Fréttir - Eyjafréttir - 11.11.2010, Side 11

Fréttir / Fimmtudagur 11. nóvember 2010
11
Hærri sjávarhiti, minna af lunda
-Það er mat dr. Erps Snæs Hansen - Fækkun sjófugla - Mest í stuttnefju um 44%
ERPUR: -Þegar stofnar minnka mikið er ekki sjálfgefíð að þeir nái
aftur fyrri stöðu í vistkerfinu.
Hrun í lunda í Færeyjum og á
íslandi hefur orðið samliða breyt-
ingum á hafstaumum. Hlýindaskeið
hófst 1996 þegar N-Atlantshafs-
straumurinn, sem er áframhald af
Golfstrauminum, hægði á sér. I
hans stað leitaði saltur, milliheitur
sjór, 7° til 9° norður til Færeyja og
Islands. Mesta hitaaukningin, 1°
til 2° á ársgrundvelli, hefur orðið á
stóru svæði, 300.000 til 400.000
ferkílómetra, SV af Islandi yfir
Reykjaneshryggnum á stuttum
tíma. A árunum milli 1996 og 1999
fer landsveiðin á Islandi úr 240
þúsund fuglum í 140 þúsund.
Þetta kom fram í fyrirlestri sem
Dr. Erpur Snær Hansen, sviðsstjóri
vistfræðirannsókna Náttúrustofu
Suðurlands, flutti á ársþingi Nátt-
úrustofa á Hvolsvelli fyrir skömmu.
Fyrirlesturinn kallar hann Stofn-
hrun íslenskra sjófugla, ástæður og
viðbrögð.
Þegar Erpur var spurður úl í fyrir-
lesturinn segir hann helstu ástæðu
stofnhruns sjófugla við bæði ísland
og Færeyjar vera „vistbyltingu" í
NA- Atlantshafi í kjölfar snöggrar
hlýnunar.
Fækkun sjófugla er mikil
Sjófuglar eru algengustu fuglar og
landhryggdýrin á íslandi. Sjófugla-
byggðir eru náttúruperlur og gnð-
arstórir stofnar bæði hvað varðar
fjölda og lífmassa. „íslenskir sjó-
fuglar eru stórir stofnar í alþjóðlegu
samhengi og minnkun þeirra því
alvarleg fyrir viðkomandi
tegundir," segir Erpur.
„Samkvæmt rannsóknum Amþórs
Garðarssonar og samstarfsmanna
voru um 1350 þúsund pör af fýl
árin 1983 til 1986 en honum hefur
fækkað niður í 900 þúsund pör á
árunum 2005 til 2008 eða um 31%.
A sama tímabili hefur ritu fækkað
um 26%, hefur reyndar fjölgað í
Vestmannaeyjum, langvíu um 30%,
álku um 18% en stuttnefju hefur
fækkað mest allra sjófugla eða um
44%.“ Sumir þessara stofna hafa
að einhverju leyti fært sig milli
landshluta eins og ritan sem hefur
fært sig frá Langanesi til Vestfjarða.
Aðrir, eins og lundinn, færa sig alls
ekki. Stuttnefjan, sem er heim-
skautategund, er að hopa norðar."
Útbreiðsla og stofnstærð margra
tegunda lífvera eykst og stækkar
meðan aðrir minnka og dragast
saman.
Erpur segir ýmsar spumingar
koma upp þegar grafist er fyrir um
ástæður hrunsins í sjófuglunum.
„Almennt em tvær ástæður fyrir
því að sjófuglastofnar minnka, lítill
varpárangur og aukin dánartíðni á
vetrarstöðvum. Eins og komið
hefur fram í fjölmiðlum hmndi
sandsílastofninn 2005 og hefur ekki
náð sér aftur, en flestir íslenskir
sjófuglastofnar hafa síli sem meg-
infæðu.
Nokkrar skýringartilgátur hafa
verið settar fram hvað olli hruni í
sandsflastofninum, sú besta að
mínu mati er að stærsti ýsuárgangur
Islandssögunar, 2003, hafi étið
eggin hjá sandsflinu. Hins vegar er
illmögulegt að komast að raun-
verulegri orsök í fortíðinni.
Þegar stofnar minnka mikið er
ekki sjálfgefið að þeir nái aftur
fyrri stöðu í vistkerfmu, m.a. vegna
samkeppni og annarra breytinga. I
kjölfar hlýnunar sjávar nú er ljóst
að mikið er á seyði í lífríki hafsins
umhverfis okkur á stóru svæði.
