Morgunblaðið - 24.01.2014, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 2014
lingur kemur t.d. með verk í kjálka
hvort vandamálið er í kjálkanum eða
hvort verkurinn stafi út frá vanda-
máli í heila, meðferðirnar við sjúk-
dómsgreiningunni eru mjög ólíkar.“
Hvaða meðferðir duga við lang-
vinnum stoðkerfisverkjum?
„Það sem við höldum að valdi þess-
um vandamálum út frá heila eru ólík
taugaboðefni sem stjórna sársauka-
næmninni. Hægt er að gefa lyf til að
hækka eða lækka taugaboðefnin. En
fyrir utan lyfjagjöf er lífsstílsbreyting
kannski stærsti þátturinn í átt að
bata. Svefn og hreyfing er mjög mik-
ilvæg og að draga úr stressi. Endur-
hæfingarprógram er meðferðin sem
hentar best við langvinnum stoðkerf-
isverkjum,“ segir Clauw. „Ein ástæð-
an fyrir því að við viljum vekja athygli
almennings á þessum verkjum er að
þeir sem græða mest á breyttum lífs-
stíl eru þeir sem greinast snemma í
ferlinu.“
Viðhorfið til þeirra sem hafa þjáðst
af langvarandi stoðkerfisverkjum er
oft að þeir séu að ímynda sér verkinn,
eigi að hætta að kvarta og halda
áfram. Aðeins eru um tíu til fimmtán
ár síðan sýnt var fram á að verkirnir
væru raunverulegir og tengdir heila-
starfseminni.
„Í flestum löndum hrjáir vefjagigt
um 5% þjóðarinnar. Það er mikilvægt
að fræða sjúklinginn um hvað á sér
stað í líkama hans og hvernig hann
ætti að bregðast við því. Sjúklingur
hefur kannski verið síðustu 20 ár með
verki á fimm ólíkum svæðum líkam-
ans, t.d. baki, höfði, kviðnum, herðum
og í þvagblöðru, hann fer alltaf til
læknis sem er sérfræðingur í hverju
vandamáli og það er horft á það sem
einstakt. En þegar við bendum fólki á
að þetta gæti verið tengt heilanum
kviknar á perunni, að þetta sé eitt
vandamál en ekki fimm ólík og þá þarf
að finna eina lausn á því,“ segir Clauw.
Yfirskrift umræðunnar á Lækna-
dögum er: Langvinnir stoðkerfis-
verkir árið 2014: Breyttar áherslur í
skilningi og meðferð. Umræðan fer
fram í Silfurbergi B milli kl. 9 og 12 í
dag, föstudag.
Langvinnir stoðkerfisverkir algengir
 Orsökina að finna í heilanum, ekki á því svæði líkamans þar sem fólk upplifir verkinn  Besta
meðferðin er að auka hreyfingu, bæta svefn og draga úr stressi  Verkirnir geta leitt til örorku
Golfleikfimi Hreyfing er góð gegn langvinnum stoðkerfisverkjum. Læknar Daniel Clauw og Arnór Víkingsson tala á Læknadögum í dag.
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Langvinnir stoðkerfisverkir eru sér-
svið Daniels Clauws, bandarísks
læknis sem er nú staddur hér á landi.
Clauw er prófessor við Michigan há-
skóla í Ann Arbor í Bandaríkjunum
og yfirmaður Rannsóknamiðstöðvar
langvinnra verkja og síþreytu. Hann
heldur fyrirlestur á Læknadögum í
dag um langvinna stoðkerfisverki
sem hann segir mikilvægt að fá heil-
brigðisstarfsfólk til að fræðast um en
ásamt geðrænum sjúkdómum eru
þeir algengasta ástæða örorku á
Íslandi í dag.
„Ég ætla að reyna að fá heilbrigðis-
starfsfólk til að endurhugsa hvernig
það hugsar um langvinna verki. Hing-
að til höfum við alltaf litið á langvinna
verki í tengslum við það svæði lík-
amans þar sem sjúklingurinn upplifir
verkinn t.d. ef sjúklingur er með verk
í öxlinni þá sé vandamálið í öxlinni.
En það hefur komið í ljós að algeng-
ustu orsök langvinna verkja er að
finna í heilanum, ekki á því svæði lík-
amans þar sem fólk upplifir verkinn.
Fólk getur upplifað verki á ólíkum
svæðum líkamans, ekki vegna þess að
það sé eitthvað að á því svæði heldur
vegna þess að þannig virkar tauga-
kerfið,“ segir Clauw.
Blaðamaður hitti hann í húsnæði
Þrautar ehf. á Höfðabakka ásamt
Arnóri Víkingssyni gigtarsérfræðingi
en hjá Þraut er boðið upp á ein-
staklingsmiðaða heilbrigðisþjónustu
fyrir fólk með vefjagigt og tengda
sjúkdóma. Arnór mun líka fjalla um
langvinna stoðkerfisverki á Lækna-
dögum í dag.
Endurhæfingarprógram
Clauw segir að vegna rangrar
greiningar, vegna þess að aðeins er
horft á staðinn þar sem sjúklingurinn
finnur til í stað líkamans í heild, fari
þessir einstaklingar jafnvel í mikið af
ónauðsynlegum aðgerðum og eru
settir á lyf sem gera ekki gagn.
„Áskorunin núna hjá heilbrigðis-
starfsfólki er að finna út þegar sjúk-
Morgunblaðið/ÞórðurMorgunblaðið/hag
Geðraskanir eru algengasta orsök
örorku á Íslandi í dag en
stoðkerfissjúkdómar eru önnur
algengasta orsökin. Af þeim sem
voru með örorkumat árið 2009
voru 37,48% með geðraskanir en
27,85% með stoðkerfissjúkdóma.
