Morgunblaðið - 26.03.2014, Síða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. MARS 2014
Sól í Bláfjöllum Opið var í Bláfjöllum í gær þrátt fyrir töluverða rigningu á mánudaginn en snjórinn var þónokkuð blautur. Nú styttist í lok skíðatímabilsins og því betra að nýta dagana vel.
Golli
Seðlabanki Íslands
ætlar ekki að gefast
upp. Enn skal neyða ís-
lenskan almenning og
fyrirtæki til að lifa við
svimandi háa vexti.
Peningastefnunefnd
bankans ákvað í liðinni
viku að halda stýrivöxt-
um óbreyttum, langt
fyrir ofan verðbólgu og
í engum tengslum við
vaxtastefnu í helstu viðskiptalönd-
um Íslendinga. Í rúmlega 16 mánuði
hefur Seðlabankinn ekki séð
minnstu ástæðu til að slaka á vax-
taklónni og vill fremur herða hana
enn frekar með hækkun raun-
stýrivaxta.
Engu er líkara en að Seðlabank-
inn neiti að horfast í augu við stað-
reyndir. Verðbólga í febrúar var
minni en reiknað var með, gengi
krónunnar hefur styrkst (og sam-
keppnisstaða íslenskra fyrirtækja
þar með veikst), launahækkanir
voru minni en áður hafði verið reikn-
að með, kjarasamningar á almenn-
um vinnumarkaði voru hófsamir,
fjárlög fyrir yfirstandandi ár voru
samþykkt með réttum formerkjum,
fjárfesting er enn alltof lítil, verð á
útflutningsmörkuðum hefur lækkað
og þannig má lengi benda á efna-
hagsleg rök fyrir því að vextir hér á
landi lækki verulega.
Þessar staðreyndir skipta litlu í
hugum þeirra sem ráða för í Seðla-
bankanum. Þvert á móti er boðað að
tökin skuli hert. Raunvextir Seðla-
bankans skulu hækka, segir í yfir-
lýsingu Peningastefnunefndar sem
óttast vöxt innlendrar eftirspurnar.
Litlar áhyggjur af frostinu
Í sögulegu samhengi hefur hlut-
fall einkaneyslu af landsframleiðslu
verið lágt á undanförnum árum. En
það skiptir litlu þegar ákvörðun um
stýrivexti er tekin, alveg með sama
hætti og seðlabankamenn hafa litlar
áhyggjur af því að fjárfesting er í
sögulegu lágmarki – í frosti væri
réttara að segja því hún dróst saman
um 3,4% á liðnu ári.
Einkaneysla jókst minna á síðasta
ári en árin 2011 og 2012 þegar hún
jókst um 2,6% og 2,4%. Þá taldi
Seðlabankinn hins vegar rétt að
halda stýrivöxtum neikvæðum frá
júlí 2011 til maí 2012 enda önnur rík-
isstjórn við völd. Stýrivextir voru á
tímabili neikvæðir um allt að 1,65%.
Þá var ríkissjóður rek-
inn með bullandi halla
sem að öðru óbreyttu
hefði kallað á aðhalds-
sama stefnu í peninga-
málum. Ytri aðstæður
voru einnig hag-
stæðar, góður afli og
gott gengi á helstu
mörkuðum fyrir út-
flutningsafurðir.
Stjórnendur Seðla-
bankans virðast úr
tengslum við veruleika
fyrirtækja og heimila.
Flest bendir til að yfirstandandi ár
geti orðið erfitt í íslenskum sjávar-
útvegi sem aftur hefur veruleg áhrif
á íslenskt efnahagslíf. En við Arn-
arhólinn, sem þó hefur gott útsýni
yfir Faxaflóa, breytir það engu þótt
fiskafli íslenskra skipa hafi dregist
saman um 25,7% á föstu verði í febr-
úar síðastliðnum miðað við sama
mánuð í fyrra. Uppsjávarafli dróst
saman um 67% og botnfiskafli um
10%. Á síðustu 12 mánuðum hefur
heildarafli íslenskra skipa dregist
saman um 13%.
Þannig hefur þróunin frá liðnu ári
haldið áfram þegar aflaverðmæti
minnkaði um 4,1% og verðmæti
botnfiskafla um 4,7% fyrst og fremst
vegna verðlækkunar á erlendum
mörkuðum á þorski og þrátt fyrir
aukinn afla.
Hugarangur stjórnenda
Seðlabankans
En það er ekki uggur í brjósti
seðlabankamanna vegna minnkandi
afla og verðmætis sjávarafurða.
Ekki frekar en að óvissan um þróun
heimsmarkaðsverðs á áli haldi vöku
fyrir þeim sem ákveðna stýrivexti. Í
Seðlabankanum kvíða menn engu
þótt stóriðjufyrirtæki á Íslandi verði
fyrir skakkaföllum vegna „skömmt-
unar“ á raforku eða erfiðum mark-
aðsaðstæðum.
Hugarangur stjórnenda Seðla-
bankans snýst um hugsanlegan vöxt
innlendrar eftirspurnar, líkt og sú
verðbólga sem glímt er við sé drifin
áfram af eftirspurn en sé í engu
kostnaðardrifin.
Í grein sem undirritaður skrifaði
5. mars síðastliðinn var því haldið
fram að hávaxtastefna Seðlabankans
kostaði íslenskt þjóðfélag tugi millj-
arða króna á hverju ári og kæmi í
veg fyrir atvinnuuppbyggingu og
fjölgun starfa. Bent var á þau ein-
földu sannindi að ef nafnvextir lækk-
uðu um 1% myndu heimilin spara
nær 20 þúsund milljónir króna í
vaxtakostnað á ári. Fjármagns-
kostnaður fyrirtækja yrði 28 þúsund
milljónum lægri. Í heild yrði fjár-
magnskostnaðurinn því 48 þúsund
milljónum lægri. Þetta er um 2,7%
af áætlaðri landsframleiðslu á síð-
asta ári og meira en samanlagður
tekjuskattur allra fyrirtækja.
