Selfoss - 23.08.2012, Qupperneq 10

10 23. ágúst 2012
Þjóð leið um Orr ustu staði í
hraun jaðr in um
Að horfa yfir þessa ótrú legu hraun­
breiðu í átt til sjáv ar þyk ist ég sjá í
fjarskanum Orrustustaði þar sem
for faðir minn Magn ús Ein ars son
reisti fyrsta býli á Brun as andi 1822
fyrir miðj um Eldhraun stang an um
beint fram af Orr ustu hól en miklu
sunn ar í hraun jaðr in um. Þessi for­
fað ir minn var 27 ára og fyrri kona
hans Ingi björg Gísla dótt ir einn ig
27 ára. Þá bjuggu þau í Bratt holti
sem er bær í brekku inn með Aust­
ur­ Síðu fjöll um innan við Þverá.
Bratt holt var byggt eftir Eld í landi
Ytri­Dals sem fór undir hraun. Held­
ur þótt þeim þröngt um sig í brekk­
unni og fengu leyfi að byggja bæ
sinn í hraun jaðr in um og þar sem
var slétt fram að sjó. Þarna lá þjóð­
leið in eftir Eld og gesta gang ur mik ill
meðan ófært var yfir hraun ið. Orr­
ustu stað ir fóru í eyði 1953. Mitt fólk
bjó þar alla tíð. Þarna er geysi lega
fal leg fjalla sýn á milli jökla í góðu
veðri.
Með Rauðá að Hörgs landi –
holds veikra spít ali og bæn hús
Af Sel felli göng um við að eins í suður
að ákaf lega fal legu gljúfri þar sem
Rauðá fell ur fram af í mörg um litl­
um foss um. Ein af þess um földu
perl um á þessu svæði. Með Rauðá
göng um við og komum niður að
Hörgs land skoti – fram hjá ferða­
manna þjón ust unni á Hörgs landi
þar sem eru marg ir bú stað ir fyrir
ferða menn.
Á gamla bæj ar hlað inu á Hörgs­
landi heils um við upp á Höddu
frænku mína í gömlu búð inni en
þær syst ur dvelja þar oft í fríum
með fjöl skyld um sínum. Hún gefur
okkur kaffi og ný bak aða marm ara­
köku sem ömmu stelp urn ar henn ar
voru að baka.
Úti er tengda son ur henn ar að slá
blett inn sem lítur sak leys is lega út
en undir honum geta verið graf ir
margra holds veiki sjúk linga.
Á Ís landi voru stofn að ir fjór ir
holds veikra spít al ar hér með kon­
ungs bréfi árið 1652. Var einn á
Hörgs landi á Síðu fyrir Aust firð inga­
fjórð ung, annar í Klaust ur hól um í
Gríms nesi fyrir Sunn lend inga fjórð­
ung, þriðji var holds veikra spít al inn
á Hall bjarn ar eyri í Eyr ar sveit fyrir
Vest firð inga fjórð ung og sá fjórði að
Möðru felli í Eyja firði fyrir Norð­
lend inga fjórð ung
Í bólu sótt inni miklu árið 1707
dóu flest ir holds veik is sjúk ling ar á
Ís landi og var fátt um slíka sjúk linga
næstu ára tug ina. Þann ig segir Egg ert
Ól afs son frá því að árið 1765 hafi að­
eins verið 2 sjúk ling ar í Hörgs lands­
spít ala og í fram haldi af því lagð ist
hann af. (http://is.wiki ped ia.org/
wiki/Holds veikrasp%C3%AD tali)
Þegar spít al inn lagð ist niður átti
af gjald jarð ar inn ar að sam svara haldi
eins kveng ilds ómaga. (Á. Ó, 1948).
Á blett in um við húsið er einn ig
gam alt bæn hús (sjá mynd) sem nú
er frið að. Áttu þang að kirkju sókn
allir sem bjuggu þar fyrir aust an og
í hjá leig um Hörgs lands. Bæn hús ið
var af tek ið með kon ungs úr skurði
árið1765.
Áfram rölt um við yfir gamla túnið
þar eru álaga blett ir og álfa byggð ir
heim að Múla koti í litla bú stað inn.
Þetta var ákaf lega skemmti leg
ganga og fróð leg.
Kristj ana Sig munds dótt ir
Mynd ir: ÞHH
Heim ild ir:
Á.Ó. (01.08.1948). Ferð um Skafta­
fells sýslu III – Aust ur með Síðu. Les bók
Morg un blaðs ins
Jón Jóns son (1983). Um fjöll og heið­
ar. Árbók 1983 Ferða fé lags Ís lands
Sig urð ur Þór ar ins son (1983).
Skaft ár eld ar.
Árbók 1983 Ferða fé lags Ís lands
Rauðán þar sem hún rennur um þröngt gljúfur.
Nethyl 2 110 Reykjavík Sími 568 1245
Sérfræðingar í
líkamstjónarétti
Veitum fría ráðgjöf
fyrir tjónþola
Pantaðu tíma: fyrirspurnir@skadi.is
www.skadi.is
Þ. Skorri
Steingrímsson,
Héraðsdóms-
lögmaður
Steingrímur
Þormóðsson,
Hæstaréttar-
lögmaður