Vísbending - 21.10.2010, Blaðsíða 1

heildarlaunatekna. Árið 2009 hafði þetta hlutfall lækkað í 11,3%. Lægst hefur hlutfallið
farið í 10,9% en hæst í 12,5% árið 2007. Samkvæmt þessu hlutfalli taka þeir sem hæst
hafa launin nú minna hlutfall af heildarlaunatekjum á landinu en árið 1995. Gini-
mælikvarðinn sýnir hækkun úr 0,267 í 0,0272 þessi tvö ár.

Mynd 1. Þróun Gini-stuðuls af launatekjum og fjármagnstekjum hjóna 1995-2009

Dreifing launa helst svipuð en fjármagnstekjur fara á færri hendur þangað til árið 2008.
Heimild: rsk.is, útreikningar Vísbendingar.

Gini-stuðullinn

Langalgengast er að nota svonefndan Gini-stuðul til þess að meta launamun. Gini-
stuðullinn er tala á milli 0 og 1. Þeim mun nær núlli sem hann er, því meiri er
jöfnuðurinn. Stuðull nálægt einum sýnir mikinn ójöfnuð. Því hefur verið haldið fram að
Gini-stuðullinn hafi farið hækkandi hér á landi undanfarinn áratug. Útreikningar sýna að
þetta er rangt hvað varðar laun hjóna, en hins vegar hefur stuðullinn vegna
fjármagnstekna hækkað á sama tíma og þær verða umtalsverður tekjupóstur. Hér er
miðað við jöfnuð meðal hjóna. Tekjudreifingin er meiri ef litið er á einstaklinga sem ekki
eru í sambúð, meðal annars vegna þess að í þeim hópi eru fleiri námsmenn sem eru oft
tekjulitlir. Í Vestur-Evrópu hafa rannsóknir bent til þess að Gini-stuðull milli 0,24 til 0,36
21. október 2010
35. tölublað
28. árgangur
ISSN 1021-8483
1 Launadreifing virðist lítið breytast þó að
laun hafi lækkað árið
2009 frá fyrra ári.
Fjármagnstekjur dreifast
þó enn mjög ójafnt, þó
að úr þeirri dreifingu hafi
dregið.
Því miður hefur í
umræðu verið blandað
saman mismunandi
tekjuhugtökum.
Vakin hefur verið
athygli á hættunni af því
að mæta blámönnum á
götu í Reykjavík.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 3 5 . t b l . 2 0 1 0 1
2 4
Laun lækka en jöfnuður
svipaður og u d nf rin ár
framhald á bls. 2
Árum saman hafa Íslendingar deilt um launajafnvægi. Mjög há laun einstaklinga í einstökum störfum,
einkum í bönkum, olli því að auðvelt var
að halda því fram að bilið ykist milli ríkra
og fátækra. Engu að síður hefur það sýnt
sig í athugun Vísbendingar að launamun-
ur hefur haldist svipaður hérlendis í mjög
mörg ár. Könnun Hagstofunnar sýnir það
að jöfnuður er svipaður á Íslandi og ann-
ars staðar í Evrópu. Árið 2008 sýndi sam-
anburður Hagstofunnar að níu lönd voru
með meiri jöfnuð í ráðstöfunartekjum en
Íslendingar en 22 með minni jöfnuð. Þessi
niðurstaða hefur valdið þeim vonbrigðum
sem hafa haldið hinu gagnstæða fram. Það
sem einkum hefur villt um fyrir mönnum
að í umræðuna hefur verið blandað sölu-
hagnaði af hlutabréfum, sem vissulega hafa
áhrif á ráðstöfunartekjur, en breyta hins
vegar engu um launamun.
Fjármagnstekjur jukust stöðugt hér á
landi allt fram til ársins 2007, en þá dró
mjög úr þeim hluta þeirra sem tengdist
rekstri fyrirtækja, svo sem söluhagnaði eða
arði. Einmitt þeir þættir höfðu lent í vasa
tiltölulega fárra og athugun Vísbendingar
