Fréttir - Eyjafréttir - 26.02.2009, Blaðsíða 7

Fréttir / Fimmtudagur 26. febrúar 2009
7
/
Steinunn skrifar um Olaf Egilsson en 370 ár frá andláti hans 1. mars:
Endurkoma séra Olafs til Alsír
GREINARHÖFUNDUR í Alsír.
Hinn 3. desember 2008 steig rithöf-
undurinn Adam Nichols, annar
þýðandi Reisubókar séra Ólafs
Egilssonar, á svið í stóra sal E1
Aurassi hótelsins í Algeirsborg og
sagði frá ritverkinu, Tyrkjaráninu
og hinum íslenska klerki sem flutt-
ur var í böndum til borgarinnar
sumarið 1627 ásamt tæplega 400
löndum sínum. Aheyrendur vom
aðrir þýðendur, rithöfundar og út-
gefendur frá öllum heimshomum
ásamt innlendum háskólanemum
og blaðamönnum. Aðdragandi
þessa viðburðar var allnokkur.
A liðnu sumri kom Reisubók séra
Ólafs út í enskri þýðingu Karls
Smára Hreinssonar og Adams
Nichols undir titlinum The Travels
of Reverend Ólafur Egilsson capt-
ured by pirates 1627. Útgefandi var
Fjölvi í samvinnu við Sögusetur
1627 í Vestmannaeyjum. 1 grein um
Reisubók séra Ólafs og þýðinguna
sem birtist í Lesbók Morgunblaðs-
ins 20. september 2008 spáði ég
því að með útgáfunni á ensku
myndi séra Ólafur hefja síðbúna
sigurgöngu til móts við fróðleiks-
fúsa lesendur í mörgum löndum.
Þýðingin var kynnt með veglegum
og viðeigandi hætti á ráðstefnu í
Eyjum sem haldin var 17. til 19.
október undir yfirskriftinni Sjórán í
Norðurhöfum, Ólafur Egilsson og
Tyrkjaránið í sögulegu samhengi.
Þar rakti íslenski þýðandinn tilurð-
ina að samstarfi þeirra félaga, sem
stóð yfir í um 15 ár áður en til út-
gáfu kom. Þeir kynntust sem kenn-
arar, annar í íslensku og hinn í
ensku, við University of Maryland
á Keflavíkurflugvelli og gerðu
þýðinguna að viðfangsefni í ís-
lenskunámi Bandaríkjamannsins.
Adam Nichols talaði um samtíma
séra Ólafs og Ólaf sem „Man of his
time“.
Man of his time
Það reyndist skemmtileg nálgun að
ræða um séra Ólaf Egilsson, hinn
fátæka og langhrakta prest úr Vest-
mannaeyjum, sem samtímamann
nokkurra helstu rithöfunda og
hugsuða á 16. og 17. öld í Vestur-
Evrópu. Adam Nichols gat þess
fyrst að Ólafur var fæddur sama ár
og William Shakespeare og Galileo
Galilei, 1564. Síðan fylgdi athyglis-
verð upptalning á fleiri höfuðsnill-
ingum sem uppi voru um hans
daga. Stömufræðingamir Tycho
Brahe og Johannes Kepler, skáldið
Cervantes, heimspekingarnir Franc-
is Bacon og René Descartes, mál-
aramir Rubens, Rembrandt, og
Velazquez, síðan John Locke,
Pascale og Moliere sem þá vora
litlir strákar og svo framvegis.
Tilgangurinn var að varpa ljósi á
sviðið sem séra Ólafur gekk yfir og
rifja upp hve tíminn upp úr siða-
skiptunum var frjór, hvort sem var í
heimspeki, tækni og vísindum eða
listum. Mitt á milli Endurreisnar og
Upplýsingar. Það vom framfaratím-
ar engu síður en tímar hjátrúar og
hemaðar. Og séra Ólafur var „man
of his time“.
Yfir hann og hans fólk dundu
miklar hörmungar sem rekja má til
langdreginna átaka milli kristinna
þjóða og múslímskra. Hann var
sálnahirðir í fjölmennustu sjávar-
byggð á Islandi þegar hún var nær
lögð í rúst í innrás herflota frá
Norður-Afríku og meirihluti íbú-
anna, auk 110 Austfirðinga, fluttur
nauðungarflutningi suður Atlants-
hafið til Alsír.
