Vísbending - 18.07.2011, Blaðsíða 3

V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 1 1 3

Gengissveiflur síðustu tvö árin fyr-3.
ir upptöku evru mega ekki hafa verið
meiri en 15% upp eða niður. Ennfrem-
ur má ríkisstjórnin ekki hafa fellt geng-
ið á tímabilinu.
Langtímavextir á lánum mega ekki vera 4.
meira en 2% hærri en í þeim þrem ríkj-
um bandalagsins sem lægstu verðbólg-
una höfðu.
Ísland uppfyllir ekki þessi skilyrði en
gera má ráð fyrir að á nokkrum árum
komist efnahagsmálin í betra horf og hægt
verði að taka upp evru, ef þjóðin vill ganga
í Evrópusambandið á annað borð. Það er
Ísland sem sækir um aðild að sambandinu
og þar með að evrusvæðinu en ekki öfugt.
Ísland er velkomið í klúbbinn, en Íslend-
ingum er líka velkomið að vera utangarðs
eins og Grænland, Svalbarði, Novaja
Zemlja og aðrar eyjar Norður-Íshafsins.
Sorgarsaga Grikkja
Í inngangi var minnst á Grikki. Eftir að
seinni heimstyrjöldinni lauk árið 1945
braust út borgarastyrjöld í Grikklandi. Til
að hindra að stríðið leiddi til þess að Grikk-
land yrði hluti af kommúnistablokkinni í
Austur-Evrópu fékk Grikkland Marshall-
aðstoð og gekk í Atlantshafsbandalagið
árið 1952. Grískt lýðræði var samt valt.
Árin 1967-1974 ríkti einræðisstjórn (her-
foringjastjórn) í landinu. Árið 1981 gekk
Grikkland í Efnahagsbandalag Evrópu.
Áhöld voru um hvort Grikkland uppfyllti
efnahagsleg skilyrði til að vera með, en af
pólitískum ástæðum var innganga Grikk-
lands samþykkt. Grikkland skyldi vera
hluti af lýðræðisríkjum Evrópu, þrátt fyrir
að vera á mörkum Evrópu og Mið-Aust-
urlanda, landfræðilega, menningarlega og
efnahagslega. Fyrir 10 árum tóku Grikkir
upp evruna sem gjaldmiðil en síðar kom í
ljós að þeir puntuðu uppá ríkisbókhaldið
til að sýna fram á að þeir uppfylltu öll skil-
yrði myntbandalagsins án þess að gera það
í raun. Árin eftir að Grikkir gengu í ESB
stóðu allnokkur spjót frá framkvæmda-
stjórn ESB á Grikkjum um að uppræta
spillingu og koma betri grundvelli undir
efnahag sinn, sem hefur ekki dafnað eins
hratt og hjá öðrum Evrópusambandsríkj-
um. Þessi vandamál eru ekki enn leyst.
Nú standa Grikkir frammi fyrir mikl-
um skuldum sem hafa safnast upp hjá
hinu opinbera. Ríkissjóður og hagkerfið
hafa ekki verið rekin með sömu varfærni
og tíðkast í sumum öðrum löndum Evr-
ópu, t.d. í Þýskalandi, Austurríki, Hol-
landi og víðar. Gríska ríkið er komið
í greiðsluvanda. Enginn málsmetandi
maður í ábyrgðarstöðu hefur sagt í fullri
alvöru að Grikkir geti hypjað sig úr
myntbandalagi Evrópu, en þessu heyrist
fleygt, m.a. meðal þeirra sem er í nöp við
Evrópu sambandið eða jafnvel ósáttir við
að evran sé orðinn keppinautur dollarsins
sem heimsgjaldmiðill. Evrópusamband-
ið vill áfram styðja Grikki, en krefst þess
jafnframt að Grikkir taki á vandamálum
sínum og lifi ekki um efni fram. Haldi
Grikkir evrunni sem gjaldmiðli, sem er
nánast öruggt - a.m.k. meðan ekki verð-
ur stjórnarbylting - verða þeir að borga
skuldirnar í evrum. Evra á móti evru skal
greiðast með vöxtum.
Hætti Grikkir hins vegar í evrusam-
starfinu og taka upp gömlu drökmurn-
ar munu þeir sem lánuðu Grikkjum í
evrum eða dollurum ekki sætta sig við
að fá einskis virði pappír sem greiðslu,
fremur en það dugar að rétta erlendum
lánardrottnum Íslands vörubílsfarm af
nýprentuðum krónuseðlum. Allir Grikk-
ir sem eiga fé myndu í flýti flytja evr-
ur í erlenda banka þegar þeir vissu hvað
væri í vændum. Grikkir yrðu að setja á
gjaldeyris höft og svo færi gríska prentvélin
í gang og prentaði drökmur handa gríska
ríkinu. Allir innan Grikklands fengju svo
borgað í drökmum, þó svo að fæstir út-
lendingar myndu taka við þeim. Við það
að prenta peninga fer verðbólga af stað því
peningaprentun skapar ekki vörur, þjón-
ustu eða verðmæti, heldur eykur aðeins
fé í umferð. Ríkissjóður réttir mönnum
pappírsseðla og fær innlenda þjónustu og
innlenda vöru í staðinn.
Ef laun verða óbreytt rýrnar kaup-
máttur. Þannig kæmist gríska ríkið yfir
verðmæti innlends fólks og fyrirtækja til
þess að minnka skuldir sínar. Verkalýðs-
félög munu hins vegar fljótlega átta sig
á að kaupmáttur rýrnar, og annað hvort
heimta vísitölutryggingar á öllu - eins og
oft tíðkast á Íslandi - sem svo leiðir til
enn meiri peningaprentunar og óðaverð-
bólgu, eða þá öldu verkfalla með kröf-
um um kauphækkanir. Verkföllin munu
svo draga enn meira úr raunframleiðslu
landsins og allt endar með enn meiri
ósköpum. Í gamla daga spöruðu menn
fyrst og eyddu svo fénu. Nú er algengt
að einstaklingar og ríkisstjórnir taki lán,
eyði fénu og lendi svo í greiðsluvanda
þegar kemur að gjalddaga. Óvarfærni í
fjármálum er um að kenna, en ekki nafn-
inu á gjaldmiðlinum. Þetta á við bæði
um Íslendinga og Grikki.
Kostir og gallar myntbandalaga eru ræddir
ítarlega í 5. kafla í doktorsritgerð greinar­
höfundar, The Political Economy of Joining
the European Union, Iceland’s Position at
the Beginning of the 21st Century. Amst­
erdam University Press, 2010. Hægt er að
nálgast ritgerðina rafrænt á
http://dare.uva.nl/en/record/349694
iSjá t.d. 5. kafla í doktorsritgerð höfund-
ar The Political Economy of Joining the
European Union, Iceland’s Position at the
Beginning of the 21st Century (2010) og
Hvað með evruna?, eftir Eirík Bergmann
Einarsson og Jón Þór Sturluson (2008)
og Out in the Cold? Iceland’s trade per­
formance outside the EU, eftir Þórarin G.
Pétursson og Francis Breedon (2004).
Tafla: Áhrif myntbandalaga
1
Dr.Magnús Bjarnason

