Læknablaðið : fylgirit - 01.02.1992, Blaðsíða 12

8
Þá datt henni í hug að þetta gæti verið
sjúkdómur og leitaði því læknis:
- Ég er hrædd um að ég sé komin með
spúnk, sagði hún. Fyrst fæ ég kláða um
allan kroppinn. Og augun falla alveg saman,
þegar ég sef. Stundum fæ ég hiksta. Og á
sunnudaginn leið mér eiginlega ekki vel,
eftir að ég var búin að borða fullan disk af
skósvertu og mjólk. Ég hefi ágæta matarlyst,
en maturinn fer svo oft öfugt ofan-í-mig og þá
hefi ég ekkert gagn af honum. Það hlýtur að
vera spúnkurinn sem sækir á mig. En segðu
mér annars - er þetta smitandi?
- Ég held að þér líði betur en flestum öðrum.
Ég er viss um það, að þú ert ekki með spúnk.
- En það er þó alla vega til sjúkdómur, sem
heitir það, sagði Lína langsokkur.
- Nei, sagði læknirinn, hann er ekki til. En
jafnvel þó svo að hann væri til, þá held ég að
hann myndi ekki bíta á þig.
VIÐ HVAÐ ER ÁTT, ÞEGAR TALAÐ ER
UM SJÚKDÓM?
Læknisfræðin er reyndarhyggjugrein og
sjúkdómur er meginhugtak hennar. Hann
er læknisfræðinni, það sem massinn er
eðlisfræðinni, sameindin efnafræðinni og
fruman líffræðinni.
Allt fram á sautjándu öld merkti sjúkdómur
einfaldlega vanlíðan og ekki var til nein
ákveðin sjúkdómsmynd í hugum manna. Það
var ekki fyrri en 1676, að Thomas Sydenham
dró fyrstu markalínumar. Hann setti fram
verufræðilega sjúkdómskenningu (27) og
sagði, að til væru afmarkaðir sjúkdómar
og að þeir birtust í sjúklingunum sem
dæmigerð framvinda einkenna og teikna.
Þessi skilgreining varð grunnur klínískrar
nútímalæknisfræði, með því að hún gerði
mönnum kleift, að greina með vissu sértæka
sjúkdóma út frá skráningu á gangi þeirra.
Énn fastari skorður voru settar 1858 af
Rudolf Virchow, þegar hann fullyrti að öll
sjúkdómsferli væri að finna í frumunni. Fram
að því höfðu læknar staðsett þessi ferli í
æðri líkamskerfum: Hippókrates gaf í skyn
að þau yrðu í líkamanum öllum, Giovanni
Battista Morgagni [1682 - 1771] að þau væru
í líffærum og Marie Frangois Xavier Bichat
[1771 - 1802] taldi ferlin vera í vefjunum.
Það var þetta innsæi Virchows, að orsaka
sjúkdóma væri að leita í frumunni, sem
leiddi til enn nákvæmari sjúkdómslýsinga en
áður höfðu verið mögulegar og það er okkur
leiðarljós enn í dag (28).
Sjúkdómaflokkunin er mannanna verk og
sem læknum ber okkur að skilgreina eins
nákvæmlega og hægt er, hvað við eigum við
með þeim sjúkdómanöfnum, sem við höfum
sjálf fundið upp. I latneska heitinu »definitio«
felst það, að hugtakinu eru dregin mörk og í
latnesku sögninni »definio« felst að afmarka
og túlka hugmyndir eða orð í ljósi hvers
annars. Skilgreiningamar verður að festa í
orð, til þess að hægt sé að gera ráð fyrir að
merking þeirra sé kunn (29).
Til þess að geta skilgreint sjúkdómsheild,
þurfum við því að setja skilmerki, sem ávallt
eru upp fyllt af þeim, sem sagðir eru hafa
sjúkdóminn og aldrei er fullnægt af þeim,
sem ekki eru sagðir hafa hann (30). Þetta
má einfaldlega orða þannig, að án nákvæmra
skilgreininga væri engin læknisfræði til í
nútímaskilningi.
HVERS
VEGNA SKIPULEGT
ÍÐORÐASTARF?
... »situr fjarri heimsins glo.umi og ys
tímanna streitt við að hnoða orðadeig sitt í
esperantiskar flatkökur handa starfandi og
stríðandi landsins börnum framtíðarinnar.
Auðvitað dettur mér ekki í hug að synja
fyrir, að slíkt bakarastarf mœtti bera nokkurn
árangur, er góðra gjalda vœri verður í
brauðskorti, og vceri ekki um aðfást, ef þessi
framtaksama nefnd héldi sinni framleiðslu
algerlega út af fyrir sig og viki sér undan að
gramsa jafnframt í náttúrulegum nýbakstri og
öðru lífsins brauði tungunnar, ... (31)«
GAGNRÝNI Á ORÐANEFNDIR
EINTRJÁNINGA
»1 fðorðanefndum situr fjöldi fólks, þar á
meðal drjúgur slatti af eintrjáningum því að
íðorðastörf eru yndi eintrjáninga, og þrasar og
þvargar um orð og skilgreiningar. Svo þegar
niðurstaða er fengin eftir langa mæðu er hún
niðurstaða opinberrar nefndar. Þá er henni
auðvitað framfylgt og séð til þess að hver
maður noti rétt orð og réttar skilgreiningar.