Meðan kona séra Ólafs, börn og
aðrir fangar vom allir seldir á
þrælamarkaði var rúmlega sextugur
presturinn valinn úr hópnum og
gerður að sendimanni á fund Dana-
konungs. Hann átti að greina frá
örlögum landa sinna og fara fram á
lausnargjald. Sú för bar ekki tilætl-
aðan árangur fyrr en síðar. En það
sem hafði hent hann og hans fólk,
ofbeldið og eyðileggingin, fyrir-
varalaus og háskafull reisa í aðra
heimsálfu, kynni af framandi
þjóðum, allt varð það honum að
áleitnu íhugunarefni í Reisubókinni
sem hann ritaði að ferðalokum.
Hann hafði næmt auga fyrir ein-
kennum þeirra samfélaga og borga
sem hann ferðaðist um og vísinda-
legan áhuga á margvíslegum og
heillandi tækninýjungum. I allsleysi
sínu varð hann vitni að uppgangi
og auðlegð sjóveldanna, kynntist
bæði miskunnsemi og mannvonsku.
Rammi frásagnarinnar er þó af
trúarlegum eða heimspekilegum
toga, spurningar hans snerust um
tilgang þess sem gerðist og lær-
dóminn sem af því mætti draga.
Hann var maður síns tíma.
Mohamed Magani
Á ráðstefnunni í Vestmannaeyjum
var meðal þátttakenda alsírski rit-
höfundurinn og félagsfræðingurinn
Mohamed Magani. Það var í fyrsta
skipti sem þarlendur maður kom
hingað til lands til þess að ræða
þennan afdrifarika atburð í sam-
skiptum þjóðanna. Mohamed
Magani bjó sem flóttamaður í
Berlín ásamt fjölskyldu sinni um
fimm ára skeið á meðan borgara-
stríðið í Alsír stóð sem hæst á tíuna
áratug síðustu aldar. Hann sneri
aftur heim til fósturjarðarinnar árið
2000 skömmu áður en ég sótti
landið heim í rannsóknarskyni.
Viðtal í blaðinu E1 Watan varð til
þess að hann setti sig í samband við
mig bréfleiðis og síðan höfum við
haldið uppi stopulum bréfaskiptum.
Mér barst boð um þátttöku sl.
sumar en eftir að Magani hafði
hlustað á Adam Nichols í Vest-
mannaeyjum bauð hann honum að
kynna þýðingu sína á Reisubók
séra Ólafs undir liðnum Trans-
lation and globalization.
Adam Nichols þekktist boðið og
lagði á sig langa reisu í því skyni
að segja Alsíringum og gestum
þeirra frá séra Ólafi og fólki hans.
Hann kom alla leið frá Seattle í
Bandaríkjunum með vikuviðdvöl í
London í bið eftir vegabréfsáritun.
Þegar visan loks var veitt hafði
hann misst af öllum fyrsta ráð-
stefnudeginum.
Að morgni 3. desember var þó
stund séra Ólafs runnin upp í borg-
inni fagursettu við flóann sem
geymir hluta af sögu hans og sögu
Islands. Enginn viðstaddra, utan
okkar þriggja sem höfðum kynnst í
Vestmannaeyjum, hafði áður heyrt
getið um atburðinn sem við köllum
Tyrkjaránið. Þó er mörgum kunnugt
um L'Epoque Turc, Tyrkjatímann,
sem varði um það bil þrjár aldir í
sögu Alsír. Frásögn Adams Nichols
af ráninu á Islandi fléttaðist inn í
lýsingu á því hvernig kostir al-
þjóðavæðingarinnar og internetsins
gerðu þeim félögum, honum og
Karli Hreinssyni kleift að þýða
þetta einstæða, íslenska bók-
menntaverk frá 17. öld. Og hann
lyfti upp eintaki af The Travels of
Reverend Ólafur Egilsson captured
by pirates 1627 um leið og hann
rakti sögu prestsins sem hann taldi
að gæti enn snert lesendur djúpt.
