Akureyri - 01.11.2012, Qupperneq 21

211. NÓVEMBER 2012
AÐSEND GREIN HJÖRLEIFUR HALLGRÍMS SKRIFAR
Vafasöm samþykkt í
bæjarstjórn Akureyrar
Bæjarstjórnarfundur haldinn 16.
okt. sl. samþykkti eftirfarandi til­
lögu: “Bæjarstjórn Akureyrar hvet­
ur Ríkisstjórn Íslands til að láta
kanna hvaða áhrif fyrir­
hugaðar breytingar virðis­
aukaskatts á gistingu, sem
og hækkun vörugjalds af
bílaleigubílum hefur á
feðaþjónustuna á lands­
byggðinni”.
Það kom ekki á óvart að
forsvarsmaður að tillögunni
var Njáll Trausti Friðberts­
son einn af stærri gistihúsaeigendum
hér í bæ. Eyddi hann löngum tíma á
fundinum í að tala um ósanngirni á
hækkun skattsins en lét líta út fyrir
í sínum málflutningi að þarna bæri
hann hag bílaleiganna fyrir brjósti.
En snúum okkur að gistingunni.
Upplýsingar úr fjármálaráðu­
neytinu segja að sl. rúm fjögur ár
hafi gistingin fengið 1.6 milljarða í
endurgreiðslu á VSK og síðustu upp­
lýsingar þaðan herma að fyrstu 10
mánuði þessa árs sé endurgreiðslan
komin í um 400 milljónir, sem þá
gera um 2 milljarðar á um 5 árum.
Sannarlegur ríkisstyrkur. Og hver
borgar, auðvitað almenningur. Ein­
hversstaðar verður að taka pening­
ana. Bæjarstjórnin virðist láta sér
þetta vel líka með því að skipta sér af
þessu máli. Það eru nokkrir atvinnu­
rekendur í bæjarstjórn Akureyrar
og hvað skyldu þeir þurfa að greiða
í VSK af sínum atvinnurekstri, eða
voru þeir einfaldlega að láta Njál
Trausta fífla sig?
Gistingin hefur fengið 10 ára að­
lögun til að koma sér fyrir og búa sig
undir samkeppni með sinn rekstur
og það þætti víða gott. Gistingin
hefur notið þeirra forréttinda að
greiða aðeins 7% í VSK en öll að­
föng kaupir hún með 25.5% VSK
og þar liggur þessi mikli mismun­
ur, eða 18.5% í inn og útskatti. Svo
vælir gistingin yfir hækkun á VSK
í 25.5% , eða um 18.5% en nú skul­
um við taka tveggja millj­
arða endurgreiðsluna inn í
dæmið og algjör óþarfi að
hækka verð svo nokkru
nemi því gistingin getur
fullvel tekið þetta á sig
að stórum hluta án þess
að velta allri hækkuninni
út í verðlagið. Það verður
annar atvinnurekstur að
gera í meira og minna mæli. Því er
óþarfi að reka gistinguna lengur á
ríkisstyrk. Ríkisskattstjóri segir að
aldrei hafi verið meiri undanskot
í ferðaþjónustunni og er sagt að
gistingin sé þar engin eftirbátur.
Einkennileg afstaða
Í skýrslu Hagfræðistofnunar Há­
skóla Íslands segir að núna sé rétti
tíminn til að hækka aftur VSK á
gistinguna. Er með ólíkindum þegar
einn bæjarfulltrúa, Guðmundur
Baldvin, lýsir því fjálglega
yfir að hann trúi ekki Hag­
fræðistofnuninni, þó svo að önnur
stofnun hafi komist að svipaðri
niðurstöðu. Athygli vakti einnig
á þessum bæjarstjórnarfundi að
Logi Einarsson, Samfylkingunni,
og Andrea Hjálmsdóttir, Vg, mæltu
á móti málflutningi Njáls Trausta
en greiddu síðan atkvæði með til­
lögunni, sem sagt 11­0. Og maður
spyr: er það svo í bæjarstórn Akur­
eyrar eins og stundum er sagt að “öll
dýrin í skóginum séu vinir”.
Eitt er víst að gistingin er ekkert
of góð til að greiða 25.5% í VSK eins
og við hin, sem stöndum í atvinnu­
rekstri og er miður ef bæjarstjórn
Akureyrar telur að almenningur geti
borgað VSK fyrir gistinguna.
