Læknablaðið - 15.06.1984, Síða 10

160
1984;70:160-1 LÆKNABLADIÐ
Halldór Hansen, Helga Ögmundsdóttir, Kristín E. Jónsdóttir
FUNDUR SÉRFRÆÐINGA Á NORÐURLÖNDUM
UM KÍGHÓSTA OG BÓLUEFNI
Dagana 1. og 2. júní 1983 var haldinn í Osló
fundur rúmlega 30 sérfræðinga frá Norður-
löndum um ofangreint efni.
Fyrri daginn var fjallað um gang kíghósta á
Norðurlöndum, gerð kíghóstabóluefna, fram-
kvæmd bólusetningar, endingu verndar og
óæskilegar afleiðingar bólusetningarinnar.
Norðurlöndin framleiða hvert um sig sitt
eigið kíghóstabóluefni nema ísland, sem hefur
fengið pað frá Burroughs Wellcome, par til
1982, að pað fyrirtæki gat ekki lengur afgreitt
petta bóluefni til íslands vegna mikillar eftir-
spurnar á heimamarkaði. Síðan höfum við
fengið kíghóstabóluefni frá Finnlandi.
Þau kíghóstabóluefni, sem eru í notkun, eru
gerð úr heilum, dauðum bakteríum með örlítið
mismunandi aðferðum frá landi til lands. Styrk-
ur pessa bóluefnis er mældur í alpjóðaein-
ingum og ráðleggur Alpjóðaheilbrigðismála-
stofnunin að gefa 17 einingar alls, sem skiptist
í 4 inndælingar. Víðast mun pó venja að gefa
16 einingar alls, par eð aukaverkanir verða of
rniklar, ef gefnar eru meira en 4 einingar í einu.
Ekkert kíghóstabóluefni hefur reynst vernda
meira en 70-80 % hinna bólusettu og verndin
er ekki talin endast lengur en 3-4 ár.
í kíghóstabóluefnum eru a.m.k. 3 tegundir
toxina:
1. Lymphocytosis hvetjandi páttur (LPF).
2. Flitanæmt toxin (HLT), sem veldur drepi.
3. Endotoxin, sem valda svipuðum verkunum
og endotoxin annarra gramneikvæðra bak-
tería.
Toxinin valda óæskilegum verkunum, sem eru
algengastar hjá börnum innan 2ja ára, en pað
er einmitt sá aldurshópur, sem mest parf á
kíghóstabólusetningu að halda, par eð mótefni
gegn kíghósta flytjast ekki frá móður til
fósturs og veikin leggst pungt á nýfædd börn.
Toxinverkanirnar geta ýmist verið bráðar
(innan nokkurra klukkustunda) eða síðkomnar
(eftir vikur eða mánuði). Hitahækkun og bólga
á innstungustað eru algengastar af peim bráðu.
Sjaldgæfari eru lost og óstöðvandi grátur í
margar klukkustundir (persistent crying synd-
rome). Síðkomnu verkanirnar eru truflanir á
miðtaugakerfi, sem geta horfið smám saman
eða orðið varanlegar. Þær varanlegu eru
taldar mjög sjaldgæfar. ítarleg rannsókn í
Bretlandi leiddi í ljós tíðnina 1:310.000 ári eftir
bólusetningu. Á Norðurlöndum hefur reynst
mjög erfitt að meta tíðni á pessum síðkomnu
taugakerfistruflunum. Kíghóstabólusetning er
framkvæmd á pví aldursskeiði, sem taugakerf-
istruflanir af ýmsum orsökum eru að koma í
ljós, p.e. um 3ja til 5 mánaða aldur. Erfitt getur
reynst að sanna, að slík truflun tengist kíg-
hóstabólusetningunni, par sem oft verður að
líða nokkur tími frá pví að heilaskemmd verð-
ur í ungbarni par til barnið hefur náð peim
aldri, að í ljós komi, hvort viðkomandi heila-
starfsemi sé skert eða vanti. Það hefur einnig
reynst erfitt að ákvarða tíðni bráðra aukaverk-
ana af kíghóstabólusetningu og enn erfiðara
að gera sér grein fyrir alvarleik peirra, par
sem aðilar mismunandi heilbrigðisstétta með
mismikla reynslu meta pær.
í Danmörku annast heimilislæknar bólusetn-
inguna (og fá greiðslu fyrir hvert fullbólusett
barn), en ungbarnaeftirlitið par er að öðru
leyti á vegum heilsuverndarhjúkrunarfræð-
inga. í Noregi og Finnlandi bólusetja hjúkrun-
arfræðingar, en í Svípjóð eru pað ýmist lækn-
ar eða hjúkrunarfræðingar. Hérlendis bólu-
setja læknar mestmegnis eða hjúkrunarfræð-
ingar í samvinnu við heilsugæslulækna.
Þær skoðanir komu fram á fundinum, að
æskilegt væri, að í hverju landi væri einhver
miðstöð, sem safnaði upplýsingum um óæski-
legar verkanir kíghóstabólusetninga og bólu-
setningaraðilar ættu að snúa sér til, pegar pær
kæmu fram. Síðan gætu löndin borið saman
tíðni og alvarleik pessara verkana og e.t.v.
metið, hvort sum bóluefni gæfu meiri auka-
verkanir en önnur. í Danmörku gegnir Statens
Seruminstitut pessu hlutverki og vísir er að
slíkri miðstöð í Stokkhólmi en ekki á hinum
Norðurlöndunum.
Þátttaka almennings í ónæmisaðgerðum er