Útbreiðsla og stofnar margra teg-
unda lífvera em að aukast og
stækka, t.d. skötusels og makrfls,
meðan aðrir minnka og dragast
saman eins og komið hefur fram í
fréttum," sagði Erpur.
Hækkun á sjávarhita hefur
áhrif á allt lífríkið
Thjalmar Hátun er færeyskur haf-
fræðingur og hefur rannsakað
breytingar í hafinu með því að
rannsaka þúsundir gervihnatta-
mynda af Norður-Atlantshafi frá
NASA. Hann lýsir þessu svo:
„Hlýindaskeið hófst 1996 en fyrir
1996 var kalt tímabil eins og síð-
ustu áratugi á undan með þoku- og
rigningarsummm á íslandi. N-Atl-
antshafsstraumurinn er áframhald
af golfstrauminum og árið 1996
hægir á honum og minna rúmmál
sjávar hreyfist austur. Straumurinn
nær ekki eins langt í austur eins og
á „köldu tímabili" og í hans stað
leitar saltur, milliheitur sjór, 7° til
9° norður til Færeyja og Islands.
Mesta hitaaukningin 1° til 2° á
ársgrundvelli hefur orðið á stóm
svæði, 300.000 til 400.000 ferk-
ilómetrum, SV af íslandi yfir
Reykjaneshryggnum á stuttum
tíma. Þetta er bæði snögg og mjög
mikil hækkun á sjávarhita og hefur
áhrif á allt lífríkið."
Rauðáta er „grasbítarnir" í hafinu
og undirstaða allra annarra rándýra
í hafinu. Rauðáta er aðalfæða
sandsfla og annarra uppsjávarfiska
eins og loðnu, síldar, makríls
o.s.frv., en sjálf lifir hún á
svifþörungum. Um er að ræða tugi
tegunda en þeirra mikilvægust er
Calanus fmnmarchius sem er nor-
ræn og kuldasækin. Vetrarstöðvar
hennar em á 400 til 500 m dýpi á
fyrrnefndu hlýnunarsvæði.
Hún hefur hopað í Norðursjó
síðastliðna áratugi og smærri og
orkurýrari systurtegund (C. hel-
golandicus) komið í hennar stað. í
kjölfarið hefur sflið í Norðursjó
smækkað um 40% og er 60% orku-
minna. Rauðátan er lykiltegund
sem vert er að hafa glöggt auga
með eins og Hafrannsóknastofn-
unin reyndar gerir. Mikilvægi
þessara svæðabundu tengsla um-
hverfisskilyrða og lífvera eru
augljós, það á einnig við um
vetrarstöðvar sjófugla sem em að
mestu óþekktar af einhverri ná-
kvæmni.
Lundinn er sérstaklega athyglis-
verður í þessu samhengi vegna þess
að við eigum upplýsingar um lífs-
líkur frá 1953, og upplýsingar úr
hnattstöðuritum sýna að lundar úr
Vestmannaeyjum halda sig á svip-
uðum slóðum þar sem mesta hlýn-
nin hefur átt sér stað. Stóra
spurningin hér er hvort dánartala
fullorðinna fugla hafi breyst í takt
við umhverfisbreytingar á vetrar-
stöðvunum sem við getum séð með
því að bera saman niðurstöður úr
gervitunglamyndum og dánartölum
úr merkingagögnum Oskars Sig-
urðssonar í Stórhöfða.
Tengsl milli sjávarhita og
lundaveiði
Erpur segir að hrun lundaveiði í
Færeyjum og á Islandi hafi orðið
um það bil samtímis og samhliða
breytingum á hafstraumum og sams
konar breytingu á hafskilyrðum á
báðum stöðum í kjölfarið. Á
árunum milli 1996 og 1999 fer
landsveiðin á Islandi úr 240 þúsund
fuglum í 140 þúsund.
„Sýnt hefur verið fram á að lunda-
veiði í Vestmannaeyjum er mjög
háð sjávarhita suður af íslandi. Við
vitum einnig að lundaveiði er vísi-
tala fyrir nýliðun bæði lunda og
sflis. Það vakti því óskipta athygli
þegar veiðitölur úr Elliðaey frá
fyrri hluta síðustu aldar fundust í
dagbókum Áma Árnasonar frá
Grund í Vestmannaeyjum. Þar
kemur í ljós að lundaveiði,
meðalveiði á veiðimann, dettur
niður í kring um 1930 í kjölfar
sjávarhlýnunartímabils sem hófst
1920 og stóð fram undir 1960 eða
svo. Ámi gerir minni veiði að
sérstöku umræðuefni og kenndi um
lélegri ástundum og ólifnaði ungra
veiðimanna við veiðar, þar sem
menn svæfu fram á hádegi og
vöknuðu þunnir," segir Erpur.
