Skessuhorn - 21.11.2007, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER
Grein ar höf und ur á samt öðru Sam fylk ing ar fólki að mót mæla gjald inu í göng in í mars á
þessu ári.
Í ár eru 100 ár lið in frá því fyrsta
veiði hús ið við Norð urá var byggt.
Hús ið reisti fað ir minn Frið rik
Jóns son eig andi jarð ar inn ar Lax-
foss í Staf holtstung um. Fékk hann
vin sinn Jón Blön dal lækni í Staf-
holts ey til að velja hús inu stað og
var það að hans til lögu reist á kletti
rétt vest an við foss inn Lax foss, eins
og Björn J. Blön dal lýs ir í bók sinni
Norð urá feg urst áa.
Guð mund ur Dan í els son í
Svigna skarði flutti bygg ing ar efni
að Lax fossi. Fékk hann nafna sinn
Guð mund Bjarna son, sem kall að ur
var stór smið ur, til þess að reisa kof-
ann. Má enn sjá á veggj um húss ins
að fjal irn ar voru merkt ar mót tak-
anda með vaxlit.
Fað ir minn stund aði lax veið ar á
stöng í ánni fyr ir Lax foss- landi frá
upp hafi 20. ald ar og bjó þá fyrst í
tjaldi. Hann keypti fimm aðr ar jarð-
ir, sem áttu land að ánni, til þess að
stækka veiði svæð ið. Lét hann taka
upp lagn ir og friða ána fyr ir neta-
veiði. Þessi fyrstu ár var hann oft
á veið um með fé laga sín um Guð-
mundi Magn ús syni lækni og pró-
fess or. Eft ir að hús ið var byggt árið
1907 bjuggu þeir í hús inu um veiði-
tím ann. Þenn an kofa kall aði Guð-
mund ur pró fess or, Foss höll.
„Höll“ þessi var að vísu að-
eins skúr með tveim ur her bergj-
um: Stofu, sem enn er í miðju húsi
og suð ur her bergi, sem þá var með
glugga í aust ur að ánni. Var geng-
ið inn í hús ið að aust an verðu upp
tré tröpp ur.
Þeim veiði fé lög um þótti illt að
hafa ekki mat ráðs konu. Úr því var
bætt og byggt við eld hús og svefn-
her bergi inn af því árið 1913. Þá
var loks kom ið lít ið hús, sem með
ár un um óx og stækk aði í ýms ar átt-
ir.
Fað ir minn dvald ist að eins
skamm an tíma við þess ar veið ar,
en tók fljót lega að leigja veið ina út
til enskra stang veiði manna. Fyrsti
Eng lend ing ur inn sem kom til veiða
við Norð urá var mað ur að nafni
Cross, sem veiði stað ur inn Kross-
hola er nefnd eft ir. Þarna veiddi
einnig bisk up af Aber deen, sem
þótti á gæt ur lax veiði mað ur. Vera
þess ara manna við foss inn þótti
nokk uð ný stár leg þarna í sveit inni.
Haust ið 1925 föl uð ust tveir Eng-
lend ing ar eft ir veið inni í Norð urá
og fengu ána leigða sum ar ið eft ir,
það voru þeir Geof frey Aspinall og
Malcolm A. Kenn ard. Báð ir höfðu
ver ið kaptein ar í
breska hern um.
Var Aspinall þar
síð an við veið ar
næstu tíu árin. Eru
her bergi húss ins
köll uð eft ir nöfn-
um þess ara manna
og lif ir minn ing
þeirra þannig.
G u ð b r a n d -
ur Jóns son pró-
fess or rit aði und-
ir skálda heit inu
Ein ar Skála glamm
bók ina Hús ið við
Norð urá um ó far-
ir enskra lax veiði-
manna við Norð urá, 1926. Bók-
in er fyrsta ís lenska leynilög reglu-
sag an, sem í dag er eitt vin sælasta
skáld sagn ar form ís lenskra höf unda.
Í byrj un sög unn ar er hús inu lýst
og tal að um blóð rauð an lit þess,
en þak ið blasti við á ber andi rautt
í græn um skóg in um og féll því vel
inn í hið spennu þrungna and rúms-
loft sög unn ar.
Vor ið 1930 var Krist jáni tí unda,
Dana kon ungi boð ið til veiða að
Lax fossi, bjó þá hirð fólk kon ungs
í veiði hús inu og eru ýms ar minj ar
enn til frá þeim tíma.
Sum ar ið 1939 bjó í hús inu, síð-
ast ur Eng lend inga, mað ur að nafni
Pope og veiddi við Lax foss, en um
haust ið skall síð ari heims styrj öld-
in á. Upp frá því hef ur áin ver ið
leigð Ís lend ing um. Stang veiði fé-
lag Reykja vík ur hef ur lengst af haft
ána á leigu og dvöld ust fé lags menn
til að byrja með í þessu húsi, þar til
þeir reistu nýtt veiði hús á Rjúpna-
hæð í landi Litla-Skarðs.
