Baldur - 09.09.1946, Blaðsíða 3

B A L D U R
3
BALDUR
(Vikublað)
Árgangur kostar 10 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Ritstjóri og ábyrgðarm.:
'Halldór Ólafsson frá Gjögri.
Ritstjórn og afgreiðsla:
Smiðjugötu 13.
Sími 80. — Pósthólf 124.
Síldveiðin og af-
koma sjómanna.
Síldvertíðinni er að verða
lokið að þessu sinni. Sum síld-
veiðiskipin eru komin heim og
hætt veiðum fyrir nokkru síð-
an, en önnur hafa verið að
hætta þessa dagana.
1 byrjun þessarar vertíðar
gerðu menn sér yfirleitt glæsi-
legar vonir um góða afkomu.
Verð á síld og síldarafurðum
var óvenjulega hátt, tekist
hafði að selja meira fram-
leiðslumagn en dæmi voru til
áður, og nýjar afkastamiklar
síldarverksmiðjur voru í smíð-
um og allt kapp lagt á að þær
gætu tekið til starfa snemma
á sildveiðitímanum. Þá vonuðu
allir, að veiði yrði góð og áttu
bágt með að trúa þvi, að tvö
síldarleysissumur kærnu hvort
eftir annað. Af öllu þessu voru
fleiri skip gerð út á síldveiðar
og fleiri menn sem þá veiði
stunduðu í sumar en nokkru
sinni áður.
En aflavonirnar hafa, því
miður, brugðist. Að vísu fisk-
uðu nokkur skip sæmilega, en
lang flest fengu aðeins fyrir út-
gerðarkostnaði og kauptrygg-
ingu og mörg eru langt fyrir
neðan það. Afkoma útgerðar-
manna og sjómanna er því yf-
irleitt mjög léleg eftir þessa
vertíð, þó að þar sé ekki um
jafn almennt allsleysi að ræða
og í fyrra sumar.
Isfirzku síldveiðiskipin munu
flest tæpl. hafa fiskað fyrir til-
kostnaði. Afkoma sjómanna,
sem á þeim voru, er því þannig
að þeir standast ekki við að
ganga lengi iðjulausir, er á
land kemur, minnsta kosti
ekki þeir, sem þurfa fyrir öðr-
um að sjá. Þessum mönnum
verður því að tryggja atvinnu
nú þegar, og hefur meirihluti
bæjarstjórnar gert ráðstafanir
til þess.
Á fundi bæjarráðs 3. þ. m.
var að tilhlutun fulltrúa meiri-
hlutans, - sósíalista og sjálf-
stæðismanna, samþykkt tillaga
til bæjarstjórnar um að nú
þegar verði byrjað að grafa
fyrir og byggja stóran vatns-
geymi innan við Stórurð. Verð-
ur sá geymir einn liður í þeim
endurbótum, sem bæjarverk-
fræðingur leggur til að gerðar
verði á vatnsveitu bæjarins.
Þá lagði bæjarráð til, að mælt
verði fyrir framræsluskurðum
á Kirkjubóli og vinna liafin
við þá, þegar þeim undirbún-
ingi er lokið. Loks var á fund-
Við látnm einstaklingseðlið
þjóna hagsmunum heildarinnar.
„Við höfðum gleymt mikil-
væguvægu atriði, þegar við
vógum og mátum Rússana og
þjóðfélag þeirra. Til allrar
hamingj u höf ðu Þ j óðver j ar
einnig gert það. Það var ekk-
ert sérlega áþreifanlegt. Rúss-
arnir höfðu ekki leikið neitt á
okkur. Við höfðum blekkt okk-
ur sjálfa, eða leyft öðrum að
blekkja okkur. Við höfðum
keypt okkur ákveðna mynd af
Sovétríkjunum, hengthanaupp
í hugum okkar og aldrei látið
verða af því að endurskoða
liana. Myndin sýndi sovétkerf-
ið sem risavaxna ópersónulega
vél, sem ungaði út vöðvamikl-
um Ivönum, sterkum en
heimskum. Fréttir og frásagn-
ir, hækur og önnur ritverk
staðfestu sannleiks^ildi þessar-
ar myndar: Einstaklingsfram-
takið hafði vei'ið kæft og bælt
niður í Sovétríkjunum jafn-
hliða mál- og ritfrelsinu.
