Skessuhorn - 29.02.2012, Qupperneq 32

32 MIÐVIKUDAGUR 29. FEBRÚAR
Árið 2011 lét ust 1.985 ein stak­
ling ar sem bú sett ir voru hér á landi,
998 karl ar og 987 kon ur. Dán ar­
tíðni var 6,2 látn ir
á hverja 1.000 íbúa
og lækk aði lít il lega
frá ár inu 2010.
Í skýrslu Hag­
stof unn ar kem ur
fram að ung barna­
dauði á Ís landi var
0,9 börn af hverj­
um 1.000 lif andi
fædd um árið 2011
en var 2,2 börn af
hverj um 1.000 lif­
andi fædd um árið
2010. Hvergi í Evr­
ópu var ung barna­
dauði jafn lág ur og
hér árið 2010. Árið
2011 gátu ný fædd ir
dreng ir vænst þess
að ná að með al tali 79,9 ára aldri, en
stúlk ur 83,6 ára aldri. Á fimm ára
tíma bili frá 2006­2010 var með al­
ævi karla 79,4 ár en kvenna 83,1 ár.
Lífslík ur ís lenskra karla hafa
batn að mjög á und an förn um árum.
Frá ár inu 2000 hafa þeir bætt við
sig rúm lega tveim ur árum í með­
al ævi lengd. Árið 2010 var með­
al ævi lengd ís lenskra karla 79,5 ár
og skip uðu þeir þriðja sæt ið með­
al Evr ópu þjóða það ár. Í fyrsta sæti
voru karl ar í Sviss en þar gátu ný­
fædd ir dreng ir vænst þess að verða
79,9 ára. Styst er með al ævi lengd
evr ópskra karla í Úkra ínu (62,0 ár),
Rúss landi (62,8 ár) og Hvíta­Rúss­
landi (64,7 ár).
Lengi vel voru
lífslík ur ís lenskra
kvenna hæst ar í
heim in um en þær
hafa dreg ist nokk­
uð aft ur úr stall­
systr um sín um í
Evr ópu á þess ari
öld. Á stæð an fyr ir
því er sögð hrað ari
aukn ing ævi lengd­
ar í nokkrum Evr­
ópu lönd um. Árið
2010 var með al­
ævi lengd ís lenskra
kvenna 83,5 ár og
skip uðu þær ní­
unda sæt ið með­
al Evr ópu þjóða.
Elst ar evr ópskra
kvenna verða kon ur á Spáni (85,3
ár), Frakk landi (85,0 ár) og Sviss
(84,6 ár). Með al ævi lengd evr ópskra
kvenna er styst í Mold óvu (73,4 ár)
og Úkra ínu (74,3 ár).
mm
Pennagrein
Full yrt er að bank­
arn ir hafi full nýtt
það svig rúm ­ og vel
það ­ sem þeir fengu til af skrifta á
skuld um heim il anna. Þetta er nið­
ur stað an þeg ar skoð að ar eru töl ur
um þær eign ir sem nýju bank arn ir,
Arion banki, Lands bank inn og Ís­
lands banki, fengu við stofn un og
þær skuld ir sem fylgdu með. Við
stofn un bank anna var gert ráð fyr ir
til teknu svig rúmi til af skrifta. Ljóst
var að ýms ar skuld ir yrðu ekki inn­
heimt an leg ar. Þetta var því sjálf sagt
sjón ar mið við að stæð ur eins og þær
sem voru og eru í okk ar sam fé lagi.
Auð vit að fylg ir mik il ó vissa um
mat á slík um skuld um og eign um.
Tek ið var til lit til þess að nokkru við
upp bygg ingu nýju bank anna, en nú
er hins veg ar orð ið morg un ljóst að
þar var ekki geng ið fram af nægj­
an legri var færni. Með geng is lána­
dómun um blas ir við að virði til­
tek inna stórra eigna safna var miklu
minna en talið var. Það hef ur fyr ir
vik ið skert mjög svig rúm bank anna
til þess að takast á við aðr ar skuld­
ir heim ila og fyr ir tækja. Fyr ir vik­
ið hafa skulda lækk an ir heim il anna
í land inu ein vörð ungu að litlu leyti
orð ið á grund velli að gerða stjórn­
valda. Lang stærsti hluti þeirra
skulda sem hafa á ann að borð ver­
ið af skrif uð voru ó lög leg. Þar var
því ekki um að ræða eig in leg ar að­
gerð ir í þágu skuldugra heim ila,
sem stjórn völd höfðu at beina að.
Fjár mála stofn an ir voru ein fald lega
dæmd ar til þess að bregð ast við.
Lán in sem áttu að koma til inn­
heimtu voru ó lög leg og verð minni
en áður var talið.