Vísbending. Júlí 2011.

Myntbandalög og evruvæðing.

Íslendingar og fleiri ræða mikið um kosti og galla myntbandalaga og einkum
evrusvæðið. Það er eðlilegur hluti af Evrópusambandsumræðunni. Myntbandalög eru
ekki ný af nálinni. Bandaríkin notast öll við sama dalinn og gömlu Sovétríkin notuðu öll
sömu rúbluna. Enn sem komið er notar hins vegar ekki nema hluti af
Evrópusambandinu evrur, enda hin sameiginlega mynt aðeins 10 ára og ekki sjálfgefið
að taka hana upp. Umfjöllun á Íslandi um Evrópusambandið og hina sameiginlegu mynt
- evruna - minnir því miður oft meira á trúarbragðadeilur en fræðimennsku. Margir
Íslendingar halda fram að núverandi efnahagsófarir Íslands séu vegna þess að Ísland
notar krónuna en ekki evru, meðan aðrir segja að efnahagsófarir Grikklands séu evrunni
að kenna. Það er alltaf gott fyrir sálina að geta kennt öðrum en sjálfum sér um ófarir
sínar. Að vísu hefur höfundur ekki enn séð að Kaliforníustjórn kenni Bandaríkjadalnum
um skuldir fylkisins, enda ekki líklegt að það myndi verða tekið sem gild afsökun fyrir
að hafa eytt um efni fram. Í þessari grein verður fjallað um kosti og galla
myntbandalaga.

Kostir og gallar myntbandalaga

Tafla: Áhrif myntbanda ga

Kostir

Ókostir

Ríkið getur ekki hleypt verðbólgu af stað
með peningaprentun.
Ríkið getur ekki mætt innlendum
skuldavanda með peningaprentun (sem
margir telja reyndar kost).
Peningaprentun, án samráðs við hin
löndin, er útilokuð - sem heldur verðlagi í
skefjum.
Ekki er hægt að fella eða hækka gengið að
vild eftir þörfum inn- eða útflytjenda (sem
einnig má líta á sem kost ef gengið er „rétt
skráð“).
Auðvelt er að bera saman verð milli landa,
(sem er gott fyrir neytandann en slæmt
fyrir okurinnflytjendur).
Það tekur fólk tíma að læra á og venjast
nýju verði. Sumir reikna enn í gömlu
Evrópumyntunum
Bankakostnaður tengdur erlendum
viðskiptum minnkar.
Það fylgir því kostnaður að skipta um
peningaseðla í umferð og verðmerkja
vörur uppá nýtt.
Gjaldeyrissveiflur innan myntbandalagsins
eru úr sögunni.
Ekki er hægt að breyta vaxtastigi
Seðlabankans án samráðs við hin löndin.
Viðskipti aukast mikið - sem eykur
almenna velferð.
Sumir sölumenn laumast til að hækka verð
þegar skipt er um mynt.