Skessuhorn - 15.02.2012, Side 22

22 MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR
„Það hafa lengi brunn ið á mér
ýms ar spurn ing ar varð andi ævi
afa og þær geta orð ið á leitn ar ef
mað ur reyn ir ekki að finna við
þeim svör,“ seg ir Jó hanna Fjóla
Jó hann es dótt ir hjúkr un ar fræð­
ing ur á Akra nesi um á stæð ur
þess að hún eyddi nær öll um sín­
um frí tíma í þrjú ár í að rann saka
ferða lag afa síns, Guð jóns Þórð­
ar son ar frá Ökrum, til Vest ur­
heims ­ en þang að var hann
send ur frá Akra nesi 11 ára gam­
all og einn síns liðs í lok 19. ald ar.
Hann birt ist ó vænt á æsku heim­
ili sínu 12 árum síð ar í klædd ur
vís unda loð feldi og með riffil um
öxl, en þá hafði hann ver ið tal inn
af í mörg ár. Guð jón var alla tíð
afar fá máll um árin í Kanada en
fjöl skyld an vissi þó að Ís lend ing­
ar voru fá menn ir á svæð inu og
að hann hefði um geng ist indíána
tölu vert. Hann sagði indíán ana
hafa hjálp að sér mik ið og kennt
margt um veið ar.
Jó hanna Fjóla seg ist hafa haft
á huga á sögu föð urafa síns frá barns­
aldri, en hann varð bráð kvadd ur 56
ára. Fyr ir fimm árum á kvað hún
að leita leiða til að graf ast fyr ir um
ferð ir hans í Vest ur heimi fyr ir rúm­
um 100 árum, en þang að var hann
send ur vegna fá tækt ar fjöl skyldu
sinn ar. Tal að var um að hann hefði
átt að fara til frænda síns en hver
það var eða hvar hann bjó var ekki
vit að. „Það var ekki fyrr en 14 mán­
uð um eft ir að ég byrj aði leit ina sem
ég fann nafn ið hans fyrst á blaði,“
seg ir Jó hanna þar sem við sitj­
um við borð stofu borð ið heima hjá
henni, en þar eyddi hún ó mæld­
um tíma í að skoða yfir hund rað ára
gamla skipaf ar þega lista og mann töl
í er lend um gagna söfn um. „ Þetta
tók svona lang an tíma af því að afi
er ekki með al þeirra 14.300 Ís lend­
inga sem eru í Vest ur fara skránni og
ég vissi held ur ekki hvort hann fór
1896 eða 1897. Ég byrj aði að leita
í far þega list um skipa sem fóru til
New York, en þar voru fá ís lensk
nöfn skráð. Þeg ar ég færði mig upp
með aust ur strönd inni sá ég sí fellt
fleiri ís lensk nöfn en fann hann ekki.
Það auð veld aði held ur ekki leit ina
að ís lensku nöfn in voru mörg staf­
sett á afar skraut leg an hátt.“
Úr torf bæ til stór borg ar
Nafn Guð jóns fannst loks­
ins eft ir að Jó hanna keypti sér að­
gang að bresk um gagna grunni sem
geym ir lista yfir all ar skipa ferð­
ir frá Bret landi og Skotlandi. „Það
var skrít in til finn ing að finna loks­
ins eitt hvað, en ég varð feg in að sjá
marga Ís lend inga á lista með hon­
um og hugs aði með mér að hann
hefði alla vega ekki ver ið al einn á
ferð. Þarna komst ég einnig að því
að skip ið hafði siglt til Quebec í
Kanada. Ég hafði ekki sagt nein­
um í fjöl skyld unni frá þess ari iðju
minni en nokkrum mán uð um eft ir
þenn an fund hóaði ég ætt ingj un um
sam an til að upp lýsa þá um það sem
ég hafði kom ist að og til að sýna
þeim vís unda loð feld inn sem móð­
ir mín hafði í sín um fór um og eng­
inn vissi um.“
Þrem ur árum eft ir að Jó hanna hóf
að kanna ferð ir afa síns tók hún nið­
ur stöð ur sín ar sam an í bók, en hana
lét hún prenta fyr ir þá fjöl skyldu­
með limi sem vildu og af henti hana
á 125 ára af mæl is degi Guð jóns, en
svo skemmti lega vildi til að þá var
líka 125. af kom andi hans á leið í
heim inn. Í bók inni seg ir hún frá því
að í Skotlandi, þar sem stopp að var
á leið inni til Kanada, hafi Vest ur­
far arn ir þurft að taka lest frá Leith
til Glas gow. Fram að því höfðu
fæst ir þeirra séð önn ur far ar tæki
en hest vagna. „Í Glas gow mátti sjá
bíla, stór ar bygg ing ar, skraut garða
og breið stræti auk þess sem búið
var að opna neð an jarð ar lesta kerfi.
