Vísbending - 15.01.2010, Síða 1

15. janúar 2010
2. tölublað
28. árgangur
ISSN 1021-8483
1 Skattabreytingarnar um áramótin voru illa
ígrund aðar og í raun
skemmdar verk á góðu kerfi.
Í kreppu er hagkerfið oft
örvað með skattalækk -
unum. Á Íslandi eru
skattar hækkaðir.
Um 2.000 manns eiga
meira en 20 milljónir
króna eða meira á
bankabók eftir hrun.
Heimurinn tók eftir
Íslandi eftir að forsetinn
neitaði að skrifa undir. En
fékk hann rétt skilaboð?
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 2 . t b l . 2 0 1 0 1
2 4
Skattlagning á villigötum
Skömmu fyrir jól samþykkti Alþingi viðamiklar breytingar á skattalög-um. Því miður gengu flestar breyt-
ingarnar gegn þeim meginsjónarmiðum
sem stefnt er að við skilvirka skattheimtu.
Svo virðist sem tækifærið sé nú nýtt þeg-
ar vinstrimenn, einkum Vinstri Grænir,
vilja hefna þess á Alþingi sem hallaðist á
í héraði. Tíminn er afar illa valinn, því að
margt í nýjum skattareglum leiðir beinlín-
is til þess að horfur eru á að skatttekjur
verði minni en ella, þvert á þörf og yfirlýst
markmið.
Grundvallaratriðin
Oftast snýst umræða um skattamál um
tæknileg atriði en meginsjónarmið gleym-
ast. Þetta er skiljanlegt, en það er mjög
hættulegt þegar gerðar eru miklar breyting-
ar án þess að hugsa um grunninn. Eitt af
sjónarmiðunum nú er, að það eigi að refsa
mönnum fyrir hrunið. Það er í sjálfu sér
ágætt, en þá á að refsa þeim seku en ekki
hinum. Dómskerfið er líka heppilegri leið
til þess að reka refsimál en skattkerfið. Svo
virðist að vegna þess að einhverjir urðu
mjög ríkir og klúðruðu málum þurfi að
koma í veg fyrir að aðrir verði ríkir. Ef þeir
verða það samt, á að refsa þeim fyrir mis-
gjörðir þeirra sem voru ríkir árið 2007.
Áður en lengra er haldið er rétt að spyrja
tveggja grundvallarspurninga:
1. Til hvers greiðum við skatta?
2. Hver á skattana?
Kannski finnst einhverjum þetta vera vit-
lausar spurningar. Samt er alls ekki víst að
einhugur sé um svarið. Ríkisstjórnin hefur
gefið nokkur svör við þeirri fyrri:
• Að afla ríkissjóði tekna
• Að jafna kjörin
• Að hefna fyrir hrunið
Allir eru sammála um fyrsta atriðið. Öll
ríki þurfa einhverja samneyslu og hún er
oftast greidd að stórum hluta með skött-
um. Hinar fullyrðingarnar er miklu vafa-
samari, þó að skattkerfinu sé reyndar mjög
oft beitt með þeim hætti. Hér á landi hef-
ur lengst af verið látið nægja undanfarna
áratugi að hafa eina skattprósentu og
ákveðinn persónuafslátt af launatekjum.
Fjármagnstekjur hafa verið skattlagðar
með einni prósentu frá fyrstu krónu. Nú
eru bæði þessi kerfi skemmd. Settur er á
margþrepa tekjuskattur. Enginn skattur er
á lægstu tekjur, svo kemur grunnprósenta
á tekjur upp að 200 þúsund krónum,
hærri skattur á tekjur milli 200 og 650
þúsund og loks álag á tekjur yfir 650 þús-
und krónur. Fjármagnstekjuskatturinn
er hækkaður, en sett 100 þúsund króna
frítekjumark. Ekki finnast heimildir um
að neinum hafi þótt nauðsynlegt að hafa
lægstu tekjur skattlausar áður en nýir
skattakóngar tóku við fjármálaráðuneyt-
inu.
