Fréttablaðið - 07.04.2014, Blaðsíða 13

MÁNUDAGUR 7. apríl 2014 | SKOÐUN | 13
Í DAG
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
(2.589.641 kr. án vsk)
Páll Magnússon fyrrum útvarps-
stjóri skrifaði nú um helgina í
Moggann grein sem vakið hefur
nokkra athygli. Þar reifar hann
viðhorf um verðmætasköpun og
-sóun sem eflaust eru nokkuð
útbreidd víða um land og rekur
sögu um útgerð á báti í sínum
„heimabæ“, þ.e.a.s. Vestmanna-
eyjum – tíundar þann ávinning
sem sú starfsemi hefur haft
fyrir samfélagið og spyr hvort
þeir sem útgerðina hafa stundað
af dugnaði og þrautseigju eigi
ekki að uppskera árangur erfiðis
síns; ekki veit ég hvort hann er
þar með að fara fram á að þessir
útgerðarmenn fái afhentan
makrílkvóta sem þeir geti svo
selt – þ.e.a.s réttinn til að „eiga“
óveiddan fiskinn í sjónum – en
hitt held ég að við getum öll
tekið undir: að íslenskir sjósókn-
arar eiga skilið að njóta þeirra
afraksturs þeirra verðmæta sem
þeir draga á land.
Einfalt líkan
Páll, sem sjálfur býr í Garða-
bæ – eins og raunar ég líka – þó
í ólíkum hornum þess víðfeðma
sveitar félags sé – lætur sér
nokkuð tíðrætt í greininni um
viðhorf fólks í miðbæ Reykjavík-
ur, talar um miðbæjarmeinlokur.
Hann ræðir líka um rekstur á
ýmsum menningarstofnunum,
þar á meðal Þjóðleikhúsi og Þjóð-
minjasafni, Stofnun Árna Magn-
ússonar og Dansflokki, og setur
þann kostnað sem þessum stofn-
unum fylgi í samhengi við það
ómælda skattfé sem vinir hans í
téðri útgerð láta af hendi rakna
til samfélagsins; með einföldu
stílbragði lætur hann þannig að
því liggja, án þess að segja það
berum orðum, að skattar sjósókn-
ara í Vestmannaeyjum renni til
menningarstarfsemi í Reykjavík.
Páll andmælir því þannig
kröftuglega, sem stundum heyr-
ist, að engir njóti afrakstursins
af auðlindinni aðrir en útgerðar-
menn. Það er vissulega rétt hjá
honum og ekki skal gert lítið úr
ómældu framlagi fiskveiða til
þjóðarbúsins – ekki síst í Vest-
mannaeyjum, þeirri miklu ver-
stöð þar sem við Páll höfum báðir
unnið í fiski, vænti ég.
Að baki greininni hjá Páli er
einfalt líkan af þjóðfélaginu.
Það samanstendur eiginlega
af þiggjendum og veitendum. Í
heimi greinarinnar eru þiggj-
endurnir fólk sem fæst við menn-
ingarstarfsemi og býr í miðbæ
Reykjavíkur og er haldið „mið-
borgarmeinlokum“ en veitend-
urnir eru harðsæknir sjómenn í
Vestmannaeyjum. Þjóðin skiptist
samkvæmt þessu í þá sem skapa
verðmæti og hina sem eyða verð-
mætum.
Er þjóðfélagið svona einfalt?
Þiggjendur og veitendur? Nei.
Þjóðfélagið er flókinn vefur þar
sem við skiptum með okkur verk-
um og ómögulegt og að reyna að
gera upp dæmið um það hvaða
stétt eða búsetuháttur sé verð-
ugri en annar eða færi sam-
félaginu mest. Eru hárskerar
þjóðhagslega jafn hagkvæmir
og pípulagningarmenn? Eiga
blómasalar meiri rétt á sér en
flugmenn? Þetta er fáránleg
umræða. Og þó að við notuðum
bara mælikvarða peninga – sem
einungis mæla þó þau verðmæti
sem mölur og ryð fá grandað –
þá hafa menning og listir bjarg-
að miklu fyrir íslenskt þjóðarbú
í ógöngum þess, eins og maður
skyldi ætla að fyrrum útvarps-
stjóri hefði haft einhvern pata af.