Á ár un um 1970-74 byggðu ég
og kona mín, Sig rún Lax dal nýj-
an byrð ing yfir gamla hús ið. Var
þá enn bætt við her bergj um og við-
bygg ing ar frá ýms um tím um sam-
ein að ar und ir nýju þaki. Gamla
hús ið stend ur að mestu ó hagg að
inn an þessa nýja ramma.
Við hús ráð end ur, á samt dótt-
ur okk ar Sig rúnu Ásu og fjöskylda
henn ar, minnt ust 100 ára sögu
húss ins á Lax fossi fyr ir nokkru að
við stödd um með lim um úr stjórn
Veiði fé lags Norð ur ár.
Sturla Frið riks son, Lax fossi.Mál verk Frið riks Jóns son ar af hús inu við Laxá.
Stór bætt ar sam göng ur, jafn rétti á öll um svið um
Nú eru liðn-
ir nokkr ir mán-
uð ir frá kosn ing-
um og ný rík is-
stjórn að semja
sín fyrstu fjár-
lög og nýj ar á hersl ur eru að koma
í ljós. Sam fylk ing in boð aði strax
í upp hafi kosn inga bar áttu öfl uga
byggða stefnu og á hersl an var lögð
á jafn rétti milli fólks óháð bú setu.
Und ir strik að var að til þess að ná
þess um mark mið um þyrfti stór-
bætt ar sam göng ur, öfl ugri netteng-
ing ar og bætt fjar skipti en jafn framt
stór auk in tæki færi til mennt un ar á
lands byggð inni. Stefnu yf ir lýs-
ing rík is stjórn ar inn ar end ur spegl ar
þessi við horf, en þar er fyr ir heit um
að skapa jöfn tæki færi allra lands-
manna, óháð kyni, bú setu, upp runa
og fé lags legri stöðu.
Jafn rétti varð andi
gjald töku á veg um
Eitt af þeim mál um sem Sam-
fylk ing in á Norð vest ur landi taldi
mik il vægt rétt læt is mál var að gjald-
taka í Hval fjarð ar göng um yrði af-
num in. Ljóst er að gerð Hval fjarð-
ar ganga hefði aldrei lok ið sum-
ar ið 1998 ef ekki hefði kom ið til
fram tak fyr ir tækja og sveit ar fé laga,
stofn un einka hluta fé lags ins Spal-
ar og heim ild til gjald töku. Nú nær
10 árum síð ar má færa marg vís leg
rök fyr ir því að gjald ið eigi að fella
nið ur, þar sem það veld ur ó eðli legri
mis mun un milli lands svæða. Það er
ekki hægt að búa við það leng ur að
að eins ein leið að og frá höf uð borg-
inni, einn bút ur á þjóð vegi 1, beri
sér stakt veg gjald. Nú þeg ar fram-
lög til vega mála hafa ver ið stór-
auk in og fyr ir hug að að flýta fram-
kvæmd um á stór um svæð um er enn
meira rétt læt is mál í bú anna og fyr ir-
tækj anna sem nýta göng in mest, að
þetta gjald verði aflagt. Flutn inga-
og fram leiðslu fyr ir tæki á Akra nesi
og í Borg ar nesi og þar með neyt-
end ur eru mörg hver að borga tugi
millj óna í veg gjald ár lega. Ein stak-
ling ur sem ekur vegna vinnu sinn ar
dag lega í gegn um göng in 220 daga
á ári greið ir tæp lega 120.000.- kr á
ári á lægsta taxta. Rann sókn Víf-
ils Karls son ar „Sam göngu bæt ur
og bú seta“ (2004) sýn ir að til koma
Hval fjarð ar ganga olli veru leg um
já kvæð um breyt ing um á bú setu þró-
un og bú setu skil yrð um á Vest ur-
land en jafn framt að gjald taka dreg-
ur úr þeim á vinn ingi í sam keppni
við önn ur svæði. Þannig dreg ur
gjald ið til dæm is úr dags ferð um og
nýt ingu á alls kyns ferða þjón ustu á
svæð inu. Fjöl skyldu í dags ferð fer í
gegn um göng in greið ir oft ast fullt
gjald, 1800.- krón ur fyr ir ferð fram
og til baka.