Af skrift irn ar að mestu
vegna ó lög legra lána
Skoð um töl urn ar: Alls hafa ver ið
af skrif að ir um 196 millj arð ar króna
af skuld um heim il anna í land inu.
Þar af vegna hinn ar svoköll uðu
110% leið ar um 44 millj arð ar og
vegna sérstækr ar skulda að lög un ar
um 6 millj arð ar. Alls um 50 millj­
arð ar. Þetta er hin ar svoköll uðu
að gerð ir stjórn valda; skjald borg­
in fræga. Sem sagt um fjórð ung­
ur, 25 pró sent, af heild ar af skrift­
inni. Þrjár af hverj um krón um, 75
pró sent, sem hafa ver ið af skrif að ar
af heim il un um, stafa af því að lán­
in sem voru tek in reynd ust ó lög leg.
Menn máttu sem sagt ekki inn­
heimta þá upp hæð sem hafði stað ið
á inni heimtu seðl un um.
Til að allr ar sann girni sé gætt,
skal þó á það minnt að ef ekki
hefði kom ið til geng is lána dómanna
má gera ráð fyr ir að hluti geng is­
tryggðu lán anna hefði af skrif ast í
gegn um skulda að lög un og 110%
leið.
Svig rúm bank anna eink­
an lega nýtt í geng is­
tryggðu lán in
Það er þá orð ið ljóst að svig rúm­
ið sem bank arn ir fengu við stofn un
hef ur far ið að mestu leyti til þess að
standa straum af skulda nið ur færslu
á lán um sem voru og eru ó lög leg.
Lán in voru sem sagt ekki jafn verð­
mæt og ætl að var við stofn un bank­
anna. Aug ljóst má telja að þessi
geng is tryggðu lán hafi ver ið hluti
af því „eitr aða“ lána safni sem flutt
hafi ver ið á milli gömlu og nýju
bank anna og virði þeirra því ekki
bók fært að fullu.
En það breyt ir því ekki að kostn­
að ur inn sem fjár mála stofn an irn ar
hafa bor ið af nið ur færslu lána heim­
ila var að lang stærstu leyti vegna
lána sem voru hrein lega ó lög leg.
Þeir fjár mun ir sem banka stofn an­
irn ar voru neydd ar til þess að nýta
til þess að standa straum af þess­
um lána lækk un um til al menn ings
verða ekki not að ir aft ur. Þeim hef­
ur þeg ar ver ið var ið og kom ið mis
skuldug um heim il um til góða; en
bara sum um, bara þeim sem voru
með ó lög legu lán in. Þess ar af skrift­
ir fóru fram án til lits til getu fólks
til þess að standa und ir lán un um.
Þess ir fjár mun ir verða ekki nýtt­
ir til þess sem nú er svo mjög kall­
að eft ir; að gerð ar séu öfl ugri ráð­
staf an ir til að stoð ar heim il un um í
land inu.
Góð ráð dýr
Þá eru góðu ráð in hins veg ar
orð in dýr. Frek ari skulda lækk an­
ir verða ekki gerð ar nema með því
að skerða hag fjár mála stofn an anna,
sem nú eru orðn ar í eigu er lendra
vog un ar sjóða og sem taka slíku ör­
ugg lega ekki fagn andi.
Það er orð ið al gjör lega aug ljóst
mál að veiga mik il mis tök voru því
gerð við stofn un nýju bank anna.
Í ljósi þeirr ar ó vissu sem ríkti um
verð mæti eigna þeirra hefði ver ið
eðli legt að sett ir hefðu ver ið fram
skýr ir al menn ir fyr ir var ar um raun­
veru legt verð mæti eigna safn anna.
Þar hefði til dæm is ver ið hægt að
vísa til ó vissu sem væri til stað ar
um lög mæti hluta eigna safns ins,
svo sem geng is tryggðu lán anna.
Þar með hefði vænt an lega ver ið
hægt að tryggja að kostn að ur inn
við geng is tryggðu lán in hefði ver ið
eyrna merkt ur sér stak lega og kröfu­
haf arn ir orð ið að bera á hætt una,
eins og eðli legt hefði ver ið. Eigna­
söfn in voru jú sem þessu nam verð­
minni en þau hefðu orð ið ef lán in
hefðu reynst lög mæt.
Klúðr að ­ eins og Ices­
a ve
En það var ekki við góðu að bú­
ast. Þetta er jú sama fólk ið, Jó­
hanna Sig urð ar dótt ir og Stein­
grím ur J. Sig fús son, sem gerði Ice­
save samn ing ana árið 2009 og all­
ir þekkja. Þeir hefðu kost að okk­
ur mörg hund ruð millj arða, en var
af stýrt. Þess vegna er það auð vit­
að ofrausn að gera þær kröf ur til
nú ver andi stjórn valda að þau hafi
geng ið al menni lega frá mál um þeg­
ar ís lenska banka kerf ið var end ur­
reist. Þau klúðr uðu þessu eins og
svo mörgu öðru.
