Fréttir - Eyjafréttir - 16.07.1998, Síða 2

/ bjartri og rítmgóðri stofu sinni situr
öldungurinn, Magnús Magnússon,
fyrrum ráðherra og bœjarstjórí,
andsœpnis mér og rifjar upp afskipti
sín af málefnum vatnsveitunnar í
Vestmannaeyjum. Að utan heyrist
sífelldur niður umferðarinnar og lóan
lœtur í sér lieyra.
Eg hafði gert boð á undan mér og
Magnús lánar mér stórmerka rœðu,
sem hann flutti við vígslu
vatnsleiðslunnar Itinn 20. júlí 1968.
Hann fœrist allur í aukana þegar
minningarnar streymafram.
mannaeyjum sagðist hann ekki vilja
fara í pissuvatnið. Svona var nú
liturinn á vatninu.
- Ég var kosinn í bæjarstjóm árið
1962. Þá fór ég fljótlega að skrifa í
Brautina (blað Alþýðuflokksins) um
vatnsmálið. Ég las allt sem ég komst
yfir um þessi mál. Ég skoðaði kosti
þess að eima vatn en sá að það var
óframkvæmanlegt. Það hefði verið
gerlegt með kjarnorku og kannski
hentað stórborg en ekki litlum
kaupstað eins og Vestmannaeyjum.
Annars veltu menn ýmsu fyrir sér. Ein
hugmyndin var sú að virkja
vindorkuna á Stórhöfða til þess að
framkvæmdir hafi verið sambærilegur
því að hver Vestmannaeyingur keypti
sér góðan Volvo og geti menn reiknað
það til núvirðis. Leitað var til ríkis-
stjómarinnar um að hún greiddi hluta
kostnaðarins við vatnsveituna sam-
kvæmt heimild í svo kölluðum vatna-
lögum. En það skipti sköpum að
framleiðendur vatnsleiðslunnar og
dælustöðvarinnar á Landeyjasandi
gátu útvegað mjög hagstæð lán til
verksins. Þau vom ýmist til 8 eða 20
ára og í svo kölluðum Euro-dollurum,
en gengi þeirra sveiflaðist ekki eins
mikið og Bandaríkjadollara.
Þeir Magnús Magnússon bæjarstióri, Guðlaugur Gíslason albingismaður og fyrruerandi bæjarstíóri, Gísli
Gíslason stórkaupmaður, Úlafur Helgason, bá bankastióri Útuegsbankans og Einar Haukur, skanstíóri í Vm.
komu allir með einum eða öðum hætti að buí að gera uatnsueituna að ueruleika.
Fjárhagurinn var naumur
"Hávarður Sigurðsson var verk-
stjóri við framkvæmdirnar uppi á
landi. Ég lét hann hafa tékkhefti og
hann ávísaði út af því eftir þörfum. A
kvöldin hringdi hann til mín og sagði
mér hvað háar ávísanir hann hefði
skrifað út þá um daginn. Morguninn
eftir flýtti ég mér niður í banka til þess
að athuga hvort eitthvað væri til á
reikningnum. Oft hljóp Sparisjóður
Vestmannaeyja undir bagga og
reyndar Útvegsbankinn líka og veitti
okkur skammtímalán. Þetta voru alltaf
hálfgerðar skammtímareddingar",
segir Magnús og hlær við.
- Hvenœr hófust afskipti þfn af
vatnsveitumálinu?
- "Þegar við hjónin fiuttum til Eyja
árið 1956 ofbauð mér ástandið.
Stundum þuri'ti ég upp á þak á
símstöðinni og týndi þá dauðar
lundapysjur úr rennunum. Þær voru
famar að úldna og orðnar ein
maðkaveita. Þegar Palli sonur minn
fór í fyrsta skipti í bað í Vest-
framleiða rafmagn og nota það síðan
til þess að eima vatnið. En þetta
reyndust allt óraunhæfar hugmyndir."
- - Hver heldurðu að hafifyrstur
komið fram með hugmyndina um
vatnsleiðslu ofan aflandi?
- "Ég tel víst að Þórhallur Jónsson,
verkfræðingur, hafi orðið fyrstur til að
koma auga á þennan möguleika og
þessi leið varð ofan á. Það var samið
við Nordiske Kabel og Trádfabrikker
í Kaupmannahöfn og þær áætlanir
sem Danirnir gerðu voru alltaf
raunhæfar. Þeir höfðu mikla reynslu
af því að framleiða og leggja
neðansjávarstrengi fyirr síma og
kapal, en þegar við hófum viðræður
við þá höfðu þeir ekki yfir vélum að
ráða sem gátu framleitt nógu sver rör.
Þeir bættu hins vegar úr þvf og
byggðu nýja verksmiðju á hafnar-
bakkanum á Amager.