Unnið gegn stefnu
ríkisstjórnarinnar
Ekki er við öðru að búast en að
seðlabankastjóri og helstu ráðgjafar
hans mótmæli því að stefnan í pen-
ingamálum sé í litlu eða engu sam-
ræmi við efnahagslegan veruleika
hér á landi. En þau mótmæli eru
svipuð og reyna að halda því fram að
íslenskir seðlabankamenn séu í góð-
um takti við starfsbræður sína í öðr-
um löndum.
Líkt og sést á meðfylgjandi súlu-
ritum eru stýrivextir hér á landi ekki
í neinu samræmi við það sem gengur
og gerist í helstu viðskiptalöndum
okkar og löndum sem við berum
okkur oft saman við. Skiptir engu
hvernig dæminu er stillt upp.
Nafnvaxtastig stýrivaxta er hér
meira en tvisvar hærri en á Nýja
Sjálandi. Íslenskir stýrivextir eru
30-sinnum hærri en í Danmörku,
átta sinnum hærri en í Svíþjóð og 24-
sinnum hærri en í Bandaríkjunum,
evruríkjum og í Sviss.
Á sama tíma og margir helstu
seðlabankar heims telja nauðsynlegt
að halda stýrivöxtum neikvæðum, til
að örva eftirspurn og fjárfestingu,
boðar Seðlabanki Íslands hækkun
raunstýrivaxta á næstunni. Eins og
sést á súluriti yfir mismun stýri-
vaxta og verðbólgu er íslenski seðla-
bankinn úr takti við allt sem er að
gerast og það á að herða skrúfurnar
enn frekar.
Ef raunvaxtastig stýrivaxta væri
það sama í dag og bankinn taldi
nauðsynlegt sumarið 2011 og fram á
vor 2012 væru vextir hér rétt undir
2,5% eða svipaðir og í Ástralíu en
langt yfir stýrivöxtum í flestum öðr-
um löndum. Íslenski seðlabankinn
lætur sér slíkt í léttu rúmi liggja og
heldur stýrivöxtum í 6% og í stað
þess að vinna gegn verðbólguvænt-
ingum er ýtt undir þær með „hót-
unum“ um raunvaxtahækkanir.
Íslensk fyrirtæki standa illa í
harðri samkeppni við fyrirtæki í öðr-
um löndum. Þau eru í spennitreyju
fjármagnshafta og í helgreipum há-
vaxtastefnu Seðlabankans. Til að
gera hlut íslenskra fyrirtækja enn
verri en ella voru skattar og opinber
gjöld hækkuð verulega á árunum
2009-2013, allt frá tekjuskatti til
launatengdra gjalda, níföldunar
veiðigjalda að ógleymdum ýmsum
eftirlitsgjöldum.
Hávaxtastefna Seðlabankans er
ekki annað en skattur á heimilin og
fyrirtæki en þjónar hagsmunum er-
lendra kröfuhafa ágætlega og gerir
afnám fjármagnshafta erfiðari. Pen-
ingastefna bankans vinnur gegn
stefnu ríkisstjórnarinnar í skatta-
málum, þar sem fyrstu skrefin til
lækkunar hafa verið tekin og dregur
úr áhrifum umfangsmikilla aðgerða í
skuldamálum heimilanna.
Ef til vill eru þetta hin leyndu
markmið sem stjórnendur Seðla-
bankans ætla sér að ná með stefn-
unni í peningamálum.
Eftir Óla Björn
Kárason » Íslensk fyrirtæki
standa illa í harðri
samkeppni við fyrirtæki
í öðrum löndum. Þau eru
í spennitreyju fjár-
magnshafta og hávaxta-
stefnu Seðlabankans.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Úr tengslum við raunveru-
leikann og umheiminn
Stýrivextir á Íslandi úr takt við önnur lönd
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0%
ES
B-
ev
ru
rík
i
Ný
ja
Sj
ál
an
d
No
re
gu
r
Sv
íþ
jó
ð
Sv
iss
Ís
la
nd
Da
nm
ör
k
Ka
na
da
Br
et
la
nd
Ás
tra
lía
Ba
nd
ar
ík
in
0,25%
2,50%
0,50%
1,00%
0,20% 0,25%
2,75%
1,50%
0,75%
0,25%
6,00%
Íslenskir stýrivextir eru margfalt það sem þekkist
stýrivextir á íslandi / stýrivöxtum í öðrum löndum
ES
B-
ev
ru
rík
i
Ný
ja
Sj
ál
an
d
No
re
gu
r
Sv
íþ
jó
ð
Sv
iss
Da
nm
ör
k
Ka
na
da
Br
et
la
nd
Ás
tra
lía
Ba
nd
ar
ík
in
30
25
20
15
10
5
0
24,0
2,4
12,0
6,0
30,0
24,0
2,2
4,0
8,0
24,0
Mismunur stýrivaxta og verðbólgu
4%
3%
2%
1%
0%
-1%
-2%
ES
B-
ev
ru
rík
i
Ný
ja
Sj
ál
an
d
No
re
gu
r
Sv
íþ
jó
ð
Sv
iss
Ís
la
nd
Da
nm
ör
k
Ka
na
da
Br
et
la
nd
Ás
tra
lía
Ba
nd
ar
ík
in
-0,88%
-0,20%
-1,35%
-0,14%-0,34%-0,46%
1,15%
-0,61%
0,97%
0,35%
3,90%