Skessuhorn - 07.04.2010, Síða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL
Skarð á Skarðs strönd er þekkt ur
sögu stað ur og höf uð ból úr Ís lend­
inga sög un um. Það var ekki al veg
svo langt út á Skarðs strönd ina sem
ferð blaða manns var heit ið þeg ar
hann ók á dög un um um Svína dal­
inn sem leið lá í Saur bæ inn og það­
an vest ur yfir á Skarðs strönd. Um­
hverf ið er ekki marg breyti legt þeg­
ar ekið er vest ur með Fagra dals­
hlíð inni en síð an kem ur allt í einu í
ljós fal leg ur dal ur sem hlíð in dreg­
ur nafn sitt af. Ferð inni er einmitt
heit ið í Innri­Fagra dal að hitta að
máli Sig urð Þór ólfs son bónda og
fyrr um framá mann í mál efn um
Saur bæ inga um ára bil. Sig urð ur
hef ur búið all an sinn bú skap ar ald ur
í Innri­Fagra dal á samt konu sinni
Erlu Karls dótt ur frá Kollsá í Hrúta­
firði. Þau voru bæði heima og tek ið
var á móti blaða manni með morg­
un kaffi og brauði áður en sest var
að spjalli í stof unni í Innri­Fagra­
dal. Eins og oft á spjalli við bænd­
ur var það bú skap ur inn sem barst
einna fyrst í tal.
Sig urð ur sagði að núna seinni
árin séu skepn urn ar orðn ar fáar,
bara ör fá ar kind ur og nokkr ir hest­
ar. Þau hjón in hafi ver ið dug leg að
nýta hest ana og eigi að baki ferð­
ir vítt og breitt um land ið. Lengst
norð ur í Skaga fjörð og aust ur að
Skaftá, marg ar ferð ir um há lend­
ið, kring um Dranga jök ul og á Snæ­
fells nes. „Það er ekki síst yfir vetr­
ar tím ann sem við ríð um út hér
heima við, enda þá oft besti tím­
inn til þess. Það var járn að fyr ir
viku þannig að nú er hægt að fara
að leggja á. Ann ars er mað ur að­
eins far inn að stirðna,“ seg ir Sig­
urð ur sem kom inn er á 78. ald ursár
og nú eru þau Erla far in að njóta
elli ár anna.
Fjöl skyld an lagði Fagra­
dal inn und ir sig
Þeg ar talið berst að bú skap ar tíð
Sig urð ar og for feðra hans í Innri­
Fagra dal kem ur í ljós að Þórólf­
ur Guð jóns son fað ir Sig urð ar kom
þang að um þrí tugt á samt for eldr­
um sín um og systk in um norð an af
Strönd um, frá Sunn dal í Bjarn ar­
firði.
„Vet ur inn áður en þau komu
hing að hafði í búð ar hús ið hér í
Fagra dal fok ið til á grunn in um og
skekkst, þannig að fólk ið sem hér
bjó hrakt ist héð an í burtu. Mitt
fólk kom hing að á far dög um rétt
fyr ir 17. júní. Sum ar ið var tek­
ið í að end ur byggja hús ið og fjöl­
skyld an hafð ist við í fjós inu á með­
an. Það var síð an flutt í í búð ar hús ið
um haust ið. Mál in skip uð ust síð an
þannig að Borg hild ur syst ir pabba
gift ist og hóf bú skap í Ytri­Fagra­
dal og Hjört ur bróð ir pabba byggði
ný býli hérna nið ur við sjó inn sem
heit ir að Fossi. Þannig að mitt fólk
lagði Fagra dal inn al gjör lega und­
ir sig.“
El ín bet Jóns dótt ir móð ir Sig­
urð ar kom vest an úr Hnífs dal, en
átti einnig ætt ir að rekja í Dýra­
fjörð og í Að al vík á Horn strönd­
um. Það skýr ir sér kenni nafns ins en
nafn gift ir voru æði fjöl breytt ar og
sér stak ar í Að al vík eins og reynd ar
víða á Horn strönd um.
„Þeg ar fað ir minn var við nám í
Hóla skóla starf aði móð ir mín þar,
þannig að þau þekkt ust á þeim
tíma. Síð an ger ist það að hún gift­
ist sjó manni fyr ir vest an og átti
orð ið með hon um stúlku og ann­
að barn var á leið inni þeg ar hann
fórst í aftaka veðri í des em ber mán­
uði 1924 með skip inu Nirði. Fað­
ir minn frétti af því hvern ig kom­
ið var fyr ir El ín betu kunn ingja konu
sinni. Hann á kvað að bjóða henni
að koma hing að sem ráðs konu. Þau
felldu síð an hugi sam an og gift ust.
