Læknablaðið - 15.01.1938, Page 10

4
LÆKNAB LAÐIÐ
]>a'ð hversu þær litast, sé undir því
komiö i hvaða sekretions ástandi
fruman sé á hverjunt tima. — Mitt
á milli er síöan sú kenning, aS
chromofob frumurnar séu móSur-
fruntur, og aS af þeint þróist svo
bæSi basofil og eosinofil frumurn-
ar, en hvorar fyrir sig hafi sitt á-
kveSna hlutverk, og er sú kenning
lögS til grundvallar því, sem hér
fer á eftir.
4-
Eftir þennan inngang mun eg
þá snúa mér aö sjálfum sjúkdóm-
unum. Eg hygg, aS best yfirlit fá-
íst yfir þetta efni, ef maSur reynir
aS lnigsa i hormonum eSa hor-
mon-truflunum, og leitast við aS
gera sér ljóst hverskonar dysfunk-
tion liggur á bak viS þaS klin-
iska, er fyrir augun ber á þessu
sviSi.
Sá histologiski basis, sem viS
göngum út frá er þá fyrst og
fremst eosinofilu frumurnar og
basofilu-frumurnar. En sá dyna-
miski Imsis er þá samkvæmt því
„eosinofir'-hormonflokkur og
„basofiT'-hormonflokkur.
Samkvæmt þessu má skifta
sjúkdómum í pars ant. í þessa aS-
al-flokka:
I. Hyperfunktion á pars. ant.
II. Hypofunktion á pars ant.
Innan þessara aSalflokka má
síSan greina undirflokka, nefni-
lega:
a) Hyper-eosinofilismus.
b) Hyper-basofilismus.
c) BlönduS form.
Skal þessu nú, hverju um sig,
lýst nokkru nánar. Fyrst veröur
þá fyrir aS lýsa sjúkdómum er
stafa af hyperfunktion á eosinofil-
frumunum, eöa hypereosinofilism-
us. Þær sjúkdómsmyndir, er fram
koma fyrir of-starf eosinofil-frum-
anna, eru mismunandi, eftir því á
hvaöa aldurs-skeiöi truflunin
byrjar.
Ef truflunin byrjar á barnsaldri
eöa unglingsárum, kemur frant
gigantismus eöa risavöxtur. Mest-
ur vöxtur er á unglingsárunum, en
þó hefir fengist fullkomin sönnun
þess, aS of-framleiSsla á vaxtar-
hormon getur komiS strax eftir
fæSingu. Vöxturinn heldur áfram
lengur en venjulega, jafnvel alt til
þrítugs aldurs. Einkennin eru í
stuttu máli þessi. Sjúkdómurinn
tekur aöallega pilta; ofvöxtur
kemur í alla likamsparta og org-
ana. Ofvöxtur beinanna stafar af
hyperosseogenesis bæöi í epifysum
og periosti. VöSvar eru oft mjög
vel þroskaöir og risarnir þá sterk-
ir. Libido oft aukin og andlegt
aktivitet aukiS. Oft breytist þetta
hyperfunktions-ástand meS árun-
um í hypo-aktivitet. Risavöxtur-
inn heldur'sér aS vísu þegar hann
er einu sinni kominn, en frarn kent-
ur1 þá sterilitet og amonorrhoe hjá
konum, impotens og asperma-
tismus hjá körlum. VöSvar rýrna
og þreytast fljótt og andlegt ak-
tivitet rninkar. Adipositas fylgir
ekki. Venjulega stafar þessi sjúk-
dómur af hyperfunktion á eosino-
fil frumunum i pars anterior, en
sjaldan af tumor.
Þá komum viS aö akromegali,
sem stafar af hyper-eosinofilismus,
oftast og sennilega altaf af tumor-
myndun — eosinofil adenom. —
Benda sýndi fyrstur aS þessu var
]?annig variö, og er um aS kenna,
eins og viS gigantismus, offrarn-
leiöslu á vaxtar-hormon í þessum
frumum. Evans og Simpson hafa
framkallað risavöxt hjá dýrum á
vaxtarskeiöi og of-vöxt á akra hjá
fullvöxnum dýrum, meS því að
sprauta í þau hypofysu-vaxtar-
hormon.
Besta sönnunin fyrir því, aS or-