Fjármögnun framkvæmdanna
Magnús segist hafa reiknað það út á
sínum tíma að kostnaðurinn við þessar
"Ingólfur Jónsson reyndist mér afar
vel í þessu máli þótt við værum ekki
pólitískir samherjar nema að því leyti
að flokkar okkar voru saman í stjóm.
Gylfi Þ. Gíslason sagði eitt sinn við
mig að Ingólfur gerði ýmislegt fyrir
kjósendur sína án þess að það væri
nein skynsemi í því. Þegar við vorum
að leggja lokahönd á verkið árið 1968
var ástandið mjög slæmt í
þjóðfélaginu. Sfldveiðin hafði
brugðist og gengið var fellt þannig að
útflutningsafurðir okkar lækkuðu í
verði. Samt sem áður tókst þetta allt
saman hjá okkur.
Sú leið var farin að hver húseigandi
greiddi ákveðið stofngjald. Síðan var
ákveðið árlegt fastagjald og þar að
auki greiddu menn vissa upphæð fyrir
tonnið. Þetta var að vísu miklu hærra
gjald en í Reykjavík en mun ódýrara
en víðast hvar í veröldinni.
Besta vatn á Islandi
Magnús segir að vísindamenn hafi
tjáð sér að vatnið, sem Vestmanna-
Mánudagur 20.júlí 1998
Wm
kw ■ L, H
Þórhallur Jónsson uerkfræðingur og Magnús Magnússon uirða fyrir sér
tækjabúnað í dæluhúsinu.
eyingar nota, sé komið úr Eyja-
fjallajökli og hafi fallið á dögum
Krists. "Þetta jafnast því á við vígt
vatn og er áreiðanlega besta vatn á
Islandi.
Þegar vatnsleiðslan var vígð fannst
okkur tilhlýðilegt að biðja Einar
Guttormsson, lækni og heiðursborgara
Vestmannaeyja, að skrúfa frá kranan-
um og fá sér iýrsta atnssopann. Hann
drakk vatnið, brosti út undir eyru og
dásamaði gæði þess. Hann varaði sig
ekki á að vatnið var danskt. Leiðslan
var full af vatni. Að öðrum kosti hefði
hún fallið saman“.
Vatnsskorturinn versti óvinur
Eyjamanna
Magnús rifjar upp gamla sögn úr
Vestmannaeyjum þess efnis að jtegar
von væri á bami þyrfti að kaupa fjalir
í kistu og dúk í líkklæði. "Langt fram
á síðustu öld dóu þrjú af hverjum
fjórum bömum sem fæddust í Eyjum
úr stífkrampa og yfirleitt dóu þau 8 -
11 daga gömul. Það var ekki fyrr en
menn áttuðu sig á uptökum
stífkrampans að dauðsföllum fækkaði
og þá var það hreinlætið sem skipti
sköpum. Nú hafa Vestmannaeyingar
nægilegt ferskt vatn og ég trúi því að
það bæti heilsu fólks“.
stjómar tók við vorið 1966 urðu
nokkrar væringar með mönnum.
Sumir andstæðingamir sökuðu þá
Magnús og Þórhall Jónsson um að
þiggja mútur frá Dönunum.
"Eins var það þegar ákveðið var
að blanda Flúor saman við vatnið. Þá
var gamla sjódælustöðin austur á
Urðum notuð til þess. Hún eyðilagðist
í gosinu og þetta hefur ekki verið gert
síðar. Þá skarst nokkuð í odda með
mönnum vegna seinni leiðslunnar en
sumir skildu ekki að það skipti ekki
máli þótt fjórðungur hennar væri
nokkru mjórri en þrír fjórðu hlutar
hennar."
- Þegarþú lítur yfirfarinn veg, ertu
þá ánœgður með þessaframkvœmd?
- "Já, vatnsleiðslan er stórkostlegt
mannvirki og hefur lítið þurft að gera
fyrir hana. Að vísu lá hún að hluta of
nærri Heimakletti og þurfti að færa
hana vegna öldukasts frá klettinum.
En að þessu frádregnu og skemmd-
unum sem urðu í gosinu hefur ekkert
komið fyrir þetta mannvirki. Ég óttast
hins vegar að vatnsleiðslan á landi,
sem er úr aspesti, geti skemmst ef jörð
skelfur á Suðurlandi. Það er að vísu
nóg til af rörum til vara en það gæti
tekið sinn tíma að koma leiðslunni í
samt lag."
A. H.
Pólitískar deilur
Það ríkti mikil samheldni um
vatnið. Þegar nýr meirihluti bæjar-
Mikill mannfjöldi safnaðist á Nausthamarsbryggju 20. júlí 1968 begar
uatninu uar hleypt á leiðsluna milli lands og Eyja.