Vísbending - 18.07.2011, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 1 1
Aðrir sálmar
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Lambahryggstíð
framhald af bls. 1 Bændaforystan hefur minnt rækilega á að íslenskur landbúnaður er ekki
óháður umheiminum. Bændur mega
flytja út lambakjöt, sem auðvitað eru
sjálfsögð réttindi þeirra. Þeir hafa nú
ákveðið að hækka verð á innlendum
markaði. Þessa hækkun er studd góðum
rökum: Í fyrsta lagi hefur framleiðslu-
kostnaður hækkað mikið (ekki hefur
komið fram hve mikið, en einhverjir
þættir hans yfir 100% að sögn). Í öðru
lagi er heimsmarkaðsverð á lambakjöti
nú mjög hátt og það kallar á hækkun á
heimamarkaði.
Bæði rökin eru ágæt. Ekki er hægt
að reka nútíma landbúnað án þess að
hafa til þess tæki og tól sem flytja þarf
inn. Tækin þurfa eldsneyti sem líka er
innflutt og tún þurfa innfluttan áburð.
Ekki þarf að efast um að verð á öllum
þessum þáttum hefur hækkað stórlega
við gengisfall krónunnar, rétt eins og á
öðrum innfluttum vörum. Með sama
hætti er ósanngjarnt að ætlast til þess að
bændur séu neyddir til þess að selja kjöt
á lægra verði á innlendum markaði en
þeir geta fengið erlendis. Að sjálfsögðu á
verð á landbúnaðarafurðum að fara eftir
framboði og eftirspurn á heimsmarkaði
rétt eins og olíuverð.
Nú nýta bændur viðskiptafrelsi sér til
hagsbóta. Á sama tíma undirstrika þeir
að tal um fæðuöryggi byggir á falsrök-
um. Landbúnaður er háður innflutn-
ingi rétt eins og aðrir þættir þjóðlífsins.
Ef landið lokast þrýtur fljótt eldsneyti,
áburð, innflutt fóður eða vélar. Land-
búnaðurinn stöðvast með sama hætti og
aðrar atvinnugreinar.
Veikleikinn í málflutningi bænda
er að þeir hafna því að neytendur njóti
kosta hins frjálsa markaðar. Formaður
Bændasamtakanna sagði í grein í Frétta­
blaðinu: „Tollvernd skapar nauðsynlega
rekstrarforsendu fyrir innlendan land-
búnað en hún er líka hagstjórnartæki,
nokkurs konar stjórntæki fyrir full-
valda þjóð sem ræður sínum málum.
Tollverndin er ekki síst hagsmunamál
neytenda.“ Það er ugglaust rétt að í
krónum talið er verð á ýmsum land-
búnaðarvörum lægra á Íslandi nú en í
nágrannalöndum. Í nágrannalöndunum
eru menn bara miklu fljótari að vinna
sér inn fyrir hverri lærissneið. bj

hafa í fjármálahremmingum á nýliðnum
áratugnum. Myndin sýnir hagvöxt á Ís-
landi fram að kreppunni til 2010 og spá
Hagstofunnar eftir það (kreppan hófst
2008). Til samanburðar er meðaltalshag-
vöxtur í átta öðrum löndum sem lentu
í kreppu frá 9. áratug fyrri aldar fram á
upphaf 20. aldar. Dæmin eru frá Reinhart
og Rogoff (2009) en nokkrum löndum
úr safni þeirra er sleppt. Gögn um hag-
vöxt eru frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum.
Löndin eru Argentína (kreppa 2001),
Finnland (1992), Hong Kong (1997),
Japan (1992), Noregur (1987), Suður-
Kórea (1997), Svíþjóð (1991) og Tæland
(1997). Hagstofan spáir 1,7% meðaltals-
hagvexti á Íslandi 2009-2015, en samsvar-
andi tala fyrir kreppulöndin átta er 4,2%
(meðaltalsvöxtur sex ár frá fyrsta ári eftir
kreppu). Hagvöxtur er hvergi eins lítill
eftir kreppuna og á Íslandi, en Japan er þó
skammt undan. Ef Argentínu og Tælandi
er sleppt, en þar eru tekjur á mann miklu
minni en á Íslandi, verður meðaltalsvöxt-
ur kreppulanda (án Íslands) 3,3% í sex ár
frá fyrsta ári eftir kreppu.