hefur einmitt bent til þess að ójöfnuður
í fjármagntekjum hafi vaxið stig afstigi
allt frá því að athuganir blaðsins hófust á
þessum þáttum árið 1995 til ársins 2007,
en síðustu tvö ár bregður svo við að bæði
dregur úr fjármagnstekjunum og þær dreif-
ast jafnar.
Svonefndur Gini-stuðull er notaður er
víða um heim til þess að fá hugmynd um
hvort launamunur er að minnka eða vaxa.
Með honum fæst nokkuð glögg hugmynd
um þróun launa- og tekjumunar yfir ákveð-
ið árabil. Jafnframt auðveldar stuðullinn
samanburð milli landa. Hins vegar verður
að gæta þess að víðast hvar eru útreikningar
á Gini-stuðli byggðir á úrtökum og áætl-
unum en ekki heildargagnasafni skattstjóra
eins og hér á landi. Því getur samanburður
verið varasamur nema sérstaklega sé gætt að
samræmdum vinnubrögðum. Miklu skipt-
ir að gera sér grein fyrir ýmsum ágöllum á
gagnasafninu, en mestu skiptir að bornir
séu saman sömu hlutir.
Eitt af því sem uglar samanburð milli
landa er hve stór hluti hagkerfisins er svart-
ur. Ef mikið er um svarta vinnu virðast
sumir hafa lítil sem engin laun, þó að þeir
hafi í rau og veru ofan af fyrir sér. Sumir
telja að aukið atvinnuleysi á Íslandi valdi
því að ýmsir sem skráðir eru atvinnulausir
stundi óskráða vinnu. Ekki má hins vegar
gleyma því að margir sem misstu vinnu
hafa farið í skóla og eins hinu að atvinnu-
leysisbætur eru almennt lægri en laun.
Hvort tveggja veldur auknum launamun
að öðru óbreyttu.
Eftir stendur að launajöfnuður hefur um
árabil verið svipaður hér á landi. Fjölmiðlar
eru mjög viljugir til þess að tala um ójöfn-
uð en finnst minna spennandi að greina frá
því að hér á landi sé jöfnuður í raun mjög
mikill. Í þessu sambandi má ekki blanda
því saman hvað mælingar sýna og hinu
sem mönnum finnst að ætti að vera.
Launamunur er stöðugur
Auðvelt er að nálgast upplýsingar Ríkis-
skattstjóra um tekjur. Bæði eru ítarlegar
upplýsingar bir ar á vefsvæði mbættisins
og einnig eru á ári hverju ítarlegar upplýs-
ingar birtar í greinum í riti embættisins Tí-
und. Með því að nýta sér þessi gög má fá
góða hugmynd um það h ernig tekjuþróun
hefur verið síðan árið 1995. Meðal annars
sést hvernig tekjur flokkast eftir tekjubil-
um. Út frá þessum upplýsingum má reikna
hvernig tekjujöfnuður er í samfélaginu. Ef
til dæmis eru skoðaðar tekjur þeirra 5%
hjóna sem hæstar hafa tekjurnar kemur í
ljós að árið 1995 hafði þessi hópur 12,1%
heildarlaunatekna. Árið 2009 hafði þetta
hlutfall lækkað í 11,3%. Lægst hefur hlut-
fallið farið í 10,9% en hæst í 12,5% árið
2007. Samkvæmt þessu hlutfalli taka þeir
sem hæst hafa launin nú minna hlutfall
af heildarlaunatekjum á landinu en árið
1995. Gini-mælikvarðinn sýnir hækkun úr
0,267 í 0,272 þessi tvö ár.
Mynd 1. Þróun Gini-stuðuls af laun tekju og
fjármagnstekjum hjóna 1995-2009
Dreifing launa helst svipuð (blár ferill) en fjármagnstekjur (rauður ferill) fara á færri hendur þangað til
árið 2008. Heimild: rsk.is, útreikningar Vísbendingar.