Vísbending - 16.11.2009, Page 1

ÍSBENDING
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
16. nóvember 2009
45. tölublað
27. árgangur
ISSN 1021-8483
Lífeyrissjóðir rétta úr kútnum
Þegar bankarnir hrundu í október
2008 hafði það áhrif á alla
fjármagnseigendur og lífeyrissjóðir
eru þar ekki undanskildir. Afallið var ekki
verra en svo að nú, ári síðar, eru þeir aftur
að ná fyrri heildareign í krónum talið. Það
segir þó ekki alla söguna því verðbólga
hefur verið talsverð þannig að enn vantar
nokkuð á að sjóðirnir hafi náð sama
raunvirði og áður.
Var áfallið áfellisdómur?
I öllu því umróti og umtali sem einkennt
hefur þjóðfélagið eftir hrun, hafa margir
beint spjótum sínum að lífeyrissjóðunum
og sagt mikið tap þeirra sanna að þeim
hafi verið illa stjórnað. Lífeyrissjóðir eru
ekki undanþegnir gagnrýni fremur en
aðrir, en flest bendir til þess að miðað við
aðstæður hafi áfallið í raun og veru verið
ótrúlega lítið. I meðfylgjandi töflu má
sjá hvernig einstakir liðir efnahagsreikn-
ingsins hafa breyst frá því í september í
fyrra. Meginniðurstaðan er sú að innlend
verðbréf hafa minnkað um 13% en erlendar
Tafla: Eignir lífeyrissjóða í
september 2008 og 2009
Milljarðarkr. Sepf. 2008 Sepf. 2009 fíreyf- ing
Sjóður og bankaínnst. 85 172 102%
Útlán og veröbréfaeign 1.771 1.615 -9%
Veröbr. meö föstum tekjum 964 993 3%
Rikissjóöur ísl. 57 90 58%
Bæjar- og sveitarf 40 72 79%
Innlánsstofnanir 148 62 -58%
Ýmis lánafyrirtæki 336 433 29%
Fyrirtæki 189 130 -31%
Sjóöfélagalán 156 173 11%
Erlend skuldabréf 38 32 -15%
Veröbr.meö breytil. tekjum 808 623 -23%
Veröbréfasjóöir alls 281 199 -29%
Innlendir 177 98 -45%
Erlendir 103 101 -3%
Hlutabréfasjóöir alls 298 315 6%
Innlendir 10 11 11%
Erlendir 289 304 5%
Hlutabréf alls 229 109 -52%
Innlend 141 25 -82%
Erlend 87 85 -3%
Afleiöusamningar nettó -96 -66 -32%
Aörar eignir nettó 11 14 24%
Hrein eign til lífeyris 1.771 1.735 -2%
Þ.a. innlend veröbréf 1.254 1.094 -13%
Þ.a. erlend veröbréf 517 521 1%
Heimild: sedlabanki.is, útreikningar Vísbendingar.
Mynd: Heildareignir lífeyrissjóðanna 1997-2009.
Milljónir króna, verðlag 2009.
Heimild: sedlabanki.is, útreikningar Vísbendingar.
eignir standa í stað í krónum talið. Hér er
þó að ýmsu að hyggja.
Iðgjöld lífeyrissjóða á einu ári eru
um 100 milljarðar króna og meðalraun-
ávöxtun sem reiknað er með í úttektum
á lífeyrissjóðum er 3,5%. Að teknu tilliti
til verðbólgu hefði ávöxtun því átt að
vera 13-14% eða nærri 200 milljarðar.
Lífeyrisgreiðslur úr sjóðunum eru nálægt
60 milljörðum króna. Miðað við þetta
er tapið nálægt 250 milljörðum króna. Á
myndinni má reyndar sjá að verðmætið fór
hæst að núvirði í tæplega 2.150 milljarða
króna. Miðað við þá tölu er tapið milli
fjögur og fimmhundruð milljarðar króna
að raunvirði. Það eru milli 18 og 25%
af heildarverðmæti sjóðanna. Það er ekki
fjarri þeim tölum sem nefndar voru strax
eftir hrunið.
I töflunni sést hvernig eignir hafa
breyst. Bankainnstæður hafa tvöfaldast
og eru nú um 10% af eignum sjóðanna.
Vextir af þeim munu nú ekki gera meira
en halda í við verðbólguna. Þegar litið er
á aðra liði er rétt að hafa í huga að ekki
er víst að tölurnar endurspegli alls staðar
raunverulega stöðu því í einhverjum
tilvikum færa lífeyrissjóðirnir afskriftir í
milliuppgjörum í einu lagi en ekki inn á
einstaka reikninga. Erlend verðbréf halda
verðgildi sínu í krónum talið, en það
gleymist oft að erlendis er líka kreppa.
Það sem var nánast einstakt hér á landi var
að skuldabréf bankanna urðu lítils virði,
en þau eru allajafna talin kostur varfær-
inna fjárfesta. Hlutabréfamarkaðurinn
hrundi líka. Enginn efast um það nú
að hlutabréf í íslenskum fyrirtækjum,
einkum bönkum og eignarhaldsfélögum,
voru allt of hátt skráð, enda blasti það við
að ávöxtun upp á tugi prósenta ár eftir
ár gat ekki staðist. Á árunum fyrir 2008
hafði innlendur hlutabréfamarkaður
smám saman orðið einsleitari. Nær öll
sjávarútvegsfyrirtæki hurfu af markaði, svo
dæmi sé tekið. Verkefnið næstu árin er að
byggja fjölbreyttan hlutabréfamarkað upp
að nýju. I Noregi, Svíþjóð og Kanada var
ávöxtun lífeyrissjóða í fyrra neikvæð um
23-28%. Því er ekki hægt að segja að slök
afkoma íslensku sjóðanna í kreppunni
skeri sig úr. Q
1 Lífeyrissjóðir urðu A Skattleysismörk Q Myntráð er einn A Því miður er það
1 fyrir miklu tapi f \ eru hærri á íslandi kostur ef tengja "jjf svo að íslenskar
við hrunið. Bæði en víða annars á krónuna við lausnir magna
hérlendis og ytra. staðar. ^kasafni^ erlenda mynt. íslensk vandamál.
'^SKÓLABÓ'^S^'
VÍSBENDING • 4S TBL. 2009 1