Læknablaðið - 01.11.1938, Qupperneq 6

IOO
LÆKNABLAÐIÐ
uðu eggi. Áður höfðu Ascheim og
Zondek í Berlín og sömuleiðis Engle
og Smith i New-York sýnt fram
á, að transplantation af hypophysis-
pars anterior-vef á infantilar mýs
og rottur, olli stækkun og þroska
á ovaria dýranna, svo að folliculi
náðu að þroskast og corpus luteum
myndaðist. Það var á grundvelli
þessara rannsókna, sem Zondek bar
fram kenningu sina urn það, að
ovarial-starfseminni væri stjórnað
fyrir atbeina tveggja gonadotropra
hormona, sem pars anterior hypo-
physunnar gæfi frá sér á reglu-
bundinn hátt, folliculus-þroskunar
hormonsins og luteíniserings hor-
monsins. En þessi efni nefndi Zon-
dek prolan A og prolan B. Eftir
þessu ætti pars anterior hypophys-
unnar að vera „primus motor“
þessarar starfsemi.
Folliculusþroskunar-hormonið
veldur vexti og þroska folliculi og
stimulerar granulosafrumurnar og
Theka-internafrumurnar til þess að
gefa frá sér folliculushormonið, en
það veldur svo aftur jiroliferation-
inni í endometriinu. — Síðan kem-
ur luteiniseringshormonið til sög-
unnar, ]iað veldur ovulationinni og
corpus luteum-mynduninni og sti-
mulerar luteinfrumurnar til þess að
gefa frá sér corpus luteum-horm-
onið, sem svo veldur því, að endo-
metríið verður prægravidt, kemst
á sekretionsskeiðið.
Það er þess vegna sennilegt, að
hypophysu-starfsemin sé þarna ráð-
andi yfir ovarial-starfseminni. Hins
vegar hefir verið sýnt fram á með
tilraunum, bæði á dýrum og mönn-
um, að vixlverkun á sér stað á milli
ovarianna og hypophysunnar, og
]iannig, að ovariið verkar lamandi
á starf hypophysunnar. Mikil ovari-
alhormona-framleiðsla minkar starf
hypophysunnar, en lítil ovarialhor-
inon-framleiðsla eykur ]iað.
Það, sem e. t. v. hvað mest hefir
stuðlað að hinum mikla viðgangi
hormonfræðinnar og aukið þekk-
ingu manna á þessum efnum, eru
dýratilraunir þær, sem gerðar hafa
verið af þýskum og amerískum vís-
indamönnum, og sem hafa leitt til
þess, að fundist hafa specifik bio-
logisk tests fyrir sexualhormonin.
Menn hafa þannig fengið specifik-
an mælikvarða eða prófstein á verk-
un og áhrif hormónanna, bæði kva-
litativt og kvantitativt. Það er á
þennan hátt hægt að sanna nærveru
hormonanna í likamanum og sekret-
um hans, og auk þess kontrollera
hormonlyfin og verkanir Jieirra.
Með þessu hefir skapast grundvöll-
urinn fyrir hormonmeðferðinni.
Það er þess vegna heilladrýgst fyr-
ir þá, sem við hormonmeðferð fást,
að halda sér við þau præparöt ein,
sem hafa verið biologiskt standardi-
seruð, annars rennir maður blint í
sjóinn.
Með Allen-Doisy’s test-inu er
mælt östrinið, folliculus-hormonið,
eftir því, hversu prolifererandi það
verkar á canalis genitalis hjá kast-
reruðum músum.
Með Corner og Allen’s testi. sem
Clauberg hefir endurbætt, er mælt
luteohormonið, eftir því, hvernig
það veldur sekretionsskeiði i endo-
metriinu hjá infantilum kvenkanin-
uin, sem áður hefir verið gefið
f olliculushormon.
Með Aschheim-Zondek test er
mælt gonadotropa-hormonið, eftir
]iví, hvernig það veldur folliculus-
þroska, folliculusblæðingu og mynd-
un á corpus luteum í ovariunum hjá
infantilum músum.
Punktblæðingar og corpus lute-
ummyndun sannar luteiniserings-
hormonið, Prolan B, folliculus-
þroskun sannar folliculusþroskun-
arhormonið, Prolan A. Einingin er
ákveðin það minsta sem þarf, af