TILBÚIÐ DÆMI UM MARGFELD-
ISÁHRIF MANNFJÖLDANS
Í meðfylgjandi dæmi er litið á höf­
uðborgarsvæðið sem eitt atvinnu­ og
þjónustusvæði sem frambjóðendur
sækja stuðning til í landskjöri og til
samanburðar er þingmannafjöldi
þriggja kjördæma svæðisins í núver­
andi kerfi einnig lagður saman. Hver
kjósandi merkir við tólf frambjóðend­
ur á einum framboðslista og atkvæði
dreifast með sama hætti milli fram­
bjóðenda innan allra svæða. Ekki er
tekið tillit til þess að þekktir einstak­
lingar á höfuðborgarsvæðinu gætu
sótt atkvæði í til landsbyggðanna og
þannig aukið misvægið. Gert er ráð
fyrir því að sterkasti frambjóðandinn
á hverju svæði njóti stuðnings 90%
kjósenda þess flokks. Sá sem rekur
lestina hafi fylgi 30% kjósenda en
aðrir frambjóðendur dreifist jafnt þar
á milli. Þetta einfaldaða dæmi er ekki
raunsönn lýsing en sýnir vel hugsan­
leg margfeldisáhrif mannfjöldans á
niðurstöður landskjörs samanborið
við núverandi kerfi og jafna skiptingu
atkvæða milli kjördæma. Í raunveru­
legum aðstæðum gætu áhrifin verið
meiri eða minni en í þessu dæmi.
Í töflunni má sjá dæmi af ímynd­
uðum stjórnmálaflokki sem fengi 20
þingmenn kjörna miðað við jafnt
vægi atkvæða. Miðað við núverandi
kosningakerfi fengi þessi flokkur
ellefu menn kjörna af höfuðborgar­
svæðinu og þrjá í hverju hinna
þriggja landsbyggðakjördæma.Væri
þingmönnum flokksins hins vegar
dreift á milli kjördæma í samræmi
við fjölda á kjörskrá fengi flokkurinn
13 þingmenn á höfuðborgarsvæðinu,
tvo í Norðvesturkjördæmi og Norð­
austurkjördæmi en þrjá þingmenn í
Suðurkjördæmi. Misvægi atkvæða
í núgildandi kerfi felst þannig í til­
flutningi kjörinna fulltrúa flokksins
milli kjördæma samkvæmt flóknum
reiknireglum en hefur engin áhrif á
heildarþingmannafjölda flokksins.
Væri landið eitt kjördæmi með
persónukjöri fengi höfuðborgar­
svæðið hins vegar alla þingmenn
flokksins miðað við ofangreindar
forsendur. Tuttugasti þingmaður
flokksins væri tuttugasti frambjóð­
andinn á höfuðborgarsvæðinu með
30% kjósenda flokksins á því svæði
eða 14.640 atkvæði á bakvið sig.
Jafnvel frambjóðandi með stuðning
allra kjósenda flokksins í núverandi
landsbyggðakjördæmi væri langt frá
því að sigra höfuðborgarbúa með
stuðning 30% kjósenda á því stóra
og öfluga atvinnu­ og þjónustusvæði.
Miðað við ofangreindar forsendur
væri sterkasti frambjóðandinn utan
höfuðborgarsvæðisins í Suðurkjör­
dæmi með 90% stuðning eða atkvæði
9.586 kjósenda. Þótt flokkurinn ætti
þrjá þingmenn í kjördæminu miðað
við jafnt vægi atkvæða væri sá fram­
bjóðandi með 90% stuðning engu
að síður 5.000 atkvæðum frá því að
komast á þing í stað frambjóðanda
með 30% stuðning á höfuðborgar­
svæðinu. Til að sigra þann frambjóð­
anda þyrfti sterkasti frambjóðandi
flokksins í Norðvesturkjördæmi hins
vegar að sækja ríflega 8.000 atkvæði
út fyrir svæðið til viðbótar við þau
ríflega 6.000 atkvæði sem hann fengi
í kjördæminu. Hann gæti raunar
einnig sigrað ef önnur hlutföll væru
honum mjög hagstæð, til dæmis ef
fylgi 20. frambjóðandans á höfuð­
borgarsvæðinu færi niður fyrir 13%
um leið og og fylgi efstu manna í hin­
um landsbyggðakjördæmunum færi
niður fyrir 58%. Líkurnar á því að
koma öðrum manni á þing í samræmi
við fjölda kjósenda í kjördæminu
væru vitaskuld hverfandi litlar.
LÝÐRÆÐISHALLI LANDSKJÖRS
Í landskjöri þyrftu frambjóðend­
ur á höfuðborgarsvæðinu ekki að
höfða til neinna kjósenda á öðrum
svæðum til þess að ná kjöri. Þvert á
móti væri líklegt að frambjóðandi af
höfuðborgarsvæðinu sem tæki upp
málstað fámenns svæðis gegn hags­
munum sinnar heimabyggðar myndi
gjalda það dýru verði í landskjöri. Til
þess að komast á þing þyrfti fram­
bjóðandi af landsbyggðunum hins
vegar að sækja sér stuðning langt út
fyrir sitt byggðarlag og langt út fyrir
núverandi kjördæmamörk. Það er
ekki útilokað að slíkur frambjóðandi
næði kjöri ef hann hefði mikinn kjör­
þokka, sterk tengsl við höfuðborgar­
svæðið eða fjölmiðla á landsvísu og
hófsamar skoðanir á byggðamálum
sem féllu íbúum höfuðborgarsvæð­
isins vel í geð. Það hlýtur hins vegar
að teljast nánast útilokað að fjöldi
þingmanna frá hinum dreifðu byggð­
um yrði í nokkru samræmi við mann­
fjölda eða stuðning frambjóðenda í
heimabyggð. Niðurstaða kosninga
til stjórnlagaráðs er gott dæmi um
slíkan lýðræðishalla en þar náðu
einungis þrír frambjóðendur búsettir
utan höfuðborgarsvæðisins kosningu
í landskjöri með frambjóðendum
hvaðanæva af landinu.
