Skessuhorn - 07.04.2010, Page 10
10 ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL
Skarð á Skarðs strönd er þekkt ur
sögu stað ur og höf uð ból úr Ís lend
inga sög un um. Það var ekki al veg
svo langt út á Skarðs strönd ina sem
ferð blaða manns var heit ið þeg ar
hann ók á dög un um um Svína dal
inn sem leið lá í Saur bæ inn og það
an vest ur yfir á Skarðs strönd. Um
hverf ið er ekki marg breyti legt þeg
ar ekið er vest ur með Fagra dals
hlíð inni en síð an kem ur allt í einu í
ljós fal leg ur dal ur sem hlíð in dreg
ur nafn sitt af. Ferð inni er einmitt
heit ið í InnriFagra dal að hitta að
máli Sig urð Þór ólfs son bónda og
fyrr um framá mann í mál efn um
Saur bæ inga um ára bil. Sig urð ur
hef ur búið all an sinn bú skap ar ald ur
í InnriFagra dal á samt konu sinni
Erlu Karls dótt ur frá Kollsá í Hrúta
firði. Þau voru bæði heima og tek ið
var á móti blaða manni með morg
un kaffi og brauði áður en sest var
að spjalli í stof unni í InnriFagra
dal. Eins og oft á spjalli við bænd
ur var það bú skap ur inn sem barst
einna fyrst í tal.
Sig urð ur sagði að núna seinni
árin séu skepn urn ar orðn ar fáar,
bara ör fá ar kind ur og nokkr ir hest
ar. Þau hjón in hafi ver ið dug leg að
nýta hest ana og eigi að baki ferð
ir vítt og breitt um land ið. Lengst
norð ur í Skaga fjörð og aust ur að
Skaftá, marg ar ferð ir um há lend
ið, kring um Dranga jök ul og á Snæ
fells nes. „Það er ekki síst yfir vetr
ar tím ann sem við ríð um út hér
heima við, enda þá oft besti tím
inn til þess. Það var járn að fyr ir
viku þannig að nú er hægt að fara
að leggja á. Ann ars er mað ur að
eins far inn að stirðna,“ seg ir Sig
urð ur sem kom inn er á 78. ald ursár
og nú eru þau Erla far in að njóta
elli ár anna.
Fjöl skyld an lagði Fagra
dal inn und ir sig
Þeg ar talið berst að bú skap ar tíð
Sig urð ar og for feðra hans í Innri
Fagra dal kem ur í ljós að Þórólf
ur Guð jóns son fað ir Sig urð ar kom
þang að um þrí tugt á samt for eldr
um sín um og systk in um norð an af
Strönd um, frá Sunn dal í Bjarn ar
firði.
„Vet ur inn áður en þau komu
hing að hafði í búð ar hús ið hér í
Fagra dal fok ið til á grunn in um og
skekkst, þannig að fólk ið sem hér
bjó hrakt ist héð an í burtu. Mitt
fólk kom hing að á far dög um rétt
fyr ir 17. júní. Sum ar ið var tek
ið í að end ur byggja hús ið og fjöl
skyld an hafð ist við í fjós inu á með
an. Það var síð an flutt í í búð ar hús ið
um haust ið. Mál in skip uð ust síð an
þannig að Borg hild ur syst ir pabba
gift ist og hóf bú skap í YtriFagra
dal og Hjört ur bróð ir pabba byggði
ný býli hérna nið ur við sjó inn sem
heit ir að Fossi. Þannig að mitt fólk
lagði Fagra dal inn al gjör lega und
ir sig.“
El ín bet Jóns dótt ir móð ir Sig
urð ar kom vest an úr Hnífs dal, en
átti einnig ætt ir að rekja í Dýra
fjörð og í Að al vík á Horn strönd
um. Það skýr ir sér kenni nafns ins en
nafn gift ir voru æði fjöl breytt ar og
sér stak ar í Að al vík eins og reynd ar
víða á Horn strönd um.
„Þeg ar fað ir minn var við nám í
Hóla skóla starf aði móð ir mín þar,
þannig að þau þekkt ust á þeim
tíma. Síð an ger ist það að hún gift
ist sjó manni fyr ir vest an og átti
orð ið með hon um stúlku og ann
að barn var á leið inni þeg ar hann
fórst í aftaka veðri í des em ber mán
uði 1924 með skip inu Nirði. Fað
ir minn frétti af því hvern ig kom
ið var fyr ir El ín betu kunn ingja konu
sinni. Hann á kvað að bjóða henni
að koma hing að sem ráðs konu. Þau
felldu síð an hugi sam an og gift ust.
