fólgið í því að rétta fólki hjálparhönd og
sjá um að duglegu fólki sé veitt tækifæri.
... Góður stjórnmálamaður á að ... taka
sannleikann fram yfir lygina. Hann á
að vera hugrakkur, vinnusamur og hafa
hjartað á réttum stað. Og ... helst ekki
allt of heimskur. Hann verður að vita, að
enginn vex af því að sitja í stól - heldur
af því að vinna starf sitt. Og svo eigum
við stjórnmálamennirnir - eins og
englarnir - auðvitað sífellt að biðja fyrir
syndugum - stjórnarandstöðunni - og
leiða hana á rétta braut.“
Geir Hallgrímsson var einn merkasti
stjórnmálamaður 20. aldar, heiðarlegur
hugsjónamaður sem laus var við allan
refshátt. Hann sagði ungur í bréfi til
félaga síns: „[Ajllt ber þetta að sama
brunni, sá sem lofar mestu, fær mest
fylgi, en auðvitað er það leiðin til
glötunar. Stjórnmálamenn og flokkar
verða að hafa hugrekki og dug til þess
að segja þjóðinni að ekki sé allt hægt
í einu og leiða henni fyrir sjónir að
kröfupólitík sé ekki heillavænleg til
lengdar. Ef stjórnmálaflokkur heima eða
annars staðar hefur slíkt hugrekki mun
hann áreiðanlega vinna þegar til lengdar
lætur. Þótt segja megi að íslenska þjóðin
hafi ekki viljað lækka dýrtíðina eða gera
ráðstafanir í þá átt, þá má líka segja að
forysta flokkanna hafi ekki vísað veginn,
eins og þó er þeirra skylda og síðan að
standa og falla með því.“
Það er athylgisvert að báðir leggja
þeir áherslu á heiðarleika. Ólafur
er gamansamur en Geir alvarlegri.
Grunnurinn er þó sá sami: Heiðarleiki
og hugrekki eru tekin fram yfir skrum
og tækifærismennsku. hj
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Netfang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita
án leyfis útgefanda.
4 VÍSBENDING • 43. TBL. 2 0 0 9