Í tillögu stjórnlagaráðs felst rót­
tæk og órökstudd breyting á sam­
setningu Alþingis sem ekkert hefur
með jöfnun atkvæðavægis að gera
og ekki var kosið um sérstaklega í
nýafstaðinni þjóðaratkvæðagreiðslu.
Samkvæmt henni yrði horfið frá kerfi
þar sem landsbyggðakjördæmin hafa
sex þingmenn umfram mannfjölda
yfir í kerfi þar sem kjördæmakjörn­
ir þingmenn sem sækja umboð sitt
til landsbyggðanna yrðu a.m.k. tólf
færri en jafnt atkvæðavægi seg­
ir til um. Vegna margfeldisáhrifa
mannfjöldans myndu a.m.k. 33
landskjörnir þingmenn sækja um­
boð sitt að mestu til höfuðborgar­
svæðisins til viðbótar við allt að
nítján kjördæmakjörna þingmenn
höfuðborgarsvæðisins. Jafnframt
yrði Alþingi veitt heimild til þess að
afnema kjördæmaskiptingu landsins
með einföldum meirihluta og afnema
þar með þingmenn sem sækja umboð
sitt til landsbyggðanna. Mikilvægt
er að spornað verði gegn hættunni
á slíku ofríki meirihlutans og leitað
verði víðtækrar sáttar um kosninga­
kerfi sem tryggir að Alþingi verði
áfram vettvangur fólks með ólíkar
skoðanir og mismunandi hagsmuni
alls staðar af landinu. a
DÆMI UM SKIPTINGU ÞINGMANNA EFTIR SVÆÐUM MIÐAÐ VIÐ NÚVERANDI MISVÆGI
ATKVÆÐA, JAFNT VÆGI ATKVÆÐA MILLI KJÖRDÆMA OG PERSÓNUKJÖR Í EINU KJÖRDÆMI
HÖFUÐBORGARSVÆÐI NORÐVESTUR NORÐAUSTUR SUÐURSVÆÐI
Fjöldi á kjörskrá haustið 2012 152.956 21.409 29.028 33.551
Atkvæði flokks með 20 þingmenn 48.557 6.797 9.215 10.651
Fylgi frambjóðanda #1 90% 43.702 6.117 8.294 9.586
Fylgi frambjóðanda #2 87% 42.172 5.903 8.003 9.250
Fylgi frambjóðanda #3 84% 40.643 5.689 7.713 8.915
Fylgi frambjóðanda #4 81% 39.113 5.475 7.423 8.579
Fylgi frambjóðanda #5 77% 37.583 5.260 7.133 8.244
Fylgi frambjóðanda #6 74% 36.054 5.046 6.842 7.908
Fylgi frambjóðanda #7 71% 34.524 4.832 6.552 7.573
Fylgi frambjóðanda #8 68% 32.995 4.618 6.262 7.237
Fylgi frambjóðanda #9 65% 31.465 4.404 5.971 6.902
Fylgi frambjóðanda #10 62% 29.936 4.190 5.681 6.566
Fylgi frambjóðanda #11 59% 28.406 3.976 5.391 6.231
Fylgi frambjóðanda #12 55% 26.877 3.762 5.101 5.895
Fylgi frambjóðanda #13 52% 25.347 3.548 4.810 5.560
Fylgi frambjóðanda #14 49% 23.817 3.334 4.520 5.224
Fylgi frambjóðanda #15 46% 22.288 3.120 4.230 4.889
Fylgi frambjóðanda #16 43% 20.758 2.906 3.940 4.553
Fylgi frambjóðanda #17 40% 19.229 2.691 3.649 4.218
Fylgi frambjóðanda #18 36% 17.699 2.477 3.359 3.882
Fylgi frambjóðanda #19 33% 16.170 2.263 3.069 3.547
Fylgi frambjóðanda #20 30% 14.640 2.049 2.778 3.211
Þingmenn, núverandi kerfi (ójafnt vægi) 11 3 3 3
Þingmenn, fjögur kjördæmi (jafnt vægi) 13 2 2 3
Þingmenn, eitt kjördæmi (jafnt vægi) 20 0 0 0
MIKILVÆGT AÐ SPORNAÐ verði gegn
hættunni á ofríki meirihlutans og að leit-
að verði víðtækrar sáttar um kosninga-
kerfi sem tryggi að Alþingi verði áfram
vettvangur fólks með ólíkar skoðanir
og mismunandi hagsmuni alls staðar af
landinu.
ÞAÐ ER SKEMMTILEGRA að horfa út um suma glugga en aðra. Völundur
Hjörleifur
Hallgríms