Ein ar K. Guð finns son
al þing is mað ur.
Mis tök á kostn að heim ila og at vinnu lífs
Hjón in Mar grét Jóna Ragn ars­
dótt ir og Ó laf ur Krist inn Krist jáns­
son stofn settu á síð asta ári merk­
ing ar þjón ustu í Borg ar nesi. Ber
fyr ir tæki þeirra heit ið M­Merk ing
en það er Mar grét Jóna sem sér að
mestu um starf sem ina. M­Merk­
ing sér um að sauma í ým is kon ar
fatn að og aðra fylgi hluti á borð við
tösk ur, hand klæði, der húf ur, jakka,
bux ur og í raun allt það sem vél arn­
ar ráða við. Að sögn Ó lafs þá hófu
þau starf semi sína á síð asta ári en
þau fluttu í Borg ar nes úr Búð ar dal
sum ar ið 2010.
„ Þetta er lít ið fyr ir tæki enn sem
kom ið er. Mar grét var at vinnu laus
þarna í febr ú ar í fyrra og um líkt
leiti sáum við aug lýs ingu þar sem
merk ing ar vél arn ar, út saums vél,
hita þrykkj ari og svo kall að ur plott­
er, voru til sölu. Við slóg um til og
hýs um við merk ing una í bíl skúrn­
um hjá okk ur hér á Kveld úlfs götu
2. Mar grét sér að al lega um merk­
ing arn ar en ég hjálpa til stund um
líka,“ seg ir Ó laf ur. Mar grét seg­
ir að nokk uð hafi ver ið að gera en
að lang mestu leyti hafi M­Merk­
ing ver ið að þjón usta ein stak linga.
„Fólk er til dæm is að merkja sum­
ar eig ur sín ar með nafni og koma
marg ir for eldr ar til okk ar sem vilja
merkja í þróttafatn að barna sinna.
Þá kem ur fólk og læt ur merkja
fatn að með merki fé lags eða klúbbs
sem það starfar í,“ seg ir Mar grét að
end ingu. Nán ari upp lýs ing ar um
starf semi M­Merk ingu má finna á
Face book síðu fyr ir tæk is ins.
hlh
Krabba meins fé lag inu var ný ver­
ið gef in ein millj ón króna frá hönn­
un ar fyr ir tæk inu FærID. Fyr ir tæk­
ið stóð fyr ir sölu á Gott fyr ir Gott
slauf unammi til stuðn ings Bleiku
slauf unni, ár vekni­ og fjár öfl un­
ar átaki Krabba meins fé lags Ís lands
er snýr að bar átt unni gegn krabba­
mein um hjá kon um. Sal an hófst
haust ið 2010 og rann all ur á góði af
söl unni til styrkt ar Krabba meins fé­
lag inu. Mark mið ið með sölu Gott
fyr ir Gott var að víkka út mark­
hóp bleiku slauf unn ar með því að
auka með vit und fólks um að hún
væri fyr ir alla. Það eru þær Her­
borg Harpa Ingv ars dótt ir og Þór­
unn Hann es dótt ir sem standa að
baki verk efn inu. „Við erum bún ar
að eiga gott sam starf við Nóa Sír í us
og alla sölu að ila Gotts ins sem all­
ir voru virk ir þátt tak end ur í verk­
efn inu með því að selja Gott ið án
á lagn ing ar,“ seg ir Her borg.
Að sögn Ragn heið ar Har alds­
dótt ur for stjóra Krabba meins fé­
lags ins þá var sam starf ið við þær
Her borgu og Þór unni gott. „Það
var ein stak lega gam an að vinna
þetta verk efni með FærID. Þetta
er skemmti leg hug mynd og sýn­
ir hversu mik il gróska er í ís lenskri
hönn un. Her borg og Þór unn eru
sér lega hug mynda rík ar og kraft­
mikl ar og það hef ur ver ið mjög
gef andi að vinna með þeim,“ sagði
Ragn heið ur að lok um.
hlh
Merk ing ar þjón ust an
M­Merk ing í Borg ar nesi
Mar grét Jóna Ragn ars dótt ir við út saums vél ina góðu í starfs að stöðu M­Merk ing ar
við Kveld úlfs götu 2 í Borg ar nesi.
Laila Sæ unn Pét urs dótt ir mark aðs­ og fjár öfl un ar stjóri Krabba meins fé lags ins,
Her borg Harpa Ingv ars dótt ir og Þór unn Hann es dótt ir hjá FærID og Ragn heið ur
Har alds dótt ir for stjóri Krabba meins fé lags ins.
Krabba meins fé lag ið styrkt með Gotti
Um dán ar tíðni og ævi lengd Ís lend inga