Hest arn ir voru mun stærri en þeir
ís lensku og raf magns ljósastaur­
ar lýstu upp göt urn ar. Við brigð­
in hljóta að hafa ver ið mik il fyr ir
ung an dreng úr torf bæ á Akra nesi
sem var allt í einu kom inn al einn út
í hinn stóra heim. Allt hef ur þetta
ver ið fram andi og jafn vel ógn vekj­
andi. Í dag þyrfti barn nán ast að
fara til tungls ins til að upp lifa jafn
mik inn mun og var á milli Ís lands
og ann arra landa á þess um tíma.“
Hug boð reynd ist rétt
Leit Jó hönnu hélt á fram og
næst hóf hún að rekja slóð afa síns
í Kanada, en þang að sigldi skip ið
frá Glas gow. „Ég fór að skoða ann­
að fólk á far þega list an um og fann
þar tölu vert af Borg firð ing um. Eitt
af því fáa sem pabbi sagði mér um
ferð ir afa var að hann hefði sleg­
ist í hóp með ein hverju fólki þeg­
ar kom ið var til Kanada. Af þeim
sem voru á list an um fannst mér
einna trú leg ast að ekkja nokk ur úr
Borg ar firði, Ing veld ur Jóns dótt­
ir að nafni, hefði tek ið hann með
sér og fór að leita að upp lýs ing um
um henn ar fjöl skyldu. Enda þótt ég
gæti á eng an hátt tengt þessa fjöl­
skyldu við afa leiddi þetta grúsk
mig til Saskatchew an en þang­
að flutti Ing veld ur nokkrum árum
síð ar. Upp lýs ing ar sem ég fann um
fleiri Borg firð inga í Saskatchew­
an og strjál býl ið þar pössuðu bet­
ur við það sem ég hafði í mynd að
mér um dval ar stað afa enda vissi
ég að indíán ar voru löngu farn ir frá
þeim svæð um í Man itobafylki sem
flest ir Ís lend ing arn ir sett ust að á.
Ekki veit ég ná kvæm lega af hverju
ég hafði þessa til finn ingu, en hún
reynd ist rétt.“
Las skjöl eins og s kanni
Eft ir að Jó hönnu tókst að rekja
ferð ir Ing veld ar á fram til bæj ar í
Saskatchew an í Kanada hóf hún leit
að nafni afa síns í mann töl um þar.
„Ég var far in að óska þess að hann
hefði ver ið Ó lafs son því öll eft­
ir nöfn sem byrja á „Þ“ hafa á vallt
ver ið er lend um skrán ing ar að il um
erf ið. Ég leit aði í öll um skjöl um,
línu fyr ir línu og var orð in mjög
góð í að renna yfir skjöl án þess að
lesa text ann ­ eins og s kanni,“ seg­
ir hún og hlær. En leit in bar ár ang­
ur. Í mann tali frá ár inu 1901 fann
hún „ Gudgon Thord son“. Af mæl­
is dag ur hans og fæð ing ar ár komu
heim og sam an við það sem Jó­
hanna vissi um afa sinn. „ Gudgon“
þessi var skráð ur til heim il is hjá ís­
lensku pari. „Þá þurfti ég að kom ast
að því hver þau voru og eft ir mjög
langa leit komst ég að því að þetta
var föð ur bróð ir afa. Hugs aðu þér,
það var aldrei tal að um að þrír föð­
ur bræð ur afa hefðu far ið til Vest ur­
heims nokkrum árum fyrr ­ enda
held ég að þessi fjöl skylda hafi yf­
ir höf uð ekki tal að af sér,“ seg ir Jó­
hanna og bros ir. „Það er mín skoð­
un að þetta hafi ver ið frænd fólk ið
sem hann átti að fara til í upp hafi.