Hann sagði að frásögnin ein-
kenndist af glöggskyggni og hlut-
lægni höfundarins, þótt persónu-
legir harmar hans brytust í gegn hér
og hvar. Og hann lýsti aðferðinni
við þýðinguna sem hefði verið sú
að Islendingurinn hefði hráþýtt
efnið á cnsku cn hann hefði um-
ritað það. Stærsti vandinn hefði
verið að reynast trúr stíl séra Ólafs
og anda 17. aldarinnar en samt að
skrifa læsilegt mál og aðgengilegt
nútímafólki.
Samstarfið hefði varað árum
saman með hléum og á tímabili
þýðingarinnar hefði hann aðeins
dvalið á íslandi í tvö ár en annars í
Þýskalandi, Bosníu, Irak, Afgan-
istan og á Arabíuskaganum auk
Bandaríkjanna. Þeir hefðu sent
textann á milli sín og aðeins hist í
örfá skipti til þess að bera saman
bækur sfnar í bókstaflegri merkingu
og viðhalda vinskapnum.
„Glóbalíseringin" hefði gert þcim
kleift að halda sér við verkið
hvemig svo sem persónulegar
aðstæður þeirra breyttust. „Karl var
í Þýskalandi á meðan ég var í
Flórfda, hann var í Svíþjóð þegar
ég var í Kúwait."
Endurkoma séra Ólafs
Það var árifamikið að heyra frásögn
Adams Nichols af aðferð þeirra
félaga og úthaldi við þýðinguna og
á sinn hátt viðeigandi að þýðing á
reisubók skyldi vera unnin í svo
mörgum löndum. Það var einnig
athyglisvert að fylgjast með við-
brögðum áheyrenda, sem voru að
heyra getið um strandhögg þar-
lendra á íslandi í fyrsta sinn.
(Síðar átti ég í vandræðum með
að útskýra fyrir blaðamanni, hvar
þetta land væri á hnettinum.)
Adam Nichols talaði af innlifun
um Vestmannaeyjar og af þakklæti
til íbúanna og sagði að það væri
sjaldgæft að þýðandi gæti fylgt
verki sínu eftir með þeim hætti sem
honum bauðst á ráðstefnunni um
Tyrkjaránið í heimabyggð séra
Ólafs. Þar væri búið að stofna heilt
safn um atburðinn í hinu stórbrolna
sögulega umhverfi miðju. Undir
niðri mátti skynja hvatningu hans
til Alsíringa um að taka sér að nýju
ferð á hendur þangað norður, en þá
vitanlega í friðsamlegum tilgangi.
Fyrir eina íslendinginn á svæðinu
varð frásögn Adams Nichols af séra
Ólafi, Tyrkjaráninu og þýðingar-
starfmu að ógleymanlegum
viðburði.
Unnt er að tala um endurkomu
séra Ólafs til Algeirsborgar í krafti
Reisubókar hans, klassíkur í ís-
lenskum bókmenntum, nú loks að-
gengilegri umheiminum. Með
þýðingunni á ensku eru stigin
fyrstu stóm skrefin að mögulegri
heimsreisu Reisubókar Ólafs
Egilssonar 370 ámm frá andláti
höfundar.
S
Minnast séra Olafs í æskulýðsmessu á æskulýðsdegi á sunnudaginn:
Gísli nýr æskulýðsfulltrúi Landakirkju
Æskulýðsdagur þjóðkirkjunnar er á
sunnudag og ungt fólk í æsku-
lýðsstarfi Landakirkju verður áber-
andi við messugjörðina. Þennan
sama dag em 370 ár liðin frá andláti
sr. Ólafs Egilssonar en hann and-
aðist I. mars 1639.
Af því tilefni stendur Sögusetur
1627, í samstarfi við bókasafnið,
Grunnskóla Vestmannaeyja og
æskulýðsstarf Landakirkju, fyrir
upplestri á gervallri Reisubók séra
Ólafs. Upplesturinn hefst við mess-
una á sunnudag og síðan mun ungt
fólk lesa upp úr bókinni í Safn-
aðarheimilinu og þau munu
sömuleiðis vera með kaffi og með
því, gegn vægu gjaldi. Það verður
því heilmikið um að vera í kirkj-
unni á sunnudag.
