Læknablaðið - 15.06.1984, Page 38

172
LÆKNABLADID
við æðarannsóknir, par sem leggja parf inn
æðalegg til inndælingar. Upptaldar rannsókn-
araðferðir, ásamt próun sónars, hafa að
vissu leyti lagt hemil á önnur greiningarform,
sérstaklega á sviði æðarannsókna með skugga-
efnisinndælingu.
Röntgenrannsóknum með skuggaefnisinn-
dælingu í æðar við röntgendeild Borgarspít-
alans hefur fækkað úr 238 árið 1980 og niður í
162 árið 1983 og sérhæfðum heilaæðarann-
sóknum á röntgendeild Landspítalans hefur-
fækkað úr 119 árið 1980 niður í 38 rannsóknir
árið 1983, eftir að tölvusneiðmyndatækin voru
tekin í notkun. Hins vegar mun æðarann-
sókn á lenda- og útlimaæðum, enn um
nokkura ára skeið væntanlega, vera sú aðferð,
sem gefur nákvæmastar upplýsingar um
ástand pessa hluta æðakerfisins hjá sjúkling-
um með flæðistruflanir, pegar kanna parf
æðakerfið fyrir flæðisbætandi aðgerðir. Þessar
rannsóknir hafa reynst pessum sjúklingum
ópægilegar vegna hitatilfinningar og ósjaldan
sársauka, sem verður samfara inndælingu
skuggaefna með háan flæðiprýsting. Ýmislegt
hefur verið reynt til að draga úr pessum
ópægindum og hefur notkun á lidocaín í æð,
samfara innspýtingu skuggagjafa, að margra
dómi reynst áhrifaríkt til að draga úr tíðni
aukaverkana (8, 9, 10). Amipaque hefur verið
notað á röntgendeild Landspítalans við eina
rannsókn (aorto-femoral angiografiu) og pá
eingöngu í samanburðarkönnun, sem gerð var
á tíðni aukaverkana á Amipaque annars vegar
og hins vegar skuggagjafa, með háan flæði-
prýsting, blandaðan lidocaín (11). Efnið hefur
a.ö.l. pótt of dýrt til daglegrar notkunar. Að
fenginni jákvæðri reynslu annarrra stofnana á
notkun Omnipaque við útlimaæðarannsóknir
og vegna lægra verðs pess í samanburði við
Amipaque, pótti mjög aðkallandi að kanna að
eigin raun notagildi Omnipaque.
Sjúklingar og rannsóknaraðferðir
Tilgangurinn með könnun pessari var tvípætt-
ur:
Annars vegar að kanna notagildi Omnipa-
que eins sér m.t.t. aukaverkana og bera
niðurstöður saman við fengna reynslu af
Amipaque. Auk pess að bera saman auka-
verkanir Omnipaqe og jónaðs skuggagjafa,
sem deyfandi lyfi hefur verið blandað í.
Hins vegar var ætlunin, að rannsóknin væri
framhald á samanburðarkönnun á Amipaque
og skuggaefnum með deyfandi lyfi, sem gerð
var nýverið við röntgendeild Landspítalans
(11).
Könnunin var gerð í samvinnu við lyfjafyrir-
tækið Nyegaard A/S í Osló, framleiðanda
Omnipaque og Amipaque. Fyrirtækið útveg-
aði skuggaefnið og öll nauðsynleg gögn til
samanburðarrannsóknarinnar, p.e.a.s. lýsingu á
framkvæmd rannsóknarinnar og úrtakslista
(codelist). Við rannsóknina var stuðst við
staðlað aðferðarrit (protocol) frá fyrirtækinu,
sem notað er við hliðstæðar klínískar tilrauna-
rannsóknir.
Prjátíu sjúklingar tóku pátt í könnuninni, 14
konur (meðalaldur 66,5 ár) og 16 karlar
(meðalaldur 62,5 ár).
Notað var Omnipaque (Iohexol, Nyegaard) í
styrkleika 300 mg joð/ml og Angiografin
(Meglumindiatrizoate, Schering) 306 mg
joð/ml.
Hjá pessum sjúklingum voru gerðar 30 full-
komnar lenda- og útlimaæðarannsóknir með
præðingu í nára (transfemoralangiografia). í
öllum tilvikum voru gerðar tvær skuggaefnis-
innspýtingar, önnur með 50 ml Omnipaque,
hin með 50 ml Angiografin, sem blandað hafði
verið með 5 ml 2 % lidocaín. Skuggaefnið var
hverju sinni valið eftir úrtakslista, sem aðeins
einn röntgentæknir hafði aðgang að, pannig
að hvorki sjúklingur eða röntgenlæknir vissu
hvort efnið var notað á undan hverju sinni.
Lyfjaforgjöf var engin, en staðdeyfingarlyf í
nára var lidocaín 1 % eða í 5-10 ml. Til
inndælingar var notuð sjálfvirk inndælingar-
sprauta (Angiomat 3000, Viamonte-Hobbs in-
jector) og inndælingarhraði var sá sami við
hverja inndælingu (15 ml á sekúndu). Lega á
inndælingarlegg var óbreytt milli myndataka
(leggopið í hæð við corpus L III). Þyrfti að
gera fleiri en tvær skuggaefnisinndælingar
voru einungis pær tvær fyrstu bornar saman.
Fylgst var með hjartalínuriti, hjartsláttar-
tíðni og blóðprýstingi sjúklings á undan, á
meðan og nokkru eftir myndatöku. Blóð-
prýstingur mældur með legg í aorta abdomin-
alis, var skráður einni mínútu fyrir og síðan 30,
60 og 120 sekúndum eftir hverja skuggaefnis-
gjöf.
Við hverja myndatöku var fylgst náið með
sýnilegum viðbrögðum sjúklings við skugga-
gjafanum, svo sem fótahreyfingum, grettum
eða öðrum viðbrögðum. Tveim mínútum eftir
hverja myndatöku voru sjúklingar beðnir um
að lýsa einkennum, ef einhver voru, sem
vægum, polanlegum eða mjög ópægilegum.