Seinni spurningin um eignarhald á
skattpeningum er ekki síður áhugaverð.
Nokkur hugsanleg svör eru:
• Ríkið
• Fjármálaráðuneytið
• Skattheimtumenn
• Velferðarkerfið
• Skattgreiðendur
Sá sem á eitthvað getur oftast ráðstafað því
að vild. Það er þó ekki án undantekninga,
því að mörg dæmi eru um að við felum
öðrum umsjón peninga okkar, en setjum
þeim skilyrði. Því væri margt unnið með
því að stjórnmálamenn temdu sér þann
hugsunarhátt að þeir væru að fara með fé
skattgreiðenda. Peninga annarra eiga allir
að fara vel með. Þess vegna er Alþingi fal-
in mikil ábyrgð með fjárveitingavaldinu.
Samt sem áður hika flestir þingmenn ekki
við að setja almannafé í hluti, sem þeim
dytti aldrei að nota eigin peninga í. Mik-
ill fengur væri að því að skattgreiðendur
eignuðust fulltrúa sinna hagsmuna.
Rangt hugarfar
Margir hafa velt því fyrir sér hvers vegna
skattkerfið þurfti að vera svo flókið að búin
séu til fjögur skattþrep. Skýringuna er ef-
laust að finna í þessum orðum forsætisráð-
herra í samtali við Morgunblaðið 3. febrúar
2009: „Við munum vissulega standa þann-
ig að málum að fólk með meðaltekjur þurfi
ekki að óttast að settur verði á hátekjuskatt-
ur sem miðast við einhverjar lágar tekjur.“
Hærra skattþrep við 200 þúsund krónur er
samkvæmt skilgreiningu ríkisstjórnarinnar
ekki hátekjuskattur heldur millitekjuskatt-
ur. Fyrirrennari Jóhönnu sem formaður í
Samfylkingunni, Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir, sagði hins vegar í desember 2008
að litlar tekjur yrðu af hátekjuskatti. Hann
væri fyrst og fremst táknrænn. Síðan þau
ummæli féllu hafa hæstu laun verið lækk-
uð mikið og þeim fækkað sem eru í efstu
launalögum.
Fjármálaráðherrann sagði hins vegar að
enn væri svigrúm til skattahækkana vegna
þess að annars staðar á Norðurlöndum
greiddu menn hærri skatta. Sýnilegt var að
honum var það ljúft að verða boðberi að
meiri álögum.
Loks er að geta þess að einn stuðn ings-
maður stjórnarinnar sagði eitthvað á þá leið
að skattarnir hlytu að ráðast af ríkisútgjöld-
unum. Þegar þau lægju fyrir ætti að ákvarða
skattana. Þetta er ekki ábyrgðarfullt sjón-
armið. Velferðarkerfið, sem hlýtur alltaf að
vera afleiðing af því að menn nái að skapa
verðmæti í samfélaginu, hefur tilhneigingu
til þess að verða ósnertanlegt. Hafi einhvern
tíma verið ákveðið að greiða eitthvað, þá er
afar erfitt að færa hlutina í sama horf. Fæð-
ingarorlof er skýrasta dæmi um lúxusbæt-
ur. Þar með er ekki sagt að ekki sé hægt
að réttlæta það, en þegar fjárhagsgrunnur
þjóðfélagsins hrinur, er ekki erfitt að rök-
styðja að það þurfi að minnka eða afnema.
Greiðslur til bænda eru af sama meiði, svo
að nefnd séu tvö dæmi.
Oftast snýst umræða um
skattamál um tæknileg
atriði en meginsjónarmið
gleym ast. Þetta er
skiljanlegt, en það er
mjög hættulegt þegar
gerðar eru miklar
breytingar án þess að
hugsa um grunninn.