Fréttir - Eyjafréttir - 16.07.1998, Page 1

í tilefni af því að 30 ár eru síðan
vatnsleiðslan milli lands og Eyja var
tekin í notkun verður opið hús á
Bæjarveitum næst komandi sunnudag
þar sem bæjarbúum gefst tækifæri á
að kynna sér vatnsveituna í máli og
myndum.
Friðrik Friðriksson veitustjóri segir
það merkan áfanga í vatnsöflunar-
málum Vestmannaeyinga þegar
leiðsl-an var tekin í notkun, vegna
þess að í Eyjum var í raun ekki völ á
nóg og góðu neysluvatni. „Miðað við
aðrar vatnsveitur á íslandi er
vatnsveita Vestmannaeyja einstök.
Saga vatnsveitna er að hluta til
samfara þróun byggðar, en í Eyjum
reyndu menn að finna lausnir á
vatnskortinum alla öldina. Einn
höfuðókostur við búsetu hér var
vatnsskorturinn. Gæðin voru léleg í
þeim brunnum sem voru til staðar og
rigningarvatnið sem safnað var af
þökurn húsa mjög mengað af sóti og
ryki. Með auknum kröfum í físk-
vinnslunni vildu menn leita af sér
allan grun í eyjunni sjálfri með öflun
vatns en sú leit bar ekki árangur. Þess
vegna var ráðist í þessa framkvæmd
auk þeirrar þarfar sem var fyrir hendi
fyrir almenning. Þess má og geta að
Austur-Landeyingar eru meðeigendur
að veitunni að 1/30 og fá nokkrir bæir
í Landeyjum vatn úr lindinni líka."
Friðrik segir mikinn stórhug hjá
mönnum að hafa ráðist í þessa fram-
kvæmd á sínum tíma. „Það er óhætt
að segja þessa menn ofurhuga og eftir
á að hyggja efast ég um að nokkurt
byggðarlag myndi ráðast út í sam-
bærilega framkvæmd núna. „Ný-
byggingavirði vatnsveitunnar er um 1
til 1 */2 milljarðar. Þetta er svipað og
ef Reykjvaíkurborg hefði ráðist í að
reisa Búrfellsvirkjun á srnum tíma
fyrir sjálfa sig. Þess vegna má einnig
geta að nær allt framkvæmdafé
Vestmannaeyjabæjar fór í að greiða
þessa framkvæmd næstu árin."
Friðrik segir að dreiftkerfíð sé
tiltölulega nýtt miðað við sambærileg
dreifikerfí á landinu og lekar fátíðari
en gengur. „Þó er glímt við ýmis
vandamál. Jarðvegur er mjög gljúpur
í Eyjum svo að vatnið kemur aldrei
upp á yfirborðið ef leki kemur að
leiðslum. Það má því segja að Vest-
mannaeyjar liggi á rist sem hleypir
öllu vatni niður. Ég get nefnt dæmi
um leka sem einu sinni kom á kerfíð.
Þá láku um 200 tonn af vatni út í
jarveginn en vatnið leitaði aldrei upp,
heldur kom lekinn ekki í ljós fyrr en
malbikið hrundi niður sem var yfir
lekanum.”
„Vatnsnotkun á hvem íbúa er
einnig mjög lítil," segir Friðrik. „Sé
miðað við fjögurra manna fjölskyldu
er meðalnotkun á sólarhring 500 1.
Það telst vera u.þ.b. helmingi minna
en annars staðar á landinu."
Hverjar eru ástœðurþess?
„Fólk í Eyjum fer vel með vatnið.
Þetta er í Eyjasálinni held ég og berst
á milli kynslóða. Einnig er allt vatn
selt samkvæmt magni sem notað er,
en ekki stærð húsa, eins og annars
staðar."
Miðað við vatnsþörfina í upphafi
var gert ráð fyrir að leggja þurfti tvær
leiðslur og var hin síðari lögð 1971.
„Sýnt þótti með aukinni notkun að
leggja þyrfti þriðju leiðsluna. Astæða
þess að ákveðið var að selja vatn
samkvæmt rúmmetramæli var svo að
ekki þyrfti að leggja í lagningu þriðju
leiðslunnar. Þessi upphaflega vatns-
þörf hefur ekki gengið eftir hvað
Vestmannaeyjar snertir og ekki er
fyrirsjánlegt miðað við núverandi
notkun að bæta þurfi þriðju leiðslunni
við í bráð. Þetta má þakka bættri
nýtingu fyrirtækja, sérstakleg í
fiskvinnslunni og einnig vegna
markvissrar lekaleitar."
í dag er búið að setja upp
rennslismæla þar sem sést hversu
miklu vatni er dælt til Eyja og hvemig
það dreifist um bæinn. „Ef vatns-
notkunin er óeðlileg einhvers staðar í
bænum er hægt að hólfa bæinn niður
og einangra lekann. Þetta hefur skilað
því að dæling til Vestmannaeyja hefur
minnkað síðustu ár."
