Læknablaðið - 15.09.1982, Síða 7

LÆKNABLADIÐ
197
Sigurður Björnsson, Þorgeir Þorgeirsson
COLITIS ULCEROSA Á ÍSLANDI
Faraldsfræðileg könnun á 30 ára tímabili, 1950-1979
FORSPJALL
Wilke og Moxan lýstu fyrstir blæðandi ristil-
bólgu (colitis ulcerosa) árið 1875 í Englandi.
Hefur sjúkdómurinn pví verið pekktur í rúma
öld. Sjúkdóminn má skilgreina sem langvinna
bólgu í ristilslímhúð af óþekktri orsök. Bólgan
er nær alltaf í endaparmi, en getur breiðst um
allan ristil. Einkenni eru ýmist sveiflukennd
eða stöðug, horfur óráðnar, fylgikvillar í og
víðs fjarri ristli tíðir og hætta á krabbameini í
ristli eftir langa sjúkdómssögu.
Faraldsfræðileg rannsókn blæðandi ristil-
bólgu er háð ýmsum annmörkum. Hætt er við,
að sjúkdómurinn greinist ekki, ef einkennin
eru lítil. Þetta á einkum við um bólgur,
bundnar við endaparm. Ekki er pó unnt að
aðskilja sjúklinga með endaparmsbólgu frá
peim, sem hafa útbreidda bólgu 1 ristli, enda
ekki verið sýnt fram á, að um tvo aðskilda
sjúkdóma væri að ræða. Því til stuðnings má
benda á, að stundum breiðist endaparmsbólg-
an út um allan ristil. Ekki er unnt að byggja á
dánartölum, sem eru lágar, né heldur sjúkra-
hússkýrslum eingöngu, par sem líklegt er að
meira en fjórðungur sjúklinga leggist aldrei
inn á sjúkrahús vegna sjúkdómsins.
Faraldsfræðilegar rannsóknir hér á landi
eru eigi að síður auðveldari en víða annars
staðar. Landið er lítið og fámennt. Ein meina-
fræðistofnun pjónar öllu landinu. Þangað eru
öll vefjasýni send til rannsóknar og sjúkdóma-
skráning að líkindum nákvæm langt aftur í
tímann. Sjúkdómagreining sjúkrahúsa hefur
einnig verið nákvæm um langt skeið. Sjúk-
dómurinn hefur verið vel pekktur hér á landi í
marga áratugi og læknar pví vakandi fyrir
réttri greiningu hans. Seinustu áratugi hafa
sérfræðingar í meltingarsjúkdómum rannsak-
að sjúklinga grunaða um colitis ulcerosa, og pá
iðulega tekið vefjasýni úr endaparmi eða ristli
til frekari greiningar. Hér á landi hefur lítil
Frá lyflækningadeild Borgarspítalans og Rannsóknarstofu
Háskólans við Barónsstíg. Barst ritstjórn 01/02/1982.
Samþykkt til birtingar og sent í prentsmiðju 13/02/1982.
hætta verið á pví að rugla pessum sjúkdómi
við ýmsa smitsjúkdóma í ristli, sem algengir
eru í Suður- og Austurlöndum. Á síðasta
áratug hefur colitis ischaemica verið lýst, en
hann er sjaldgæfur og oftast auðvelt að greina
hann frá blæðandi ristilbólgu.
Tilgangur pessarar könnunar er að fræðast
nánar um nýgengi og algengi sjúkdómsins hér
á landi og breytingu á tíðni hans á löngu
tímabili. Ennfremur var gerð athugun á út-
breiðslu bólgunnar í ristli við fyrstu greiningu.
EFNIVIÐUR OG GREININGARAÐFERÐ
Könnunin hófst árið 1975 og nær yfir 30 ára
tímabil, 1950-1979, að báðum árum meðtöld-
um. Eru pví fyrstu 25 árin baksýn (retrospecti-
ve), en síðustu 5 árin framsýn (prospective).
Samtímis pessari könnun var tíðni Crohn’s-
sjúkdóms hér á landi rannsökuð (1).
Til að finna nýgreinda sjúklinga voru farnar
tvær leiðir, algerlega óháðar hvor annarri:
í fyrsta lagi voru könnuð svör allra peirra
vefjasýna úr ristli og mjógirni, sem hlotið
höfðu greininguna colitis ulcerosa, Crohn’s-
sjúkdómur og proctitis non-specifica á 30 ára
tímabili. Til viðbótar voru öll vefjasýnasvör
könnuð, par sem um ótilgreindar bólgur í ristli
og mjógirni var að ræða. Fjöldi vefjasýna var
endurskoðaður og endurmetinn, pegar ástæða
pótti til, auk pess sem krufningssýni voru
könnuð sérstaklega. Sjúkraskrár allra peirra,
sem höfðu dæmigerðar eða grunsamlegar
vefjabreytingar voru kannaðar áður en endan-
leg afstaða var tekin til greiningar.
í öðru lagi voru kannaðar allar sjúkraskrár
íslenskra sjúkrahúsa, ef sjúkdómsgreining var
colitis ulcerosa, proctitis eða grunur er um
pessa sjúkdóma. Til viðbótar voru læknum úti
á landi rituð bréf og leitað eftir upplýsingum,
auk pess sem leitað var upplýsinga á heilsu-
gæslustöðvum í Reykjavík og nágrenni og
Læknastöðinni í Glæsibæ, par sem um árabil
hafa starfað margir sérfræðingar í meltingar-
sjúkdómum. Til viðbótar fengust upplýsingar