Ó lík ar til lög ur um
af nám veggjalds
Til efni þess ar ar grein ar var þó
ekki að fara í lang an rök stuðn ing
fyr ir af námi gjalds ins, þar get ég
vís að til ít rek aðra skrifa í kosn inga-
bar átt unni. Ég ætla að eins að fagna
að bæði þing flokk ur Frjáls lynda-
flokks ins og fjór ir þing menn VG
hafa flutt til lög ur um af nám gjalds-
ins þó með ó lík um hætti sé. Átta
þing menn duga þó skammt til að
ná mál inu fram og til lögu flutn ing-
ur þeirra því að eins lofs vert fram tak
til að kynna skoð un sína á mál inu.
Frjáls lyndi flokk ur inn vill að með
sam þykkt í fjár auka lög um yf ir taki
rík ið Hval fjarð ar göng in með öll-
um skuld um og gjald ið fellt nið ur
strax 1. des. Um rædd ir þing menn
VG vilja að rík ið yf ir taki Spöl ehf,
sem á og rek ur göng in, og að gjald-
ið verði fellt nið ur 1. júní 2008.
Ekk ert sam ráð hef ur ver ið haft á
milli þing manna Norð vest ur kjör-
dæm is eins og ég hafði von ast til,
en mik il vægt er að ná breiðri sátt
um mál ið og alla fram kvæmd þess,
a.m.k. þarf að tryggja meiri hluta á
Al þingi ef mál ið á að ná fram að
ganga.
Sam ræma þarf
gjald tök ur af veg um
Ég hef því val ið þá leið að reyna
að fá rík is stjórn ina til að taka mál-
ið upp í tengsl um við end ur skoð-
un á gjald töku á veg um al mennt og
hef þeg ar rætt það við sam göngu-
ráð herra. Rík is stjórn in og Al þingi
þurfa á næstu mán uð um að svara
með skýr um hætti hvort ný jarð-
göng svo sem Bol ung ar vík ur göng,
Héð ins fjarð ar göng Vaðla heið ar-
göng eða tvöld un Suð ur lands veg ar
og ný Sunda braut eigi að bera veg-
gjald. Alls stað ar er hægt að kom-
ast aðra leið þó lengri sé.
Ég tel mik il vægt að fara vel yfir
all ar tekj ur sem rík ið hef ur af um-
ferð og sam göng um, en Sam tök
versl un ar og þjón ustu telja að tekj ur
á síð asta ári hafi ver ið nær 50 millj-
arð ar. Skoða þarf jafn framt með
hvaða hætti þeim pen ing um er ráð-
staf að nú. Ef það reyn ist nauð syn-
legt að skatt leggja um ferð enn frek-
ar til að eiga fyr ir stór auk um fram-
lög um til sam göngu mála þá tel ég
eðli leg ast að það dreif ist sem jafn-
ast á alla lands menn.
Tvöld un vega og ný
Sunda braut ­ eng ar
gjald tök ur takk
Öll vilj um við að sam göng ur á
land byggð inni verði efld ar. Ljúka
verð ur til dæm is við stofn leið ir á
Vest fjörð um sem allra fyrst, það
er til vansa hvað það hef ur dreg ist.
Jafn framt þarf að vinna skipu lega
að því að bæta safn og tengi vegi og
við hald vega. Sam hliða þessu þarf
að bæta sam göngu leið ir að og frá
höf uð borg inni. Þess vegna þarf
að hefja fram kvæmd ir við Sund-
a braut ina strax og tvö falda Hval-
fjarð ar göng in á næstu árum. Taka
þarf af skar ið varð andi stað setn ingu
Sunda braut ar og á kveða ganga-
gerð svo nýta megi þá 2,5 millj arða
sem eru til fram kvæmda á næsta
ári. Rík is stjórn in má ekki freist-
ast til að halda veggjaldi í Hval-
fjarð ar göng um, hvað þá að láta
sér detta í hug að setja veg gjald á
Sunda braut. Kraf an hlýt ur að vera
sú að veggjald ið verði aflagt sem
fyrst. Eins millj arð ar skatt lagn ing
sem leggst svo mis jafn lega á íbúa
á ekki leng ur rétt á sér, akst ur um
Hval fjörð er ekki leng ur raun hæf-
ur kost ur. Veg ur inn ber ekki 5000
bíla um ferð á dag. Ég vil að við
gef um sam göngu ráð herra og nýrri
rík is stjórn nokkra mán uði til að
móta sér al menna stefnu varð andi
gjald töku á veg um, en krefst þess
um leið að sú stefna tryggi jafn-
rétti á milli lands hluta og að veg-
gjald verði aflagt. Mér er full ljóst
að taka þarf til skoð un ar sam hliða
gjald töku í ferju sigl ing um, en það
er efni í aðra grein.
Guð bjart ur Hann es son
Þing mað ur Sam fylk ing ar inn ar
NV-kjör dæmi
Hús ið við Norð urá
Sturla Frið riks son og Sig rún Lax dal.