Alþýðublaðið - 05.05.1924, Qupperneq 2

á

U»dir lerki
van þ e kkín garinnar^
Þesa var getið einhvers staðar
f deilugrein út af árásutn á einka-
sölur ríkisins, að það væri und-
arlega mikið skriíað um verzlun
□ú á tfmum.
Ef vel er að gætt, er þetta
þó ekki svo uDdarlegt, eins og á
stendur hér. Bæði er það, að
atkoma íjölda manna er á marg-
an hátt háð verzlunarskilyrðun-
um, og hltt, að líklega eru ekki
í neinu landi á hnettinum eins
margir menn að tiitöiu, sem hafa
eða hugsa sér að hata lífsupp-
eidi af verzlunarstarfi.
Enn ber eitt til: Vegna þessa
síðasta hata margir hag af því,
að verzlunarmálin séu sem öijós-
ust, og gera sér því far um að
þyrla upp moldviðri um þau,
svo að huidara vérði um, hversu
arðsins er aflað.
Hér skal rakið dæmi þessa:
íslendingar hafa iöngum unnað
frelsi, og sú ást hefir magnást
við aldalangt ófrelsi og áþján.
Þess vegna hefir þeim, er héldu
hugsjón frelsisins hátt, hvort sem
var af heilindum eða hrekkvfsi,
jafnan verlð bein braut að hjarta
þjóðarinnár.
Fésýslumönnum, glöggum á
gróðafæri, hefir oftlega orðið
matur úr minni veilu í þjóðar-
skapferli en slfkri eindreginni
vlðkvæmni fyrlr ainstakri hugsjón.
Slfkir menn hafa því hér tamið
sér. að hafa hátt um freisi og
afla sér með þvi vinfengis hjá
þjóðinni, meðan þeir komu sér
fyrir tll góðrar aðstöðu um arð-
nám at vinnu hennar. Þess vegna
hafa orð eins og >frjáls viðskiftU,
>frjáls verzlun<, >frjáls sam-
keppnU um hríð verið hrópuð
meira en nokkur önnur meðal
burgeisalýðsins, tésýsiumanna og
atvinnurekenda, en ef taka má
mark á athötnum manna sem
orðum þeirra, þá hafa þessi hróp
verið af lltlum heillndum fram
kölluð, þvf að i verJci Jiafa engir
fariö jafnmjög i berh'ógg viö
frjálsa verzlun og svlkið jafn-
greypilega hugsjón hennar sem
einmitt burg’eisW*
Þetta skai r.ú sannað
Frjáls verzlun (e. tres trada,
þ. Freihandel) táknar hjá þeim,
sem þekkingu hafa á málinu, —
um það ber ölíum fræðidtum
saman — ssma sem Jcvaðalaus
verzlun. Krafan um hana er reist
á því, að ef verzlunin sé lau3
við kvaðir, svo sem tolla á vör-
urnar eða afgjöld af verzlunar-
atvinnu, þá geta neytendur
hverrar vöru fengið hana keypta
sem næst söluverði framleiðenda,
eða með öðrum orðum, áð mllli-
liða kostnaður verðl sem minstur.
Andstæða frjálsrar verzlunar
er Jcvöðum lögð verzlun, sem aðal-
Iega er tvenns konar: einokunár-
verzlun elnstaklinga, sem þeir fá
sérleyfi tll og greiða atgjald af,
eða verziun með tollvörur. Dæmi
slíkrar verzlunar eru t. d. lyfja-
varzfunin hér f Iandi og hins
vegar raunar ö!l verzlun hér,
því að hér eru tollkvaðlr á öll-
um vörum, sem íhaldsstjórnin
nýja hefir enn þyngt að miklum
mun. IrjáJs verzlun er eJc/ci til í
þessu landi — ekki f þess orðs
eiginlegu merkingu, og það eru
burgeisarnir, sem hæst gala um
>trjálsa vet zlun<. sem hafa drepið
hagsjón hennar hér nuð toll-
Iðgnm sínum.