Sag an um að eng inn hafi kom ið að
taka á móti afa þeg ar hann kom til
Kanada finnst mér trú leg ast að hafi
orð ið til vegna þess að hann hef­
ur hald ið að ein hver myndi taka á
móti hon um þeg ar hann kæmi til
Kanada þ.e. þeg ar hóp ur inn kom
á land í Quebec borg. Frá Quebec
þurfti hóp ur inn síð an að fara í
þriggja daga lestar ferða lag að enda­
stöð inni í Winnipeg. Eft ir því sem
ég velti þessu meira fyr ir mér finnst
mér þetta lík leg asta skýr ing in og
þeg ar hann sagð ist hafa sleg ist í
för með fólki eft ir að hann kom til
Kanada þá hafi hann átt við ferða­
lag ið í lest inni til Winnipeg. En
þarna hef ég vilj andi skil ið eft ir gat
í sög unni enda eng in leið að kom ast
að því hvað ná kvæm lega gerð ist.“
Vildu fólk sem þyldi
vos búð og kulda
„Ég komst að því að afi hafði búið
hjá ís lensku sam býl is fólki, Bjarna
og Guð rúnu, á samt 9 ára upp eld­
is dótt ur þeirra á svæði sem kall að­
ist Whites and River sem er aust ar­
lega í Saskatchew an u.þ.b. 520 km
norð vest an við Winnipeg. Þar var
strjál býlt og að eins ein önn ur ís­
lensk fjöl skylda fyrstu árin. Ná­
grann arn ir voru að al lega indíán­
ar, Skot ar og síð ar Úkra ínu menn.
Bjarni föð ur bróð ir Guð jóns og
Guð rún fóru til Vest ur heims 1886
með 350 manna hópi til að setj­
ast að í nýrri ný lendu sem kall að­
ist Þing valla byggð. Þeim sem fóru
frá Ís landi þetta ár og vildu setj­
ast að í ný lend unni bauðst vinna,
heim il is rétt ar land á góð um kjör um
og pen inga lán sem var ekki í boði
fyr ir fólk sem vildi setj ast að á þétt­
býlu svæð un um í Man itoba,“ seg­
ir Jó hanna og bæt ir því við að þessi
mark aðs setn ing Kanada gæti orð­
ið for vitni legt rann sókn ar efni fyr ir
mark aðs fræð inga nú tím ans. „Þeir
mót uðu sér stefnu þar sem mark­
mið ið var að auka hag vöxt með því
að flytja inn fólk til að byggja upp
áður ó byggð svæði og koma á öfl­
ug um land bún aði með á herslu á
Var send ur barn ung ur til Kanada
og var týnd ur í 12 ár
Jó hanna Fjóla Jó hann es dótt ir rann sak aði ferð ir afa síns 100 árum síð ar
Með tölvu og ó þrjót andi þol in mæði að vopni tókst Jó hönnu Fjólu Jó hann es dótt ur að finna ó trú legt magn upp lýs inga um
ferð ir afa síns fyr ir rúm um 100 árum.
Hér má sjá mun inn á á sýnd Akra ness og Glas gow um það leyti sem Guð jón fór. Ann ars veg ar er um að ræða ljós mynd af mál verki Helgu
Guð jóns dótt ur (dótt ur Guð jóns) og hins veg ar götu mynd frá Glas gow. „Við brigð in hljóta að hafa ver ið mik il fyr ir ung an dreng úr torf bæ á
Akra nesi.“
Eign ar bréf af landi
Guð jóns. Þetta ljós rit
fékk Jó hanna sent
frá Kanada.