Sr. Guðmundur Öm Jónsson, Kári
Bjarnason, forstöðumaður bóka-
safnsins og Gísli Stefánsson,
æskulýðsfulltrúi Landakirkju koma
allir að skipulagningu dagsins sem
hefst með hefst með messu í
kirkjunni í tilefni af æskulýðsdegi
þjóðkirkjunnar.
„Ungt fólk í æskulýðsstarfi kirkj-
unnar mun sjá um messuna og Gísli
Stefánsson, æskulýðsfulltrúi kirkj-
3
3 1 y* aS ' w
T
■ •
SR. Guðmundur, Gísli og Kári.
unnar, predikar. Leiðtogar og
krakkar sjá um ritningarlestur,
bænir og söng. Þar á meðal em
Litlu lærisveinarnir. I messunni
mun ég fara nokkrum orðum um sr.
Ólaf Egilsson og lesa upphaf
Reisubókarinnar," sagði sr. Guð-
mundur Örn Jónsson og þannig
tengist dagskrá æskulýðsmessunnar
við dagskrá sem Sögusetrið 1627
stendur fyrir.
Eftir að messu lýkur verður stutt
kynning við legstein Ólafs í anddyri
kirkjunnar og síðan liggur leiðin í
Safnaðarheimilið þar sem Reisu-
bókin verður lesin frá upphafi til
enda. „Flestir lesaramir eru annars
vegar í æskulýðstarfinu og hins
vegar nemendur úr 7. bekk
grunnskólans og auk þess mun
hverjum sem vill, gefast tækifæri til
að koma í Safnaðarheimilið á
meðan á lestri stendur, skrifa sig í
bók og lesa I til 2 blaðsíður.
Reisubókin er ekki nema 62 blað-
síður og ég reikna með að lesturinn
standi í þrjá til fjóra tíma.
Dagskráin verður brotin upp tvisv-
ar sinnum þegar Védís Guðmunds-
dóttir flytur örstutt tónlistaratriði
ásamt nemendum sínum klukkan
16.00 og 17.00. Þetta er því
kærkomið tækifæri til að kynnast
bók sem allir þekkja en kannski
ekki margir hafa lesið,“ sagði Kári.
Æskulýðsfélag Landakirkju stend-
ur fyrir sölu á kaffi og meðlæti í
Safnaðarheimilinu og rennur allur
ágóði af sölunni í ferðasjóð. „Við
ætlum til Færeyja í sumar og taka
þátt í norrænni æskulýðsráðstefnu á
vegum KFUM&K,“ sagði Gísli og
þegar hann var spurður hversu
margir taki þátt í æskulýðsstarfinu
þá kemur fram að á milli 25 og 40
krakkar í 8. til 10. bekk mæta á opið
hús og fundi þrisvar í viku bæði í
KFUM&K húsinu og í Safnaðar-
heimilinu.
„Þema sunnudagsins er maðurinn
í kyrrð og þögn í örmum guðs.
Þetta þema kemur til vegna áreitis
í samfélaginu og eftir alla neysluna
sem hefur viðgengist um árabil.
Það eru allir með tölvu, Netið,
SMS, síma og endalaus þörf fyrir
áreiti. Ungt fólk á erfitt með að
höndla þögnina," sagði Gísli og
Kári tekur undir það og sagði mik-
ilvægt að staldra við, þó það sé
ekki til annars en að hlusta á lestur
upp úr bók.
„Sr. Ólafur átti böm og var prestur
og fræðari og það passar mjög vel
að minnast hans á þessum degi. Við
viljum tengja þennan gamla texta
frá fortíð til nútíðar, frá kynslóð til
kynslóðar.
Guðmundur bendir á að þögn geti
bæði verið íþyngjandi og góð.
„Fullorðnir upplifa þetta líka, það
er mikill hraði og mikið áreiti í
okkar þjóðfélagi. Menn fara til
dæmis með iPod út að hlaupa og
við erum öll þátttakendur í þessu á
einn eða annan hátt. Ég vil hvetja
fólk til að koma og njóta samveru í
kirkjunni á sunnudag. Það væri
gaman að fá fulla kirkju eins og í
skátamessunni á sunnudag."