Elstu systk ini mín tvö voru því hálf
systk ini frá móð ur inni. Eldri al syst
ur mín ar fædd ust síð an á ár un um
1927 og 1929. Ég kom í heim inn
í nóv em ber 1932 og síð an yngsta
syst ir mín 1939.“
Las dönsku blöð in og
var í far skóla
Sig urð ur seg ir að þrátt fyr ir að
börn in væru ekki mörg í Innri
Fagra dal hafi þó nokk uð marg
ir ver ið í heim ili og með al ann ars
bæði vinnu menn og vinnu kon ur
þeg ar hann var að al ast upp.
„Tví býli var hér í Fagra dal fram
und ir 1940 og því oft fjöl mennt og
fjörugt á heim il inu. Hér var með al
ann arra gam all mað ur, ekk ill móð
ur syst ur minn ar. Hann hét Sveinn
Sölva son og við vor um á gæt ir fé
lag ar. Ég um gekkst hann mik ið
og hann kenndi mér ým is legt. Ég
lærði að tefla hjá hon um og einnig
kenndi hann mér tals vert í dönsku.
Hann las dönsku blöð in og kenndi
mér að lesa þau, þannig að ég var
ekki gam all þeg ar ég var far inn að
lesa Hjemmet, Family Jo urnal og
fleiri blöð. Vinnu fólk ið og Sölvi
hafði sín ar í ver ur uppi á lofti í
gamla hús inu og þar var stund um
tals vert fjör, sér stak lega yfir jól in
og há tíð irn ar þeg ar fleira fólk var
heima við.
Á þess um tíma var far skóli í sveit
inni þar sem kennt var til skipt is á
bæj un um. Þeg ar ég var á ald urs
bil inu fimm til átta ára var kennt
hér heima ann að slag ið. Þá var ég
gjarn an að troða mér inn í kennslu
stund ir og reyna að fylgj ast með
því sem fram fór. Þeg ar ég var síð
an sjálf ur kom inn á skóla ald ur, var
einnig kennt hér á Saur hóli inn
an við fjall ið. Síð asta vet ur inn sem
ég var í barna skóla, þeg ar ég var 12
ára, var kennt í Ó lafs dal. Þá var ég
hálf an mán uð í skól an um í Ó lafs dal
og hálf an mán uð heima. Þannig var
það reynd ar líka þeg ar ég var í skóla
á Saur hóli, að ég hélt til hjá fólk inu
á bæn um með an kennt var.“
Í fé lags mála skóla
til Sví þjóð ar
Hlé varð á skóla námi hjá Sig
urði eft ir barna skóla próf ið, en þeg
ar hann var að verða 16 ára, haust
ið 1948, inn rit að ist hann í 2. bekk
Hér aðs skól ans á Laug ar vatni.
Lands prófi lauk hann það an vor
ið 1950. „ Bjarni Bjarna son skóla
stjóra á Laug ar vatni hélt uppi mjög
góð um aga í skól an um og þeir voru
skemmti leg ir þess ir tveir vet ur á
Laug ar vatni. Með al skóla bræðra
þessa vet ur má nefna Jó hann es Sig
munds son frá SyðraLang holti,
Gísla Sig urðs son frá Út hlíð í Bisk
ups tung um og þá Vatns leysu frænd
ur Ein ar Þor steins son og Sig urð
Er lends son.
Ég var síð an heima og tók mér
hlé frá námi næsta vet ur. Haust ið
eft ir fór ég síð an á Hóla og þar sem
ég var með lands próf ið fór ég beint
á seinna ár bú fræði náms ins. Aft
ur fór ég heim og var heima einn
vet ur. Sum ar ið þar á eft ir sótti ég
um skóla vist í fé lags mála skóla sem
Nor rænu bænda sam tök in starf
ræktu í Sanga Saby á einni eyj
unni í Leg in um skammt frá Stokk
hólmi. Þetta var gríð ar lega þrosk
andi og góð ur skóli og lær dóms
rík ur vet ur í Sví þjóð. Nem end urn
ir voru flest ir sænsk ir. Það voru þó
þarna auk mín, Norð mað ur, Dani,
Finni og Sviss lend ing ur. Ég kom
út hálf um mán uði áður en skól inn
byrj aði og var þann tíma hjá rekt
ors hjón un um. Hjá þeim var líka
öldruð kennslu kona og hún sá um
að kenna mér grunn inn í mál inu
áður en skól inn byrj aði. Tungu mál
ið varð mér því aldrei fjöt ur um fót
og í skól an um lærði ég mik ið um
fé lags mála kerf ið eins og það hef
ur þró ast í Sví þjóð og í Skand in av
íu um tíð ina. Fleiri Ís lend ing ar hafa
numið í þess um skóla og bera hon
um vel sög una. Ég get nefnt þá Há
kon Sig ur gríms son sem lengi starf
aði hjá Bænda sam tök un um og Atla
Vig fús son bónda á Laxa mýri.