„Það skiptir kannski ekki öllu
máli hvað veldur nákvæmlega hruni
sflisins ef við vitum að það er ein-
hvem veginn nátengt þessari haf-
hlýnun og þarf ekki endilega að
vera af sömu ástæðum milli tíma-
bila, heldur er það athyglisverðara
að vita hvort þessar hafstrauma-
breytingar gerist á u.þ.b. 60 ára
fresti eins vísbendingar em um.
Öðlumst við þannig einhverja for-
spá og skilning á því hvað er að
gerast. Eg bind því talsverðar vonir
í þessu sambar.di við rannsóknir á
tölum um fiðurútflutning sem eru
til frá 1729 til 1940. Þessar tölur
liggja í gömlum skjölum eða hafa
verið gefnar út hagskýrslum eða
álíka ritum. Eg hef hafið vinnu við
að afla þessara tala á landsvísu og
komið á samvinnu við Færeyinga
um sams konar vinnu þarlendis.
Samanburður á útflutningstölum
1729 til 1783 frá báðum stöðum
sýnir næstum samhliða 10 ára
sveiflur. Það merkilega við þá
niðurstöðu er að þær skulu vera í
takl. Það verður spennandi að taka
þetta saman og sjá hvað kemur í
ljós.“
Frekari rannsóknir nauð-
synlegar
Erpur segir að rannsóknir á okkar
stærstu stofnum séu í samræmi við
ábyrgð okkar á þessum hluta nátt-
úru Islands og kostnaður vegna
vöktunar á bjargfuglastofnum á
landsvísu þurfi að vera innan fastra
fjárlaga. „Árleg vöktun á varpár-
angri ritu, sem viðmiðunartegundar
fyrir varpárangur eins og gert er
erlendis, er æskileg. Mikilvægt er
að finna vetrarstöðvar helstu sjó-
fuglategundanna með hnattstöðu-
ritum (geolocator) svo hægt sé að
tengja umhverfisbreytingar á
vetrarstöðvunum í hafi við stofn-
breytingar.
Nokkrir íslenskir samstarfsaðilar,
undir forystu Náttúrustofu Suður-
lands, fyrirhuga að sækja um styrki
til kaupa á hnattstöðuritum á næsta
ári í samvinnu með Færeyingum.
Að lokum þarf stjómkerfið að
bregðast við með vemdunarað-
gerðum þegar tegund fækkar mikið,
eins og bæjaryfirvöld hér hafa gert
sómasamlega," sagði Erpur að
endingu.
Gísli Hjartarson, frambjóðandi til stjórnlagaþing - Er númer 3612:
Svona á að kjósa til stjórnlagaþings
Framundan er kosning til stjórn-
lagaþings. Kosningar til stjórn-
lgaþings em ekki á hverju ári og
em ekki bara nýmæli á íslandi,
heldur er lflca verið að kjósa eftir
nýju kosningafyrirkomulagi þar
sem kosið verður um einstaklinga
en ekki flokka. Þetta er nokkur
breyting frá því sem verið hefur og
kannski að nokkm leyti líkara því
þegar fólk hefur verið að taka þátt í
prófkjömm flokkanna.
í þessum kosningum máttu kjósa
þá 25 einstaklinga sem að þér líst
best á. En þú þarft ekki að kjósa 25.
Lítist þér svo á máttu kjósa aðeins
1, já eða 4, 14 eða 21 - bara eins
marga og þig lystir upp að tölunni
25. Það sem gerir þessar kosningar
svolítið öðruvísi er að ef að þér
kannski líkar bara við einn fram-
bjóðanda og langar bara að styðja
við bakið á honum þá er það bara
allt í lagi. Þitt er valið.
EN, takið eftir að það skiptir máli
í hvaða röð þið raðið númerunum
sem þið veljið á kjörseðilinn því í
raun hefur hver kjósandi bara eitt
atkvæði. Það er mikilvægt að raða
frambjóðendum í þá röð sem þið
viljið helst sjá þá, ef þú velur fleiri
en einn.
