Læknablaðið - 01.11.1932, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ
163
Á árinu, sem nú er a'S kveSja, hefir komið fram stórmerk nýjung viS-
vikjandi fyrirkomulagi röntgenáhalda. Það er útbimaður, er kemur í veg
fyrir alla liœltu af háspcnta rafniagnsstraumnum, sem veitt er frá röntgen-
vélinni gegnum röntgenlampana. Þjóðverjar nefna þetta „Hochspannungs-
sicherung". Við og við kemur það fyrir, að læknir eða annar starfsmaður
(eða jafnvel sjúklingur) lætur lífið vegna háspennunnar. Mestu varfærni
þarf til þess að afstýra þessari hættu. Haíi maður tal af starfskonum, er
framkvæma röntgenlækningar (therapie), þar sem notuð eru að jafnaði
180—200 þús. volt, kemur í ljós, að hjá þessu fólki er sífeldur uggur um
slys, vegna þess möguleika, — ef eitthvað bilar, — að straumnum kunni
að slá í áhöld eða sjúkling, enda má það heita vís dauði. Þetta er og ekki
að ástæðulausu, því innstillingar á suma likamsparta, t. d. ano-genital-
regio, axilla, hálsinn, — einkanlega við þungt haldna sjúklinga — geta
verið erfiðar, og vandkvæðum bundið að koma háspennuleiðslunum hæfi-
lega langt burtu. Oft er því ekki mögulegt, að stilla röntgenlampann eins
og hentugast væri, og sjúklingunum notalegast. Nú er þetta alt á annan veg.
Háspennuhættan er yfirunnin. Sérstakur staður í röntgenvélinni er tengd-
ur við jörðu, en utan um röntgenlampa og leiðslur er einangTandi útbún-
aður þannig, að óhætt er að snerta þessa parta meðan vélin er í gangi.
Sjúklingnum er t. d. óhætt að hafa röntgenlampann i handarkrikanum, —
ef geisla þarf holhendina — og halda utan um hann með handleggnum.
Öll hætta er úti. Nú má tengja röntgenlampa við einangraða leiðslu, eins og
venjulegur borðlampi er tengdur við ljósnetið í veggnum. Hér eftir verða
röntgenstofur ekki útbúnar nema með þe.ssu háspennuöryggi, og göml-
um röntgenvélum smám saman breytt, að þessu leyti. Vafalaust verður
mjög íljótlega fyrirboðið erlendis að setja upp nema háspennutrygg tæki.
En því miður dregur þetta ])ann dilk á eftir sér, að áhöldin verða dýrari.
Útbúnaður nýrrar röntgenstofu hlýtur óhjákvæmilega að kosta nokkuð mörg
hundruð krónum meira fyrir bragðið.
Nú er á döfinni alveg ný, og áður óþekt gerð á röntgenlömpum. Er hug-
myndin að unt verði að stinga þeim inn í vagina, og geisla collum uteri og
jaarametria, eða inn í munninn og geisla munnhol, tungu og kok. Háspennu-
tryggingin gerir það að verkum, að mögulegt getur orðið, að koma lömp-
unum þannig fyrir. Röntgen-ingeniörarnir eru að glíma við þetta, en eng-
inn er enn farinn að nota þessa nýju og furðulegu lampagerð.
Heimsókn á röntgenvélaverksmiðjum erlendis er rnikils virði fyrir þá,
sem eiga að velja vélar i nýja geislastofu, eða gera út um endurbætur á
]íví sem fyrir er. Komumanni er ætíð vel fagnað af forstjórum og röntgen-
ingeniörum, enda er búist við hagnaði í aðra hönd. Það er sannarlegt æfin-
týri, að koma í Siemenstadt utan við Berlín, þar sem Áíemcnr-verksmiðj-
urnar hafa bækistöð sina, eða á Mi'i//cr.?-verksmiðjurnar i Hamborg, sem
nú er reyndar orðin hollensk eign, — keypt af Philips. Múller í Hamborg
var lengi vel sá, sem framleiddi flesta röntgenlampa i Þýskalandi. Kom síð-
ar á markaðinn með Metalix-lampana. Siemens þekkja allir. Sanitas er líka
nijög þekt firma. Ennfremur Koch (Co-merka), Stcrzcl, Dresden o. fl. Á
Norðurlöndum er Járnhs Elektriska Akticbolag í Stokkhólmi stærsta verk-
smiðjan i þessari grein. Framleiðir þó ekki röntgenlampa.