Þegar Þjóðverjar réðust inn
í Sovétríkin, spáðu bæði vinir
og óvinir þeirra, að þeir
myndu sigra Rússa á fáum
mánuðum, jafnvel þótt menn
byggjust við að rússneska
þjóðin mundi verða hörð í
horn að taka, harðgerð, fórn-
fús og hugrökk, góðir hermenn
og góðir verkamenn. Við álit-
um hana hugsunarlausa, svip-
aða nauti, sem þrammar á-
fram án þess að gera sér
nokkra grein fyrir tilgangin-
um. Þessi skoðun kom líka vel
heim við mynd okkar af henni
sem vélrænni þjóð, er hefði
mótazt af járnhörðu einræði.
Það var ekki fyr en eftir hina
geysimiklu sigra Rauðahersins
inum ákveðin lóð undir fyrir-
hugaðar íbúðarhúsbyggingar
bæjarins og er ráðgert að byrj-
að verði á að byggja 12 íbúðir
strax og búið er að rýma lóð-
ina, en Kaupfélagið hefur þar
nú thnburskúr, — og einhver
er fenginn til þess að sjá um
framkvæmd verksins. Við þess-
ar framkvæmdir geta talsvert
margir menn fengið atvinnu,
og þarf að sjá til þess að þeir
gangi fyrir, sem verst eru á
vegi staddir eftir sumarið.
Þá er ráðgert að eitthvað af
skipum fari á reknet. Hvernig
það lánast er auðvitað óvíst.
En með því háa verði, sem nú
er á síld, þarf afli ekki að
verða mikill til þess að þeir,
sem þá veiði stunda, fái sæmi-
lega hluti.
Þegar á allt þetta er litið má
telja líklegt að úr rætist betur
en á horfist, og bæjarstjórn
hefur fullan vilja ó að gera allt
sem hún getur til þess að svo
megi verða.
Grein þessi er tekin úr bók-
inni These are the Russians,
eftir ameriska blaðamanninn
Richard E. Lauterbach. Rók
þessi er önnur félagsbók Máls
og menningar í ár. og heitir
á íslc.nzku: Réttlœti én ekki
hefnd.
Höfundurinn, hr. Ricliard
E. Lauterbach, er Randa-
ríkjamaður. Hann dvaldist í
Sovétríkjunum um hérumbil
eins árs skeið, 1944—1945,
sem fréttaritari tímaritanna
„Time“ og „Life“. Hann hef-
ur leitast við að kynnast sem
bezt lífinu og ástandinu í
Sovétríkjunum, ekki aðeins
með því að tala þar við menn,
sem framarlega standa á op-
inberum vettvangi, heldur
einnig með því að kynnast
fólkinu sjálfu, lífi þess, starfi
og hugsunarliætti.
Eftir lieimkomuna skrifaði
liann þessa bók, og lýsir þar
á skemmtilegan og að því er
virðist, réttan hátt því sem
liann sá og heyrði.
Richard E. Lauterbach, er
ekki marxisti, hann er frjáls-
lyndur bandarískur Demo-
krat. Það er því ekki hægt
að telja þessa bók kommún-
istiskan áróður, enda þótt
lýsingar hennar séu gjörólík-
ar þeirri mynd af Sovétríkj-
unum, sem íslenzk borgara-
blöð, allt frá Morgunblaðinu
og niður í Skutul, keppast
um að draga upp fyrir les-
endur sína.
og framleiðsluafrekin að baki
viglínunnar, að við gerðum
okkur ljóst, að þessi skoðun á
Sovétríkjunum og þjóðum
þeirra var löngu úrelt, ef hún
hafði þá nokkru sinni verið
sönn. Það hafði ekki verið bú-
ist við því, að Rússar mundu,
eins og Bretar og Bandaríkja-
menn, geta sýnt mikla fjöl-
hæfni og framtak, þegar að
kreppti. Það var búist við að
þeir mundu geta tekið við fyr-
irskipunum og framkvæmt
þær af hollustu, en án ímynd-
unarafls; það var ekki við því
búist, að þeir gætu unnið sem
einstaklingar, að þeir gætu
tekið á sig ábyrgð, ef hennar
var krafist af þeim, að þegar
nýstárleg vandamál yrðu á
vegi þeirra, gætu þeir leyst úr
þeim, — og það svo, að aðrir
gerðu ekki betur.