Númer þess er þér líst best á fer á
línu númer 1, svo númer þess er þér
líst næstbest á á línu númer 2 og
svo framvegis. Hér er smá saman-
tekt sem gott er að lesa til að
glöggva sig á
hvernig þetta
kerfi virkar:
• Hver kjósandi
hefur aðeins eitt
atkvæði, ekki
25.
• Sá frambjóð-
andi sem hann
raðar efst, að
fyrsta vali, fær fyrst að nýta sér
atkvæðið. Ef hann kemst inn, en
ekki nema rétt svo, er atkvæðið
fullnýtt. Hinir sem eru neðar á
kjörseðlinum hafa þá ekkert gagn
af atkvæðinu.
• Komist sá efsti inn á ríflegu fylgi
færist tilsvarandi vannýttur hluti
atkvæðisins til þess sem næst er
raðað. Hann getur þá hugsanlega
komist inn á þessu atkvæðisbroti.
• Ef sá sem efst er raðað nær á hinn
bóginn ekki kjöri sakir lítils fylgis
færist allt atkvæðið til þess sem er
valinn að öðru vali.
• Þetta heldur svo áfram koll af
kolli niður eftir kjörseðlinum. Sé
kjósandinn svo óheppinn að enginn
af þeim sem hann raðar á seðilinn
nái kjöri fellur atkvæðið dautt
niður.
• Þeir sem vilja að atkvæði sitt
komi að lokum einhverjum góðum
frambjóðanda að gagni ættu því að
raða sem flestum.
• Á hinn bóginn er atkvæðið fullgilt
hvort sem aðeins er raðað einum,
og þá í efstu vallínu, eða 25 eða þar
á milli.
Kynning á frambjóðendum
Eftir helgina er væntanlegur í öll
hús bæklingur þar sem allir fram-
bjóðendur eru kynntir, þar má einn-
ig sjá þau númer sem frambjóð-
endum hefur verið úthlutað og ber
að setja í línumar á kjörseðlinum.
Fólk fær líka í póstinum “æfinga-
kjörseðil” sem það getur fyllt út á
þann hátt sem það vill helst sjá. Það
má taka æfingakjörseðilinn með sér
í kjörklefann sér til halds og trausts.
Einnig er rétt að benda fólki á hinn
mjög svo góða vef www.kosning.is
þar sem nú þegar er komin kynning
á öllum frambjóðendunum, undir
flipanum kynning á frambjóðend-
um, og góð kynning á ferlinu öllu.
Það er sem sagt hægt að byrja að
undirbúa sig strax!
Eyjamenn í framboði
Margir hafa spurt mig hvort ekki
séu fleiri Eyjamenn í framboði en
ég. Jú, þeir eru nokkrir og allir vel
frambærilegir. Þeir sem ég í fljótu
bragði tengi Eyjum, hafa þá alið
hér manninn frá fæðingu eða búið
hér um nokkurra ára skeið þrátt
fyrir að vera kannski ekki fæddir
hér, eru eftirtaldir, set auðkennis-
númer þeirra með:
2468 Andrés Bjami Sigurvinsson
2952 Njáll Ragnarsson
3568 Smári Páll McCarthy
6021 Sveinn Ágúst Kristinsson
2996 Sæmundur Kristinn Sigurðs-
son
7638 Tryggvi Hjaltason
27. nóvember - Kjördagur
Það er engin ástæða til þess að láta
þessar kosningar framhjá sér fara.
Ef þú ert ekki í bænum þá áttu að
geta mætt á næsta kjörstað hvar
sem þú ert. Því kosningakerfið á að
vera rafrænt og gegn framvísun
skilríkja getur maður kosið hvar á
landinu sem maður er, þannig að:
• Undirbúið ykkur heima og veljið
ykkur frambjóðendur af vefnum
eða eftir prentaða bæklingnum sem
dreift verður í hús.
• Raðið eins mörgum frambjóðend-
um og þið frekast treystið ykkur til,
eða treystið, en munið eftir því að
skipa þeim í forgangsröð; hún
skiptir meginmáli.
Það er um að gera að mæta á
kjörstað og gera þessar kosningar
sem glæsilegastar fyrir lýðræðið.
Það er jú verið að velja fólk sem á
að taka þátt í að yfirfara/bæta-
/endurgera stjórnarskrá lýðveld-
isins. Við hljótum öll að vilja taka
þátt í að velja það fólk sem okkur
líst best á til að takast á við það
mikilvæga verkefni.
Bestu kveðjur
Gísli Hjartar - 3612