Læknablaðið - 01.06.1924, Blaðsíða 4

82
LÆKNABLAÐIÐ
AnnaÖ höfnSeinkenní ristilbólgunnar er hægða-óreglan. Hægöirnar eru
ýmist of harðar eða of linar. Menn hafa því hugsað sér, að annaðhvort
væri það þunnlífið (bólgan), sem orsakaði hægðaleysiö, eða þá vice versa.
Flestir munu nú vera þeirrar skoðunar, að stundum komi ristilbólga
að visu upp úr colitis, eða enterocolitis acuta, en að langoftast sé frum-
sjúkdómurinn langvarandi hægðaleysi.
Allir þekkja stercoral-diarrhoe (fausse diarrhoe Frakkanna). Ef hægðir
dvelja of lengi í ristlinum, kemur þar að, að lokum, að hann ryður niður,
fyrst hörðum köglum og síðan vatnsþunnu innihaldi, sem þá annaðhvort
kemur úr mjógirninu eða er seroalbuminöst exsudat úr ristlinum. í þessum
hægðum er sáralitið, eða ekkert slím sjáanlegt, en haldist slíkt ástand
lengur, kemur slimiö, fyr eða síðar, í ljós, en það er sönnun þess, að
slímhúðin sé oröin þrútin. Það er þó aðgætandi, að stundum sést ekkert
slím í hægðunum, þótt ristilbólga sé komin, einkum seint í þunnlífis-
köstunum.
Þótt ristillrálgan virðist þannig venjulegast vera afleiðing obstip. chr.
(intestinal stasis Englendinganna), þá er þó eftir að vita, hver er aftur
orsök hennar, eða hvort að um sameiginlega orsök obstip. og colitis muni
vera að ræða.
í því samljandi er best að sleppa öllum aukaatriðum, svo sem olistip.
ex ingest., o. senil., o. af kvrsetum, vanrækslu af defæcation o. s. frv., því
þótt slík atriði auki oft á, eða activeri þá eiginl. obstip. chr., þá valda
þau ekki o. nema um stundarsakir, eða o. sem auðvelt er að l)æta úr,
svo framarlega sem hinar eiginlega orsakir obstip. chr. eru ekki með
í leik. — En um þær má segja, að þrjár höfuðskoðanir hafi verið ríkjandi:
1. ) Að sjúkl. þessir melti fæðuna l^etur en aörir, svo að úrgangur
hennar veki ekki næga ristilperistaltik.
2. ) Að venjulega séu einhverjar congenit. eða aquisit. anatom. breyt-
ingar á ristlinum, svo sem leguljreytingar, bönd eða samvextir, er valdi
brotalöm (kinks) á þarminum og þar af leiðandi stagnation á hægðunum.
3. ) Að obstip. chr. sé „functionel“ sjúkd., þ. e. að einhver truflun
eigi sér stað á hinni margbrotnu starfsemi ristiltauganna.
'Hvað viðvikur fyrstu kenningunni, sem runnin er frá A. Schmidt, er
það að segja, að hún skýrir ekki nema tiltölulega fá tilfelli af sjúkd., og
síst þau tilfelli, sem eru samfara ristilbólgu, eða einkennum i öðrum lif-
færum (universal eða parenteral-einkenni).
Að því leyti er næsta kenningin aðgengilegri. Hinn þekti talsmaður
hennar, Arb. Lane álítur, að parenteral-eink. stafi af eitrun frá þörm-
unum, og hefir hann og fleiri ráðist í að gera all-alvarlegar operationir, til
þcss að bæta ástand sjúkh, en misjafnar virðast skoðanirnar vera um
árangurinn.
Þeir, sem aöhyllast 3. kenninguna, neita því engan veginn, að það
eigi sér stað, að umgetnar anatom. Ijreytingar geti valdið obstipation, eða
ileus, en álita, að slikt rnuni þó vera tiltölulega sjaldgæft, enda gegnir
það oft furðu, hversu lítil áhrif afarmiklir gamasamvextir (Cannon)
eða skarpar flexuræ, t. d. við coloptose (Thaysen) hafi á hægðirnar.
fiitt sé líklegra, að obstip. chr. eigi drjúgan þátt í því, að slíkar breyt-
ingar (t, d. adhæsiones og kinks eftir colitis, diverticulitis með pericolitis.