Læknablaðið - 15.09.1982, Síða 22

208
LÆKNABLAÐID
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafélag íslands og
Læknafélag Reykjavíkur
68. ÁRG. - SEPTEMBER 1982
Losað um kransæðaþrengsli og
kransæðastíflur
Kransæðasjúkdómurinn hefur síðustu áratugi
gengið sem farsótt í svokölluðum velmegun-
arpjóðfélögum. Á síðustu 15 árum hafa orðið
miklar framfarir í meðferð sjúkdómsins, bæði
með lyfjum og skurðaðgerðum. Árið 1959
kynntu Sones og samstarfsmenn nýja og
örugga aðferð til að mynda kransæðar (1). Var
það kveikjan að nýjum skurðaðgerðum, sem
beindust að pví að bæta blóðflæðið til hjarta-
vöðvans. í nokkur ár var reynt að stinga
slagæð (a. mammaría interna) inn í hjarta-
vöðvann, en hætt var við pá aðgerð eftir
nokkur ár pegar farið var fyrir 15 árum að
tengja bláæðar framhjá prengslunum (corona-
ry artery bypass grafting). Árið 1964 tókst
Dotter og Judkins í Bandaríkjunum að víkka
út prengsli í slagæðum útlima með belg, sem
peir fylltu skuggaefni (2). Árið 1977 beitti
Griintzig frá Sviss pessari sömu aðferð gagn-
vart prengslum í kransæðum (3). Pessi aðgerð
(percutaneous transluminal coronary angio-
plasty) er nokkuð erfið í framkvæmd og
parfnast teymis, sem prautpjálfað er í krans-
æðamyndatökum. Notaðar eru tvær slöngur
(catheter), venjuleg slanga til kransæðamynd-
unar og pensluslanga af sérstakri gerð (Griint-
zig catheter). Er pessi slanga tvöföld og nær
innra holrúmið fram í oddinn og er notuð til
að sprauta skuggaefni meðan á præðingu
stendur og mæla prýsting handan prengslanna.
Ytra holrúm slöngunnar tengist blöðru, sem er
síðan fyllt með vökva og penur út prengslin.
Til varnar segamyndunar fá sjúklingar lyf, sem
draga úr samloðun blóðflagna, í tvo til prjá
daga fyrir aðgerðina. Strax eftir að præðing er
hafin er gefið heparin og lágmolekular dex-
tran og segavarnarlyfjum síðan haldið áfram í
sex til níu mánuði. Nitroglycerin er gefið fyrir
og á meðan aðgerð stendur til varnar sam-
dráttum (spösmum) í kransæðum. Þessari að-
ferð er fyrst og fremst beitt gegn hjartaöng
(angina pectoris) sem ekki svarar lyfjameð-
ferð. Þrengslin purfa að vera staðsett nærri
upptökum æðarinnar. Nauðsynlegt er að starf-
semi vinstri slegils sé í góðu ásigkomulagi og
er ekki talið ráðlegt að reyna aðgerðina par
sem kalkútfellingar sjást í prengslunum. Um
8 % sjúklinga með hjartaöng uppfylla pessi
skilyrði. í Bandaríkjunum hefur aðgerðin nú
verið framkvæmd hjá 1500 sjúklingum og
63 % peirra hlotið verulegan bata (4). Helsta
áhættan við aðgerðina er kransæðastífla og
hlutu 5 % sjúklinga hjartadrep (infarctus myo-
cardii). 7 % purftu að fara í skurðaðgerð
(coronary artery bypass grafting) pegar í stað,
ýmist vegna langvarandi verks eða krans-
æðastíflu. Dánartíðni reyndist 1 %. Augljóst er
pví að aðgerðin verður ekki framkvæmd á
öðrum stöðum en peim, sem geta boðið upp á
kransæðaaðgerðir. Langtíma árangur liggur
enn ekki fyrir, en pó er vitað að um 20 %
sjúklinganna fá hjartaöng að nýju innan
priggja mánaða.
Hjá 38 % sjúklinga lýsir kransæðasjúkdóm-
urinn sér í fyrstu sem hjartaöng og hjá 42 %
sem kransæðastífla. Rannsóknir sýna að 95 %
sjúklinga, sem látast vegna hjartadreps, sem
nær fullri veggpykkt (transmural) hafa sega í
kransæð. Síðustu 15 árin hafa margar tilraunir
verið gerðar til pess að minnka drepið í
hjartanu með lyfjum, en með fremur litlum
árangri. Nokkrar nýlegar rannsóknir benda pó
til pess að p-blokkerandi lyf komi að einhverju
gagni (5). Á síðustu árum hefur áhugi fyrir
notkun streptokinasa við kransæðastíflu auk-
ist mikið. Sameiginleg tvíblind rannsókn á
streptokinasa er í gangi á nokkrum háskóla-
sjúkrahúsum í Evrópu og fyrstu niðurstöður
sýna einhvern árangur (6). í pessum rannsókn-
um er lyfið gefið í bláæð, en 1978 sýndu
Rentrop og samstarfsmenn í Þýskalandi að
mögulegt er að leysa upp sega í kransæð með