Langvinnir verkir eru því dýrir
fyrir samfélagið og því mjög
brýnt að greina sjúklingana
snemma svo meðferðin verði ein-
faldari og ódýrari segir Clauw.
„Það er árangursríkast að ná til
fólksins áður en það er komið á
örorkustigið. Það þarf að greina
það fyrr og grípa strax inn í. Þeg-
ar ríki eru að reyna að draga úr
örorkugreiðslum er horft á þenn-
an hóp og sagt að honum eigi að
batna því hann sé of dýr. Sann-
leikurinn er samt sá að þeir sem
eru komnir á örorkubætur eru
langt frá því. Það er erfitt að
lækna þá og því auðveldast að
byrja á hinum endanum, á byrjun-
inni.“
Arnór Víkingsson segir að það
fari vaxandi að heilbrigðisstarfs-
menn á Íslandi séu meðvitaðir um
eðli og áhrif langvarandi stoð-
kerfisverkja. „Við erum farin að
bera meiri kennsl á þetta og ég
er bjartsýnn en það verður að
halda umræðunni á lofti.“
Önnur algengasta
orsök örorku á Íslandi
STOÐKERFISVERKIR OG ÖRORKA
ILVA Korputorgi, s: 522 4500 www.ILVA.is
lau. 10-18, sun. 12-18, mán. - fös. 11-18:30
living withstyle
CAMEMBERTBEYGLA
Camembert ostur, sólþurrkað
tómatpestó, rauðlaukur,
basilolía, papriku chili
sulta og salatblanda
Verð 995,-
NÚ 695,-
TILBOÐ GILDIR Í JANÚAR
OPIÐ ALLA DAGA
FRÍTT
Lítill fólksbíll vó salt á þriggja
metra vegg við Hallakur í Garðabæ
í gærkvöld. Sjónarvottar telja að
ökumaður hafi misst stjórn á bíl
sínum í hringtorgi, með þeim af-
leiðingum að bíllinn fór út af veg-
inum, gegnum grindverk og stað-
næmdist á veggbrúninni.
Að sögn sjónarvotta gat ökumað-
ur ekki komist út úr bílnum, af ótta
við að bíllinn myndi steypast niður
á bílastæði fyrir neðan. Bíllinn vó
því salt í um tíu mínútur áður en
viðbragðsaðilar komu á slysstað.
Vó salt á veggbrún í Garðabæ
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Tengsl eru á milli morgungilda
hormónsins melatónín og áhættu
að greinast með krabbamein í
blöðruhálskirtli. Þetta kemur fram
í rannsókn sem Lára G. Sigurð-
ardóttir, læknir og doktorsnemi í
lýðheilsuvísindum, er aðalhöfundur
að ásamt Sarah C. Markt, dokt-
orsnema í faralds- fræði við Har-
vard-háskóla í Boston. Rannsóknin
var gerð var á árunum 2002 til 2009
á 928 íslenskum körlum sem tóku
þátt í Öldrunarrannsókn Hjarta-
verndar.
Niðurstöðurnar voru kynntar á
vísindaráðstefnu um krabbamein í
blöðruhálskirtli í San Diego í
Bandaríkjunum í byrjun þessarar
viku. Enn á eftir að birta þær í rit-
rýndu vísindatímariti en niðurstöð-
urnar hafa vakið talsverða athygli
erlendra fjölmiðla.
Raskar lífsklukkunni
Lágt gildi melatóníns getur staf-
að af svefntruflunum eða öðrum
þáttum sem raska lífsklukkunni.
Að sögn Láru hafa tilraunarann-
sóknir sýnt fram á að melatónín
hemur krabbameinsvöxt en líkam-
inn framleiðir melatónín í myrkri
að nóttu til. ,,Þetta er fyrsta rann-
sóknin sem skoðar framvirkt morg-
ungildi melatóníns og áhættuna að
greinast með blöðruhálskirtils-
krabbamein síðar á ævinni. Þátt-
takendum var skipt upp í tvo hópa
eftir því hvort melatónín mældist
hærra eða lægra en miðgildið,“
segir Lára sem bendir þó á að fleiri
rannsóknir þurfi til að hægt verði
að fullyrða um þetta samband.
Á Vísindavefnum segir að mela-
tónín sé hormón sem myndist í
heilakönglinum sem er nálægt
miðju heilans. Efnið hafi verið
þekkt í rúmlega 40 ár en lítið sé
vitað með vissu um þýðingu þess í
líkamanum og sé það ýmist kallað
hormón eða taugahormón.
„Við framleiðum einungis mela-
tónín í myrkri að næturlagi. Það er
einstaklingsbundið hversu mikið
magn af melatóníni menn framleiða
og ýmsir þættir geta haft þar áhrif.
Til dæmis ef við kveikjum ljós að
næturlagi þá stöðvast melatónín-
framleiðslan og þeir sem vinna á
næturvöktum framleiða minna
magn af melatóníni þó vissulega sé
það einstaklingsbundið hversu vel
menn þola röskun á lífsklukkunni,“
segir Lára.
,Þegar við setjumst fyrir framan
tölvu eða sjónvarp á kvöldin nema
augun blátt ljós frá skjánum og
senda skilaboð til heilaköngulsins
um að enn sé bjart úti, að það sé
ennþá dagur. Með þessu erum við
að seinka framleiðslu melatóníns
fyrir nóttina og margir hverjir eiga
þannig erfiðara með að sofna. Það
er miðað við að slökkva á skjánum
tveimur tímum fyrir svefn,“ segir
Lára.
Magn melatóníns hafi
áhrif á krabbameinsvöxt
 Íslensk rannsókn á krabbameini í blöðruhálsi vekur athygli
Doktorsnemi Lára G. Sigurðar-
dóttir nemur lýðheilsuvísindi.