Elstu systk ini mín tvö voru því hálf­
systk ini frá móð ur inni. Eldri al syst­
ur mín ar fædd ust síð an á ár un um
1927 og 1929. Ég kom í heim inn
í nóv em ber 1932 og síð an yngsta
syst ir mín 1939.“
Las dönsku blöð in og
var í far skóla
Sig urð ur seg ir að þrátt fyr ir að
börn in væru ekki mörg í Innri­
Fagra dal hafi þó nokk uð marg­
ir ver ið í heim ili og með al ann ars
bæði vinnu menn og vinnu kon ur
þeg ar hann var að al ast upp.
„Tví býli var hér í Fagra dal fram
und ir 1940 og því oft fjöl mennt og
fjörugt á heim il inu. Hér var með al
ann arra gam all mað ur, ekk ill móð­
ur syst ur minn ar. Hann hét Sveinn
Sölva son og við vor um á gæt ir fé­
lag ar. Ég um gekkst hann mik ið
og hann kenndi mér ým is legt. Ég
lærði að tefla hjá hon um og einnig
kenndi hann mér tals vert í dönsku.
Hann las dönsku blöð in og kenndi
mér að lesa þau, þannig að ég var
ekki gam all þeg ar ég var far inn að
lesa Hjemmet, Family Jo urnal og
fleiri blöð. Vinnu fólk ið og Sölvi
hafði sín ar í ver ur uppi á lofti í
gamla hús inu og þar var stund um
tals vert fjör, sér stak lega yfir jól in
og há tíð irn ar þeg ar fleira fólk var
heima við.
Á þess um tíma var far skóli í sveit­
inni þar sem kennt var til skipt is á
bæj un um. Þeg ar ég var á ald urs­
bil inu fimm til átta ára var kennt
hér heima ann að slag ið. Þá var ég
gjarn an að troða mér inn í kennslu­
stund ir og reyna að fylgj ast með
því sem fram fór. Þeg ar ég var síð­
an sjálf ur kom inn á skóla ald ur, var
einnig kennt hér á Saur hóli inn­
an við fjall ið. Síð asta vet ur inn sem
ég var í barna skóla, þeg ar ég var 12
ára, var kennt í Ó lafs dal. Þá var ég
hálf an mán uð í skól an um í Ó lafs dal
og hálf an mán uð heima. Þannig var
það reynd ar líka þeg ar ég var í skóla
á Saur hóli, að ég hélt til hjá fólk inu
á bæn um með an kennt var.“
Í fé lags mála skóla
til Sví þjóð ar
Hlé varð á skóla námi hjá Sig­
urði eft ir barna skóla próf ið, en þeg­
ar hann var að verða 16 ára, haust­
ið 1948, inn rit að ist hann í 2. bekk
Hér aðs skól ans á Laug ar vatni.
Lands prófi lauk hann það an vor­
ið 1950. „ Bjarni Bjarna son skóla­
stjóra á Laug ar vatni hélt uppi mjög
góð um aga í skól an um og þeir voru
skemmti leg ir þess ir tveir vet ur á
Laug ar vatni. Með al skóla bræðra
þessa vet ur má nefna Jó hann es Sig­
munds son frá Syðra­Lang holti,
Gísla Sig urðs son frá Út hlíð í Bisk­
ups tung um og þá Vatns leysu frænd­
ur Ein ar Þor steins son og Sig urð
Er lends son.
Ég var síð an heima og tók mér
hlé frá námi næsta vet ur. Haust ið
eft ir fór ég síð an á Hóla og þar sem
ég var með lands próf ið fór ég beint
á seinna ár bú fræði náms ins. Aft­
ur fór ég heim og var heima einn
vet ur. Sum ar ið þar á eft ir sótti ég
um skóla vist í fé lags mála skóla sem
Nor rænu bænda sam tök in starf­
ræktu í Sanga ­ Saby á einni eyj­
unni í Leg in um skammt frá Stokk­
hólmi. Þetta var gríð ar lega þrosk­
andi og góð ur skóli og lær dóms­
rík ur vet ur í Sví þjóð. Nem end urn­
ir voru flest ir sænsk ir. Það voru þó
þarna auk mín, Norð mað ur, Dani,
Finni og Sviss lend ing ur. Ég kom
út hálf um mán uði áður en skól inn
byrj aði og var þann tíma hjá rekt­
ors hjón un um. Hjá þeim var líka
öldruð kennslu kona og hún sá um
að kenna mér grunn inn í mál inu
áður en skól inn byrj aði. Tungu mál­
ið varð mér því aldrei fjöt ur um fót
og í skól an um lærði ég mik ið um
fé lags mála kerf ið eins og það hef­
ur þró ast í Sví þjóð og í Skand in av­
íu um tíð ina. Fleiri Ís lend ing ar hafa
numið í þess um skóla og bera hon­
um vel sög una. Ég get nefnt þá Há­
kon Sig ur gríms son sem lengi starf­
aði hjá Bænda sam tök un um og Atla
Vig fús son bónda á Laxa mýri.
