Fréttablaðið - 13.06.2013, Qupperneq 30

13. júní 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 30
Átta ára drengur er að
leik í frímínútum í skólan-
um og fær þá hugmynd að
príla upp á vegg sem skil-
ur að skólalóð og kirkju-
lóð. Drengurinn verður
fyrir því óhappi að detta af
veggnum úr tveggja metra
hæð, hlýtur af því áverka
og í kjölfarið varanlega
örorku. Slysið á sér stað
á skólatíma og sem betur
fer er skólinn tryggður…
eða hvað? Fær drengurinn
greiddar skaðabætur? Svarið er nei.
Skaðabótaréttur barna
Atvikið sem lýst er hér að ofan átti
sér raunverulega stað og nýverið
var tryggingafélagið VÍS sýknað af
bótakröfu þessa 8 ára drengs. For-
eldrarnir töldu að skólanum hefði
láðst að tryggja öryggi drengsins
með því að setja ekki girðingu á
vegginn og að ekki hefði verið haft
nægilegt eftirlit með drengnum,
sem leiddi til þess að hann varð
fyrir tjóninu. Héraðsdómur Reykja-
víkur féllst ekki á þá röksemda-
færslu og segir m.a. í niðurstöðu
dómsins að eftir því sem börn eld-
ist minnki nauðsyn þess að fylgjast
stöðugt með þeim og það gildi ekki
síður um skólann. Einnig var vísað í
vitnisburð móður þar sem hún upp-
lýsti að drengurinn gengi gjarnan
heim sjálfur úr skólanum og virð-
ist niðurstaða dómsins m.a. byggja
á þeirri staðreynd. Varð niðurstað-
an því sú að drengnum var sjálfum
gert að bera skaðann af tjóninu.
Hverra hagsmunir eru hér í fyrir-
rúmi?
Slys á skólatíma
Nemandi er samkvæmt grunnskóla-
lögum á ábyrgð skólans meðan á
daglegum starfstíma skólans stend-
ur, þegar hann tekur þátt í skipu-
lögðu skólastarfi innan skólans, á
skólalóð eða í ferðum á vegum skól-
ans. Miðað við fyrrnefndan dóm
virðist þó einkum horft til stað-
setningar barnsins og hegð-
unar foreldra, þ.e. foreldrar
drengsins treystu honum til
að ganga heim úr skólanum.
Eiga þá réttindi átta ára
barns að grundvallast á
því hvar þau eru nákvæm-
lega staðsett og/eða hvaða
ákvarðanir foreldrar þeirra
taka? Hefði það breytt ein-
hverju ef móðirin hefði
staðhæft að drengurinn
væri sóttur á hverjum degi?
Hvað um Barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna og jafnan
rétt barna? Er eðlilegt að ung börn
geti borið skaða af tjóni eða jafn-
vel orðið skaðabótaskyld? Hefur
það ekkert að segja að slysið átti
sér stað í frímínútum á skólatíma?
Hvað um eftirlit á skólatíma? Hver
ber í raun ábyrgð á börnum á skóla-
tíma?
Á Íslandi er skólaskylda frá 6
til 16 ára aldurs. Foreldrar hafa
ekki val um að senda börn sín
í grunnskóla, þeim ber að gera
það. Eðlilega. En ber þá ekki skól-
um og sveitarfélögum að fylgj-
ast með börnunum á skólatíma og
tryggja öryggi þeirra eftir fremsta
megni? Vissulega. Þrátt fyrir þann
almenna skilning virðist raunin
vera sú að þessi ábyrgð sé túlkunar-
atriði, a.m.k. ef litið er til niður-
stöðu Héraðsdóms Reykjavíkur.
Við niðurskurðinn 2008 var m.a.
skorið verulega niður í gæslu í frí-
mínútum. Ítrekað hefur verið sýnt
fram á að einelti á sér helst stað á
skólagöngum og í frímínútum og
einnig eru meiri líkur á að börn
slasi sig í frjálsum leik við minna
eftirlit. Samt sem áður er þetta látið
viðgangast.
Öryggi og aðbúnaður skólabarna
Sveitarfélög bera ábyrgð á bún-
aði grunnskóla, mati og eftirliti
og ber skólum að tryggja nemend-
um öryggi. Til er reglugerð um
öryggi leikvallatækja og leiksvæða
(nr.942/2002) og ber sveitarfélögum
að hlíta henni. Auk þess að hafa
eftir lit með leiktækjum og leik-
svæði er mikilvægt að merkja vel
skólalóðina eða í það minnsta fræða
börn um hvar mörkin liggja. Í ljósi
ofangreindra atburða er ástæða
til að skerpa betur á þessu í reglu-
gerð og mikilvægt fyrir foreldra
og foreldrafélög að sýna hér aðhald
með því að óska eftir gögnum og
upplýsingum, benda á það sem
betur má fara og almennt fylgjast
vel með. Þar sem ábyrgð skóla og
tryggingar félaga virðist vera túlk-
unaratriði og ábyrgð á skólatíma að
einhverju leyti teygjanlegt hugtak
er enn mikilvægara en áður að for-
eldrar beiti þrýstingi. Í raun ætti að
vera lágmarksviðmið í grunnskóla-
lögum um ásættanlega gæslu – það
er ekki til staðar. Sama gildir um
leikskólana og ef við færum okkur
yfir í frístundaheimilin þá er stað-
an enn verri. Þar gilda í raun engin
lög og reglur fyrir utan almenna
skaðabótaábyrgð!
Skóli án aðgreiningar
Við uppkvaðningu dóma er horft
til þess hvaða fordæmi eru gefin.