Þá má geta þess að forverar Hagstofu
spáðu yfirleitt minni hagvexti en raun
varð, þegar von var á hagvexti á annað
borð (sjá til dæmis grein Björgvins Sig-
hvatssonar í 3. tbl. Vísb. 1997). Vissulega
er hér um að ræða spá, sem getur brugðist
í báðar áttir, en útlitið er að minnsta kosti
nokkuð gott.
Hagvöxtur á kaffihúsum
Mikilla efasemda gætir á hægri væng
stjórnmálanna um að hagvöxtur sé
mögulegur á næstunni án frumkvæð-
is hins opinbera. Samtök atvinnulífsins
benda á könnun Capacents meðal 400
stærstu fyrir tækja landsins, þar sem gert
sé ráð fyrir mun fleiri uppsögnum en ný-
ráðningum. Segja Samtökin svokallaða
atvinnuleið einu leiðina út úr kreppunni.
Hún snýst um að fjárfestingar aukist,
einkum í útflutningsgreinum. Hér dug-
ar ekki frumkvæði félaga Samtakanna,
heldur þarf ríkið að vísa veginn: ,,Enn
hefur ríkisstjórnin ekki lagt fram fjárfest-
ingar- og hagvaxtaráætlun“ segir í frétt á
vefsíðu Samtakanna 7. júlí. Þetta er ekki
í fyrsta skipti sem svipaður tónn heyrist
úr þessari átt. Fyrir nokkrum árum voru
greidd atkvæði í Hafnarfirði um breyt-
ingu á skipulagi bæjarins, sem hefði gert
álverinu í Straumsvík kleift að stækka
töluvert. Þetta hefði haft ýmsa kosti í för
með sér fyrir bæjarbúa, til dæmis var útlit
fyrir að tekur bæjarins ykjust töluvert án
þess að útgjöld kæmu á móti. En athygli
vakti að talsmenn Samtaka atvinnulífs-
ins virtust enga aðra leið sjá til framfara í
bæjarfélaginu en slíkar stórframkvæmdir.
,,Menn verða bara að átta sig á því“ sagði
Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri
Samtakanna á borgarafundi, ,,að hagvöxt-
urinn verður ekki til á kaffihúsum.“ Þessu
mótmælti annar fundarmaður, sem kvaðst
reka 40 manna hugbúnaðarfyrirtæki á
höfuðborgarsvæðinu: ,,Upphafið að þeim
rekstri var að við áttum tal saman, tveir
félagar, einmitt á kaffihúsi hér í bænum.“
Svipaða hugmyndafræði og hjá Samtök-
um atvinnulífsins má sjá í leiðara Morgun­
blaðsins 24. júní. Þar segir að vandi at-
vinnulífsins sé að innan ríkisstjórnarinnar
skorti allan skilning á því hvað þurfi til
þess að skapa verðmæti og hleypa krafti í
atvinnulífið. Vegaframkvæmdir hafi nán-
ast verið lagðar af og stóriðja sé í frosti.
,,Segja má að stefnu stjórnvalda í þessum
málaflokki verði best lýst sem eitthvað
annað-stefnu, sem er skelfilegt þegar horft
er til þess að gert er ráð fyrir að hagvöxtur
næstu ára muni að verulegu leyti byggjast
á slíkum framkvæmdum. Verði eitthvað
annað-stefnunni framfylgt áfram er ljóst
að ekki þarf að hafa áhyggjur af hagvexti
á næstu misserum og þar með þarf ekki
að velta fyrir sér hvernig atvinnustigið
mun þróast.“ Eitthvað annað­stefnan, sem
leiðara höfundur Morgunblaðsins nefnir
svo, á sér annað nafn: Frjálst markaðskerfi.
Það hefur fært vesturlandabúum ágætan
hagvöxt í tvö hundruð ár eða rúmlega
það. Æskilegt hefði verið að ríkið hefði
getað ýtt undir hagvöxt með almennum
aðgerðum eftir að kreppan skall á, til
dæmis skattalækkunum. En til þess var
ekkert svigrúm. Nauðsynlegt var að draga
saman seglin til þess að endurvekja trú á
fjárhag hins opinbera. Hagvöxtur verð-
ur því að eiga upptök sín annars staðar á
næstunni. Engin ástæða er til að efast um
að hann geti orðið til á frjálsum markaði
án frumkvæðis stjórnvalda.
Æskilegt hefði
verið að ríkið hefði
getað ýtt undir hag­
vöxt með almenn­
um aðgerðum eftir
að kreppan skall
á, til dæmis skatta­
lækkunum.