Þegar ég hafði gert mér
grein fyrir, að hvaða leyti hug-
mynd mín um Rússana var
röng, byrjaði ég að skilja or-
sökina fyrir sigrum þeirra.
S. 1. sumar var haldinn dans-
leikur í Moskvu til heiðurs
flugmönnum í rauða flughern-
um. Ég var á dansleiknum. Þá
minntist ég þess, hvernig rúss-
nesku piltarnir og stúlkurnar
höfðu dansað fox-trottinn árið
1935. Þá voru þau að læra að
dansa; öll tóku þau sporin
samtímis á sama hátt. Dans
þeirra var næstum því vél-
rænn. Þau töldu upphátt til að
fylgjast með hljóðfallinu. Þeg-
ar bandarisk „pör“ fóru út á
gólfið, héldu Rússarnir að þau
dönsuðu ekki rétt, vegna þess
að hvert þeirra um sig dans-
aði á sinn hátt.
En í fyrra sumar var þetta
gerbreytt. Unga fólkið dansaði
nú ekki allt saman eins. Þvert
á móti — ekkert par dansaði
eins.
Ég hafði orð á þessu við sov-
étflugmann.
„Það er satt, sagði hann.
„Fyrst verðum við að byggja
á fjöldagrundvelli. Síðan koma
einstaklingseinkennin i lj ós. —
Sama gildir i fluginu. Fyrst
verðum við að læra að vinna
saman. Síðan getur hver fyrir
sig skrifað nafn sitt á himnin-
um.
Ég minntist á það, að ég áliti,
að þetta einstaklingseðli væri
mikilvægur þáttur í lífi sovét-
þjóðanna, sem flestir útlend-
ingar hefðu ekki gert sér grein
fyrir. Flugmaðurinn var á
sama máli. „En einstaklings-
eðli er til meðal annara þjóða“,
sagði hann. „Það, sem við höf-
um umfram þær, er, að við lát-
um einstaklingseðlið þjóna
hagsmunum heildarinnar“. —
(Leturbr. Baldurs.)
Hann sagði mér siðan sögu
um Valarí Taskalov, sovétflug-
kappann, sem flaug yfir norð-
urpólinn til Bandarikjanna.
Þegar hann var á leiðinni til
baka á franska stórskipinu
Normandie, var hann spurðu
af bandarískum farþega: „Hve
ríkur eruð þér?
„Hundrað og sjötiu miljón-
ir“, svaraði Taskolov.
„1 dollurum eða rúblum?“
spurði Bandaríkjamaðurinn.
„Hvorugu“, svaraði flugmað-
urinn. „Fólki. Það vinnur allt
fyrir mig og ég vinn fyrir það“.
Þannig farast Bandaríkja-
manninum Richard E. Lauter-
bach orð. Rúmsins vegna er
hér ekki hægt að birta meira
úr bók hans. En niðurstaðan,
sem liann kemst að er þessi:
„Fólkið, liinir óbreyttu liðs-
menn, er undirstaða alls“, eins
og Stalin komst að orði í ávarpi
til liðsforingja, sem útskrifuð-
ust úr æðsta hernaðarskóla
Sovétríkj anna árið 1935. Þarna
er töfraorðið. Sjálfstraust
hvers einstaldings, áhugi á
þekkingu, sjálftjáningu og
skapandi störfum, hefur gert
sovétþjóðirnar hæfar til að
berjast og sigra.
Ef til vill er það þetta, sem
afturhaldið um allan heim
kallar „hið austræna æði?“