Hvaða fordæmisgildi hefur
umræddur dómur fyrir foreldra á
Íslandi? Geta þeir ekki treyst því að
skólinn beri ábyrgð á grunnskóla-
börnum á skólatíma? Þurfa þeir að
endurskoða sínar venjur með til-
liti til réttarstöðu barnsins, svona
ef óhapp skyldi eiga sér stað? Nú
vinna íslensk menntayfirvöld eftir
skólastefnunni „Skóli án aðgrein-
ingar“ sem þýðir í raun skóli fyrir
alla. Því fer fjölbreytt flóra grunn-
skólabarna í frímínútur á degi
hverjum og því enn mikilvægara að
allur aðbúnaður og eftirlit sé eins
og best verður á kosið, óháð atgervi
barna og venjum foreldra.
Hver ber ábyrgð á börnunum?
Leiðtogar ESB
hittust 22. maí
síðastliðinn til að
ræða verðmæta-
sköpun í Evrópu
í skuldavanda.
Eitt af aðal-
umræðuefnunum
var skattaundan-
skot og baráttan
gegn svonefndum
„skattaskjólum“.
Skattaundan-
skot verða einn-
ig á dagskránni
á fundi G8-ríkjanna 17.-18. júní. Á
þessu sviði má líta til Norðurlanda
sem eru fremst í heiminum í bar-
áttunni gegn skattaundanskotum.
„Skattaskjól“ er heitið á lönd-
um þar sem ríkustu einstakling-
ar heims geyma fjármuni sína
til þess að komast hjá skattlagn-
ingu í heimalandinu. Norðurlönd
hafa síðan 2006 eflt starf sitt gegn
skattaskjólum með árangri sem
vekur eftirtekt. Hingað til hafa nor-
rænar samningaviðræður haft í för
með sér að náðst hafa samningar
um skipti á upplýsingum um skatta-
mál við meira en fjörutíu lönd.
Endurheimt milljarða
Samningarnir hafa haft í för með
sér að löndin hafa endurheimt
milljarða króna sem ekki hafa verið
gefnir upp til skatts í viðkomandi
löndum. Að auki hafa einstakling-
ar og fyrirtæki í Noregi, Svíþjóð og
Danmörku getað gefið upp til skatts
fjármagn sem áður hefur verið
svikið undan skatti, án refsingar.
Þegar hefur milljarðaupphæðum
verið skilað og trúlega munu upp-
hæðirnar hækka til muna á næstu
árum.
Greiningar sýna að upplýsinga-
skiptasamningarnir hafa haft í för
með sér aukið fjárstreymi til nor-
rænu ríkjanna frá útlöndum þar
sem fjárfest er eða sparað. Stærsti
ávinningurinn fyrir ríkissjóði er
einnig forvarnargildi samning-
anna. Niðurstaða þessa markvissa
samstarfs er að Norðurlönd geta í
framtíðinni komist hjá milljarða
undanskotum.
Norræna líkanið sýnir að það
er hægt að berjast gegn skatta-
undanskotum þegar stjórnvöld
vinna saman þvert á landamæri.
Lausnirnar finnast þegar skatta-
yfirvöld í þjóðlöndunum líta ekki á
hvert annað sem keppinauta og ekki
er hugsað um að hagnast á annarra
þjóða tapi. Gagnkvæmt traust hefur
gert það mögulegt að stofna alþjóð-
legan vinnuhóp sem berst gegn
skattaundanskotum (NAIS) sem í
eru fulltrúar skattayfirvalda í nor-
rænu ríkjunum fimm. Norræna lík-
anið gegn skatta undanskotum hefur
vakið alþjóðlega athygli og áhuga
hjá OECD. Í haust verður haldið
málþing í Reykjavík þar sem nor-
ræna líkanið verður frekar til
umfjöllunar.
Samstarf Noregs, Svíþjóðar,
Danmerkur, Finnlands, Íslands auk
Færeyja, Grænlands og Álandseyja
er einstakt í heimunum og baráttan
gegn skattaskjólum sýnir að sam-
starfið skilar árangri sem er einnig
einstakur.
Fremst í heiminum
í baráttunni gegn
skattaundanskotum
SAMFÉLAG
Hrefna
Sigurjónsdóttir
framkvæmdastjóri
Heimilis og skóla
FJÁRMÁL
Dagfi nn
Høybråten
framkvæmdastjóri
Norrænu ráðherra-
nefndarinnar
➜ Hefur það ekkert að
segja að slysið átti sér stað í
frímínútum á skólatíma?
➜ Samningarnir hafa haft
í för með sér að löndin hafa
endurheimt milljarða króna
sem ekki hafa verið gefnir
upp til skatts í viðkomandi
löndum.
ford.is
Ford Fiesta Trend 5 dyra, 1,0i bensín 65 hö, beinskiptur. Eldsneytisnotkun í blönduðum akstri 4,3 l/100 km. Losun koltvísýrings CO2 99 g/km., fær frítt í stæði í Reykjavík í 90 mín. í senn.
Ford Fiesta Titanium 5 dyra, 1,6i bensín 105 hö, sjálfskiptur. Eldsneytisnotkun í blönduðum akstri 5,9 l/100 km. Losun koltvísýrings CO2 138 g/km. Tökum allar tegundir bíla upp í nýja.
Brimborg og Ford áskilja sér rétt til að breyta verði og búnaði án fyrirvara. Útbúnaður og gerð getur verið frábrugðin mynd í auglýsingu.
BEINSKIPTUR FRÁ
SJÁLFSKIPTUR FRÁ
FORD FIESTA
2.390.000 KR.
3.090.000 KR.
KOMDU OG PRÓFAÐU
SJÁLFSAG
T MÁL!
NÝR FOR
D FIESTA
VILT’ANN
SJÁLFSK
IPTAN?
MEST SELDA SMÁBÍL Í HEIMI