Friðrik segir að í upphafi hafi verið
reynt hafi að stýra dælingunni frá
Eyjum með radjósendingum en það
gefist illa. „I dag er í notkun
íjargæslukerfi sem tengt er stjómtölvu
Bæjarveitna. Þannig að hraðinn á
dælingunni og vatnsmagnið til Eyja er
háð því hversu mikið vatn er í
tanknum í Löngulág. Ef bilun á sér
stað sjáum við hvers eðlis hún er og
getum stjómað dælingunni í samræmi
við það. Þetta hefur í för með sér að
rafmagnskaup fyrir dælustöðina em
sameiginleg með Bæjarveitum og
þægilegri íyrir starfsmanninn í landi."
Friðrik segir að bilanir séu orðnar
mjög fátíðar uppi á landi og að það
stafi af aukinni sjálfvirkni og að
þrýstilokar hafi verið settir á leiðsluna
sem verji hana fyrir þrýstihöggum
sem upp geta komið. Hins vegar séu
veikir hlekkir sem huga þurfi að í
framtíðinni. „Gömlu Markarfljóts-
brúnni sem leiðslan liggur yfir er ekki
lengur haldið við og stundum segja
gámngar að leiðslan haldi uppi brúnni.
Þess vegna er nauðsynlegt að leggja
leiðsluna undir fljótið. Annað verk-
efni sem þarf að athuga er að leiða
vatnið í stálleiðslu frá Bakkaflugvelli
niður að dælustöðinni í stað asbest-
leiðslunnar. Á vetuma getur orðið
illfært á því svæði. Þar myndast
stundum stór stöðuvötn og getur
grafið undan asbestleiðslunni, sem
getur þá brotnað. Menn vom að spara
sér peninga á sínum tíma með því að
hafa dælustöðina niðri á sandinum, en
erfitt getur verið að komast niður á
sandinn."
Varðandi þann hluta leiðslunar sem
liggur í sjó segir Friðrik að hún líti
mjög vel út en á kafla utan við
Elliðaey liggi hún á hrauni á um 300
m kafla og þar hafi hún látið á sjá.
„Það er ljóst að innan fimm til tíu ára
£30
Friðrik Friðriksson veitustióri
verður að huga að leiðslunni á þessu
svæði. Að öðm leiti er liggur hún í
sandi og hefur elst mjög vel. Menn
hafa einnig verið að velta fyrir sér
spám um hugsanlegan Suðurland-
sskjálfta. Það er ljóst að ef jarðskjálfti
yrði upp á sex til sjö stig á Richter
myndi hann valda miklu tjóni. Miðað
við þessar fosrsendur mætti búast við
fimm til átta bilunum á hvem km á
þessum 22 km kafla. Þetta er þó háð
upptökum og styrk skjálftans."
Friðrik segir að með inngöngu
íslands í EES hafi íslendingar gengist
inn á ýmis lög og reglugerðir um
gæði vatns, og umgengni um
vatnsveitur. „Á síðasta ári hefur mik-
ið starf verið unnið til þess að fá innra
eftirlit vatnsveitunnar vottað. En með
þessari vottun er vatnsveitan skil-
greind sem matvælafyrirtæki Það er
því góð afmælisgjöf til vatnsveitunnar
að þessi vottun er í höfn. Vatnsveita í
Eyjum er þriðja vatnsveitan á landinu
sem fær vottun. Hinar em veitan á
Sauðárkróki og í Reykjavík. Þetta er
ekki síst mikilvægt fyrir fiskvinnsluna
hér í Eyjum að geta sýnt fram á að
lindarvatnið hér er með fyrstu
einkunn." segir Friðrik að lokum
Súlurit sem sýnir vatnsdælingu í tonnurn til Eyja á
tímabilinu 1968-1997
Nokkrar staðreyndir Lindin sem vatnið fyrir Vestmannaeyinga er tekið úr er í landi Syðstu-
Markar í 215,7 metra hæð yfir sjávarmáli.
Virkjað vatnsmagn er 66l./sek.
Stofnæð:
420m 170 mm. einfalt plast
500m 180 mm þrefalt plast
21.140 m 250 mm. asbest
22.060 m alls
Dælustöð í landi:
Dæla 1 300 kW (jafnstraums)
Dæla 2 ....300 kW (riðstraums) Strömberg
Dæla 3 ....300 kW (riðstraums) Strömberg
Neðansjávarleiðslur
Leiðsla 1 (frá stöð að sjávarmáli):... 6“ stálpípa 170 m.
Leiðsla 1 (frá sjávarmáli til Eyja): ... 4“ leiðsla 12890 m.
Leiðsla 2 (frá stöð að sjávarmáli):... 8“ stálpípa 90 m.
Leiðsla 2 (frá sjávarmáii til Eyja):.... 6“ leiðsla 3.350 m.
Leiðsla 2 (frá sjavarmáli til Eyja): ... 7“ leiðsla 10436 m.
Miðlunartankar:
Vatnsgeymir Löngulág 500 m3
Vatnsgeymir Hrafnaklettum 300 m3
Fyrir30árum varmunaðurað fara í bað í
Vestmannaeyjum.
Nú þykir það sjátfsagður og eðlilegur hlutur.
Módel: Linda Björk Ólafsdóttir
Ljósmynd: Ómar Garðarsson
Förðun ogaðstoð: Ragnheiður Borgþórsdóttir