Veiðendur og eigendur
Og þó að margt listafólk geti verið
óskiljanlegt og þó að margir hafi
krækt sér í háskólagráðu án þess
að kunna pelastikk, þá breytir það
því ekki að óvini fólksins í sjáv-
arþorpunum sem á afkomu sína
undir fiskveiðum er ekki að finna
meðal hálfvitanna í hundrað-
ogeinum. Það eru ekki listamenn-
irnir og háskólaborgararnir sem
ákveða að nú skuli leggja niður
fiskvinnslu á Húsavík, Þingeyri og
Djúpavogi. Það er ekki starfsemi
Sinfóníuhljómsveitarinnar sem
ógnar heilu byggðarlögunum. Það
eru ekki „miðborgarmeinlokur“
sem valda því að fiskveiðiheim-
ildir hafa safnast óhæfilega á fáar
hendur nokkurra risa fyrirtækja
þar sem nokkrir tengslalausir
„fagmenn“ hafa í hendi sér lífs-
afkomu og lífsstarf og lífsmáta
fjölda fólks, sem á sinn rétt á því
að lifa af því sem hafið gefur, eins
og það hefur gert í ótal ættliði.
Og það er ekki á vegum sam-
taka listamanna sem íbúum
Djúpavogs, Húsavíkur og Þing-
eyrar býðst nú að flytja í tóma
blokk í Grindavík og „fá vinnu“
þar kringum fiskinn sem þau
ættu að eiga veiðiréttinn á sjálf.
Það er ekki einu sinni á vegum
Evrópusambandsins.
Og það er heldur ekki vegna
þess að eigendur Vísis séu ill-
menni eða beri ekki skynbragð á
sögulegan rétt fólks til að búa þar
sem stutt er á miðin sem heima-
menn þekkja eins og lófann á sér –
og þar sem fólkið á sína menningu
sem hefur sama rétt til að vera
áfram til og menningin í Grinda-
vík. Vísir hefur notið byggðakvóta
sem ætlaðir eru heimamönnum
og svona fór um sjóferð þá. Hvar
sem við búum – hvort sem það er
fyrir norðan, austan eða vestan, í
Garðabæ eða í miðborginni innan
um allan meinlokurnar – hlýtur
okkur að renna til rifja það órétt-
læti að íbúar sjálfir njóti ekki
eigin byggðakvóta og hægt sé að
selja lífsafkomuna frá fólki á svo
kaldrifjaðan hátt.
Við samgleðjumst öll yfir því
þegar menn verða ríkir af fisk-
inum sem þeir veiða. Við höfum
hins vegar meiri efasemdir yfir
hinum sem verða ríkir af fiskin-
um sem þeir veiða ekki – en eiga,
þótt eigi að heita sameign þjóðar-
innar.
Veitendur og þiggjendur
Með einföldu stíl-
bragði lætur hann
þannig að því liggja, án þess
að segja það berum orðum,
að skattar sjósóknara í
Vestmannaeyjum renni
til menningarstarfsemi í
Reykjavík
Nígería, - Ísland -
nýlendustefnan lifir
Nígería býr yfir
stærsta hagkerfi
Afríku, rétt er
það, en enda þótt
landið sé ekki
lengur nýlenda,
er stundað þar
svipað arðán af
hendi erlendra
auðhringa og stundað var á
nýlendutímanum. Það eina sem
hefur breyst er að í stað ríkis-
valds í ríkustu löndum heims, sem
stundar arðránið beint, eru komin
risavaxin auðfyrirtæki og auð-
hringar sem gera það.
[...]
Erlendir auðhringar hafa
stundað þar nýlendustefnu, sem
er fróðleg fyrir okkur Íslendinga.
Ómar Ragnarsson
omarragnarsson.blog.is
Femínistar hafa eyðilagt
hugtakið femínismi
Ég er oft spurð að
því hvers vegna ég
setji alla femínista
undir einn hatt,
þegar svo margar
stefnur falla undir
femínisma. Ég er
spurð hvers vegna
ég vilji eingöngu
nota hugtakið femínismi um þá
dólgastefnu sem ég hef lýst í
þessari pistlaröð.
Þegar betur er að gáð set ég alls
ekki allt kvennabaráttufólk undir
einn hatt. Það eru dólgafemínistar
sem gera það, með ónothæfri skil-
greiningu sinni á feminisma.
Eva Hauksdóttir
blog.pressan.is/evahauks
AF NETINU