Í bú skap á
InnriFagra dal
Þrátt fyr ir að Sig urð ur væri mik
ið heima við milli þess sem hann
afl aði sér mennt un ar, seg ir hann að
það hafi aldrei beint ver ið á stefnu
skránni að ger ast bóndi. Hlut irn ir
þró uð ust þó þannig að smám sam
an fór hann að taka meiri og meiri
þátt í bú skapn um, í rækt un inni og
upp bygg ingu á jörð inni. Það var
síð an í heim sókn í Hús mæðra skól
ann að Varma landi, þar sem El ísa
bet syst ir Sig urð ar stund aði nám,
að Sig urð ur kynnt ist konu efn inu
sínu á balli, Erlu Karls dótt ur frá
Kollsá í Hrúta firði.
„Við tók um síð an al veg við bú
skap hér árið 1962. Með an for eldr
ar mín ir bjuggu hér var féð aldrei
margt og kýrn ar flest ar tíu tals ins.
Fram und ir þenn an tíma var starf
rækt í Salt hólma vík í Saur bæn um
smjörvinnsla sem Jón Guð munds
son mjólk ur fræð ing ur var upp hafs
mað ur að, en Kaup fé lag Saur bæ
inga stofn aði. Smjör ið var strokk að
heima á bæj un um, en í smjör bú inu
var það mót að í sér stök um mót um
og pakk að í sér merkt an smjör papp
ír fyr ir neyt end ur. Þessi vinnsla
lagð ist af nokkru áður en bænd
ur fóru að selja mjólk í sam lag ið í
Borg ar nesi á seinni hluta sjötta ára
tug ar ins en síð an tók mjólk ur sam
lag ið í Búð ar dal til starfa um tíu
árum seinna.
Á sín um tíma til heyrði það líka
sauð fjár bú skapn um hér í Fagra
dal að um 40 kind ur voru hafð ar á
vetr ar beit í Hrút eyj un um hér fyr
ir utan. Milli há tíða var síð an far
ið með hrút út í eyna. Þarna hafði
féð nóg að bíta og brenna all an vet
ur inn, skjól gott fyr ir það og feikna
mik il beit bæði uppi á eyj unni og í
fjör unni. Í Hrút eyj un um vor um við
með fé þar til fram und ir 1980.“
Sam vinnu hug sjón in í
Saur bæn um
Sig urð ur seg ist alltaf hafa ver
ið hall ur bæði und ir ung menna fé
lags og sam vinnu hug sjón ina. „Ég
er sann færð ur um að bæði sam
vinnu hreyf ing in og ung menna fé
lög in fengu miklu á ork að, sér stak
lega til sveita á lið inni öld. Og þó
þetta tíma bil sé lið ið und ir lok,
meg um við ekki gleyma því að mik
ið á vannst á þess um tíma sem við
njót um góðs af og mun um gera um
ó komna tíð,“ seg ir Sig urð ur.
Þeg ar hann fer að tala um ým
iss mál efni í Saur bæn um bera þau
það með sér að sam taka mátt ur inn í
sveit inni hef ur ver ið mik ill. Þannig
stóðu hrepps bú ar svo þétt við
Kaup fé lag Saur bæ inga að í kring
um 1980 var starf semi slát ur húss
ins efld með því að byggja frysti
hús. Frysti hús ið byggðu hrepps bú
ar í sjálf boða vinnu og Sig urði finnst
lík legt að þetta sé eina frysti hús ið
á land inu sem byggt hef ur ver ið í
sjálf boða vinnu. Því mið ur dugði
bygg ing frysti húss ins skammt þar
sem að kaup fé lag ið varð gjald þrota
nokkrum árum síð ar og ekki mörg
um árum seinna var slátr un hætt í
Saur bæ. Þeg ar samn ing ar náð ust
ekki um slátr un í Búð ar dal tóku
bænd urn ir í Saur bæ sig sam an um
að slátra und ir nafni „ Ferskra fjár
bænda“ á Hvamms tanga. Þeir
meira að segja tóku slát ur hús ið þar
á leigu eina slát ur tíð. „Það kom
glimr andi vel út. Við feng um bæði
„Ég gerði eng ar rós ir á þingi“
Sig urð ur Þór ólfs son bóndi í Innri-Fagra dal hef ur auk bú skap ar sinnt ýmsu fyr ir sam fé lag ið sitt
Sig urð ur Þór ólfs son bóndi í InnriFagra dal.
Það er bú sæld ar legt í InnriFagra dal.