Læknablaðið - 15.06.1984, Side 46

176
1984; 70: 176-8 LÆKNABLADID
Davíð Gíslason1), Vilhjálmur Rafnsson2)
RAKATÆKJASÓTT Á ÍSLENSKUM VINNUSTAÐ
INNGANGUR
Rakatækjasótt eða humidifier fever var fyrst
lýst í Englandi 1969 hjá prenturum sem
önduðu að sér eimi frá rakatæki menguðu af
þörungum og sýklum (3). Sjúkdómur þessi
hefur verið tengdur menguðu vatni úr litlum
rakatækjum, en einnig stórum hita- og raka-
kerfum, saunaböðum og jafnvel vatnsbólum
fyrir heil byggðarlög (4, 5). Margar tegundir
örvera hafa verið settar í samband við sjúk-
dóminn, svo sem þörungar, sveppir og sýklar.
Úr menguðum rakatækjum hafa verið ræktað-
ir flavosýklar og baccillus subtilis, thermophi-
lic actinomycetes, sveppir og þörungar (5).
Einu tilfelli af þessum sjúkdómi hefur áður
verið lýst hér á landi (2).
Einkennin við rakatækjasótt geta verið
mismunandi, svo sem þreyta, höfuðverkur,
bein- og vöðvaverkir, hár hiti, hrollur og
þyngsli fyrir brjósti eða áköf mæði. Þetta eru
því svipuð einkenni og við lungnasótt (alveoli-
tis allergica). Ef sjúkdómsorsökin er á vinnu-
stað koma einkennin í lok vinnu eða eftir
vinnu, og þau ganga vanalega yfir á 12-24
klukkutímum. Einkennin eru mest áberandi
eftir frí eða helgar og fara rénandi eftir því
sem líður á vikuna. í bráðakasti má heyra
slímhljóð um neðri hluta lungnanna við inn-
öndun, en röntgenmynd af lungum sýnir vana-
lega engar breytingar. Blóðmynd getur sýnt
aukningu á hvítum blóðkornum og vinstri
hneigð við deilitalningu (5).
Greining sjúkdómsins byggir á sjúkrasögu
og athugun á umhverfi sjúklingsins. Búnar eru
til lausnir úr vökva eða slími frá grunuðum
rakatækjum eða hitakerfum og leitað að
mótefnum fyrir þessum lausnum í blóðvatni
sjúklingsins með felliprófum. Einnig er hægt
að rækta einstaka örverur úr tækjunum eða
andrúmslofti og prófa síðan fyrir hverri þeirra
um sig með felliprófum.
í þessari grein verður sagt frá sjúklingi með
') Vifilstaðaspítala. 2) Vinnueftirliti ríkisins. Barst ritstjórn
03/12/1983. Samþykkt til birtingar 30/01/1984.
rakatækjasótt. Ennfremur verður greint frá
mótefnamælingum hjá sjúklingi og samstarfs-
mönnum hans og þær niðurstöður bornar
saman við viðmiðunarhóp.
EFNI OG AÐFERÐIR
Á vinnustað sjúklings, opinberri skrifstofu,
unnu 15 manns. Tveir starfsmenn höfðu ein-
ungis orðið fyrir mengun rakatækjanna í einn
mánuð á vinnustaðnum þegar rannsóknin fór
fram og einn starfsmaður hafði byrjað störf
eftir að mengun lauk. Þessir þrír starfsmenn
voru útilokaðir úr rannsókninni, en þeir voru
allir með neikvæða mótefnamælingu.
Viðmiðunarhópurinn var 12 starfsmenn ann-
arra opinberra skrifstofa, sem unnu allir í
sömu byggingunni, í öðru sveitarfélagi en
rannsóknarhópurinn. Þegar könnunin var gerð
var ekki vitað um að rakatæki væru notuð í
þessari byggingu en síðar kom í ljós að í einum
hluta byggingarinnar voru tvö rakatæki, sem
þó voru afar sjaldan í notkun. Vegna þessa
verður ekki loku fyrir það skotið, að mengun
hafi stafað frá þeim jafnvel til annarra hluta
byggingarinnar.
Upplýsingum um einkenni, samband þeirra
við vinnutíma og vikudaga var safnað með
spurningalista sem þátttakendur fylltu sjálfir
út. Á Iistanum var spurt eftir fleiri einkennum
en þeim sem eiga við rakatækjasótt og var
þetta gert til þess að reyna að koma í veg fyrir
skekkjur í svörum þátttakenda.
Tekið var vatn og slím úr rakatækjum af
vinnustað sjúklings og sent til Diagnoselabo-
ratoriet í Kaupmannahöfn, þar sem úr pví
var gerð antigenlausn. Rannsóknarstofan
gerði síðan mælingar með titerþrepum á mót-
efnum í blóðvatni þátttakenda með aðferð
sem kölluð er counter — immunoelektrofore-
se. Skekkjumörk þessarar rannsóknar er eitt
titerþrep. t blóðvatnssafni þúsund danskra
blóðgjafa var felliprófið neikvætt titerþrepi
0 þegar það var athugað fyrir þessu raka-
tækjaantigeni frá íslandi.