Sumir þekkingarlausir verzl-
unarmála-gasprarar ruglahngtaki
>trjátsrar verzlunar< saman vlð
verzlun alt annars eðlis, sem sé
verzlun í höndum einstaklinga í
mótsetningu við þjóðnýtta verzl-
un, rekna á kostnað rfkhins eða
með samvinnusnlði, en þar horfir
eins við. Einnig í því efni svíJcja
burgeisar hugsjón frjálsrar verzlun-
• ar. þvíaðlítinn hug^un^rskörung
þarf til að sjá það, að á verzlun
einstaklinga hvfllr miklu þyngri
kvöð eðlisins vegna en á þjóð-
nýttri verzlun. Þið er kostnaður
sá, sem flýtur af órelðu og sklpu-
lagsleysl, sem alt af tylgir vei zl-
un einstaklinga eins og skuggi,
og sá gíturlegi tllkostnaður, sem
hin >frjáisa samkeppni< útheimtir
í auglýsingar og vöruboðstóla og
vörubjóða.
Hvernig sem mállnu er velt,
ef hv’. ð er um leið, sést, að
burgeit.ur erti eindregnir, en dul
búnir fjendur frjálsrar verzlunar
ag beinir sviJcarar við hugsjón
hennar, — at því, að þeir lát-
aat fyigja henni tli þéss aö elgá
| A fgreiðsla |
H blaðsins er í AlþýðuhÚBÍnu, g
g opin virka daga kl. 9 árd. til |
« 8 síðd., sími 988. Auglýsingum u
u sé skilað fyrir kl. 10 árdegis jl
útkomudag blaðsins. — Sími je
Sprentsmiðjunnap er 633. x
MiwwfliwriwiwiwwiwiwHwiH
f£já!p$rstöð hjúkrunattéiags-
Ins >Líknar< er epin:
Mánudaga . . . kl. 11—12 í. k
Þriðjuéaga ... - 5—6, -
Mlðvikudaga . . — 3—-4 a. -
Fostudaga ... — 5— 6 e. --
Laugardaga . , — 3—4 -
Ný bók. Maður frá Suður«
TTmTTTfflíffffiTiTmTfflTffmmMTMnm PðBltðHlí*
afgreiddar i síma 1269.
hægra með að drepa hana með
hátoilum og iölsuðum samkeppn-
iskenningum. Hins vegar eiru jafn-
aðarmenn einir verndarar frjálsr-
ar verzlunar, þvf að þeir berjast
gegn tollum, en fyrir Jcvaðalausri
þjóðnýttri verzlun með rfkisrekstri
á millirfkjavetzíun og samvinnu
í innanrfkisverzlun.
Frjáfs samkeppni —- vel á
minst! Burgeisar þykjast vera
mjög hrlrniraf frjálsri samktppni
og vilja halda henni við, en —
einnig hugsjón Jiennar svíJcja Jieir,
því að hvarvetna þar, sem þelr
sjá sér leik á borði, stofna þeir
til samtaka til að útiiöka sam-
keppni. Nýlega aunlýstu ailir
kjötkaupmenn bæjarins sama
verð á kjötvörum, œynduðu
>hring< um verðið, girtu íyrir
sarakeppnl. Þá þykj»st burgeisar
og mót allnir einkasölu, þótt
aiiir, ssrn 'yl*t hafa hugsuninni
undir meglnreglu hinnar frjálsu
samkeppni, viti, að hún er bundiö
við það. að hinn steskastl berl
einn sigur úr býtum i samkeppn-
inni og nái þannig einkarétti,
einokun (cr.onopol). Allir sem
trúa á frjálsa samJceppni, hljóta
þvf að hata. einoJcun að takmarJá.
A!t g-spur burgeisa er þannig
einbert moldviðri pert tU þess
að drepa niður undlr yfirskott
frelaisins þekkiugu á verzlun&r-
málum méðai almennings;