Læknablaðið - 01.03.1936, Síða 8

LÆKNABLAÐIÐ
að vera hreinskilinn og segja sann-
leikann, að hér koma sjaldnast öll
kurl til grafar, þar sem að eins fæst
lík eru krufin, og því geta menn
eigi haft rétta vitneskju í þessum
efnurn. Engum efa er blandiÖ, a'Ö
hin illræmda garnaflækja, sem fólki
hrylti við í mínu ungdæmi og hryll-
ir við enn, hefir bæði, meðal ann-
ars, stafað af sprungnum botnlanga
og sárum þeim, er hér er um að
ræða. Skýrslur lækna hér að lút-
andi eru mjög sundurleitar. Mayos
bræður telja, að af 778 skeifugarn-
arsárum, hafi 216 verið sprungin,
eða 22 af hundraði. Norsk greinar-
gerð um þessi efni frá próf. Bull
í Osló, frá árunum 1912—1915 gef-
ur eftirgreindar tölur:
24 skeifugarnarsár, þar af 3
sprungin, 12%.
54 magasár, þar af 5 sprungin,
9.5 %•
Tölur skurðlækna geta um þau
tilfelli, sem komast undir hnífinn,
en ekki þeirra, sem framhjá fara
og eru banvæn, en þau eru því mið-
ur altof mörg.
Þýskir læknar telja, að um 40%
þessara sjúklinga' deyji vegna of
seinnra, eða engra skurðaðgerða,
sem eru að heita má það eina, sem
að haldi getur komið, eins og áð-
ur er drepið á. Yfir sjúklingunum,
sem ganga með þessi sár, vofir lífs-
hætta, sem skellur á þá eins og
þruma, stundum að því er virðist
eins og úr heiðskíru lofti. Lífshætt-
an stafar ýmist af því, að sárin
springi og vakli lífhimnubólgu, sem
er tíðara, eða hinu, að þeir blóð-
renni; streymir þá svo ört í maga
og garnir, að sjúklingurinn deyr af
blóðmissinum.
Eins og lækna greinir mjög á
um það, hversu sárin í þessu á-
standi eru tíð, eins greinir þá á
um það, hvor séu tíðari yfirleitt,
maga- eða skeifugarnarsár. Amer-
ískir skurðlæknar telja, að skeifu-
garnarsár séu tvöfalt tiðari en
magasár, franskir læknar telja á
hinn bóginn magasárin tíðari. Sama
ósamræmis gætir, þegar ræðir um
sprungin sár. Hvernig sem þessu
er varið, ber að hafa hugfast, að
leita fyrst að því sprungna sári við
neðra magaop og efst á skeifugörn.
Tíðara er að sárin springi á körl-
um en konurn, en sé spurt, hver séu
tíðari á hvoru um sig, verða aftur
skiftar skoðanir. Sumir álíta, að
þau séu helmingi tíðari á körlum
en konum, aðrir telja mismuninn
miklu meiri. Eftir aldri eru sárin í
þessu ástandi lang-tíðust á hesta
aldri, milli 20—50, einkum þó milli
30—40. Þó sárin í þessu ástandi
hremmi menn tíðast í blóma aldurs,
geta þau komið fyrir á öllum aldri;
fátíð eru þau talin á börnum neð-
an tíu ára aldurs, og upp að tví-
tugu, en tíðari, einkum á körlum,
eins og minst hefir verið á, yfir
fimtugs aldri. Þau hafa þó sést á
fárra daga gömlum börum, fárra
mánaða, fárra ára og eins á háöldr-
uðu fólki. Sár þessi geta sprungið
meðan þau eru í myndun, en einn-
ig þau, sem eiga að heita bötnuð
og litil einkenni gefa, og eins þau,
er aldrei hafa valdið einkennum og
sjúklingurinn hefir enga hugmynd
um að hann hafi. f meginþorra til-
fella má með nákvæmum fyrir-
spurnum til sjúklinganna komast að
því, að þeir fyr eða síðar á æfinni
hafa haft einkenni magaveiki eða
magasárs, og getur það síðar gefið
læknum bendingu um, um hvað sé
að ræða. Sjúklingarnir geta upp á
ýmsu um tækifæris-orsakir þess, að
sárin bresti, svo sem mikilli á-
reynslu, áverkum á kviðinn, remb-
ingi við hægðatregðu, haryum við
röntgenskoðanir og margt fleira,
sem út af fyrir sig alls ekki nægir
til skýringar. Sár geta sprungið