Í bú skap á
Innri­Fagra dal
Þrátt fyr ir að Sig urð ur væri mik­
ið heima við milli þess sem hann
afl aði sér mennt un ar, seg ir hann að
það hafi aldrei beint ver ið á stefnu­
skránni að ger ast bóndi. Hlut irn ir
þró uð ust þó þannig að smám sam­
an fór hann að taka meiri og meiri
þátt í bú skapn um, í rækt un inni og
upp bygg ingu á jörð inni. Það var
síð an í heim sókn í Hús mæðra skól­
ann að Varma landi, þar sem El ísa­
bet syst ir Sig urð ar stund aði nám,
að Sig urð ur kynnt ist konu efn inu
sínu á balli, Erlu Karls dótt ur frá
Kollsá í Hrúta firði.
„Við tók um síð an al veg við bú­
skap hér árið 1962. Með an for eldr­
ar mín ir bjuggu hér var féð aldrei
margt og kýrn ar flest ar tíu tals ins.
Fram und ir þenn an tíma var starf­
rækt í Salt hólma vík í Saur bæn um
smjörvinnsla sem Jón Guð munds­
son mjólk ur fræð ing ur var upp hafs­
mað ur að, en Kaup fé lag Saur bæ­
inga stofn aði. Smjör ið var strokk að
heima á bæj un um, en í smjör bú inu
var það mót að í sér stök um mót um
og pakk að í sér merkt an smjör papp­
ír fyr ir neyt end ur. Þessi vinnsla
lagð ist af nokkru áður en bænd­
ur fóru að selja mjólk í sam lag ið í
Borg ar nesi á seinni hluta sjötta ára­
tug ar ins en síð an tók mjólk ur sam­
lag ið í Búð ar dal til starfa um tíu
árum seinna.
Á sín um tíma til heyrði það líka
sauð fjár bú skapn um hér í Fagra­
dal að um 40 kind ur voru hafð ar á
vetr ar beit í Hrút eyj un um hér fyr­
ir utan. Milli há tíða var síð an far­
ið með hrút út í eyna. Þarna hafði
féð nóg að bíta og brenna all an vet­
ur inn, skjól gott fyr ir það og feikna­
mik il beit bæði uppi á eyj unni og í
fjör unni. Í Hrút eyj un um vor um við
með fé þar til fram und ir 1980.“
Sam vinnu hug sjón in í
Saur bæn um
Sig urð ur seg ist alltaf hafa ver­
ið hall ur bæði und ir ung menna fé­
lags­ og sam vinnu hug sjón ina. „Ég
er sann færð ur um að bæði sam­
vinnu hreyf ing in og ung menna fé­
lög in fengu miklu á ork að, sér stak­
lega til sveita á lið inni öld. Og þó
þetta tíma bil sé lið ið und ir lok,
meg um við ekki gleyma því að mik­
ið á vannst á þess um tíma sem við
njót um góðs af og mun um gera um
ó komna tíð,“ seg ir Sig urð ur.
Þeg ar hann fer að tala um ým­
iss mál efni í Saur bæn um bera þau
það með sér að sam taka mátt ur inn í
sveit inni hef ur ver ið mik ill. Þannig
stóðu hrepps bú ar svo þétt við
Kaup fé lag Saur bæ inga að í kring­
um 1980 var starf semi slát ur húss­
ins efld með því að byggja frysti­
hús. Frysti hús ið byggðu hrepps bú­
ar í sjálf boða vinnu og Sig urði finnst
lík legt að þetta sé eina frysti hús ið
á land inu sem byggt hef ur ver ið í
sjálf boða vinnu. Því mið ur dugði
bygg ing frysti húss ins skammt þar
sem að kaup fé lag ið varð gjald þrota
nokkrum árum síð ar og ekki mörg­
um árum seinna var slátr un hætt í
Saur bæ. Þeg ar samn ing ar náð ust
ekki um slátr un í Búð ar dal tóku
bænd urn ir í Saur bæ sig sam an um
að slátra und ir nafni „ Ferskra fjár­
bænda“ á Hvamms tanga. Þeir
meira að segja tóku slát ur hús ið þar
á leigu eina slát ur tíð. „Það kom
glimr andi vel út. Við feng um bæði
„Ég gerði eng ar rós ir á þingi“
Sig urð ur Þór ólfs son bóndi í Innri-Fagra dal hef ur auk bú skap ar sinnt ýmsu fyr ir sam fé lag ið sitt
Sig urð ur Þór ólfs son bóndi í Innri­Fagra dal.
Það er bú sæld ar legt í Innri­Fagra dal.