Vísbending - 23.04.2012, Síða 1

Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 1 6 T B L 2 0 1 2 1
23. apríl 2012
16. tölublað
30. árgangur
ISSN 1021-8483
Margir efast um að viðskipta-
bankar geti jafnframt verið
fjárfestingabankar svo vel fari.
Krafan um afnám verð-
tryggingar byggir hjá
mörgum á því að lán
verði ódýrari.
Þegar allar breytur eru
komnar inn í myndina er
ekki víst að verðtrygging
sé óhagstæð.
Hvaða mál eru mikilvæg
og hver ekki? Hvenær á
að halda fund og hvenær
ekki?
Enn hefur sprottið upp umræða um bankamál á Íslandi. Margir velta því fyrir sér hvort það sé við hæfi
að undir sama þaki sé bæði viðskipta- og
fjárfestinga banka starfsemi. Hryllingssögur
frá því fyrir hrun benda ekki til þess að
slíkt fari vel saman. Hlegið var að yfir-
lýsingum um Kínamúra og eftirá sást hve
einarðlega stjórnendur og eigendur bank-
anna stýrðu öllum fjármunum til eigend-
anna: Fjárfestingum, útlánum og peninga-
markaðs sparnaði. Sporin hræða vissulega.

VG og Sjálfstæðismenn vilja
aðskilnað
Vorið 2008 lögðu tveir þingmenn VG, þeir
Ögmundur Jónasson og Jón Bjarnason,
fram frumvarp til laga um aðskilnað
viðskipta- og fjárfestingabanka. Það vekur
athygli að þeir skuli ekki hafa lagt áherslu á
málið nú þegar flokkur þeirra hefur verið í
stjórn í rúmlega þrjú ár og þeir báðir setið í
ríkisstjórn. Í greinargerð með frumvarpinu
sagði m.a.:
„Ótækt er að brask á fjármálamarkaði sé
á ábyrgð skattgreiðenda þótt hitt sé víst að
hrun viðskiptabanka komi öllu samfélaginu
í koll. Af þessum sökum er meðal annars
nauðsynlegt að aðgreina með skýrum
og afgerandi hætti fjárfestingarstarfsemi
og almenn lánaviðskipti. ... Raddir eru
uppi um að svokallaðir „Kínamúrar“
innan fjármálafyrirtækja haldi ekki og
þar með efasemdir um að hagsmunum
allra viðskiptavina sé gert jafnhátt undir
höfði. Það er hverju fjármála fyrirtæki
afar mikilvægt að forðast hvers konar
hagsmunaárekstra. Í þessu sambandi er
til að mynda augljóst að fjármála fyrirtæki
getur enn síður en ella þjónað tveimur
samkeppnisfyrirtækjum með trúverðugum
hætti ef bankinn er stór eigandi í öðru
þeirra. ... Það er skoðun flutningsmanna
að þessi mál séu komin úr böndunum og
að óhjákvæmilegt sé að setja umsvifum
fjármálafyrirtækjanna ákveðnari skorður í
þessum efnum.“
Sjálfstæðismenn fluttu árið 2011
svipaða tillögu á Alþingi. Í greinargerð
þeirra sagði:
„Endurskoða þarf lög og reglur um
fjármálamarkað. Innstæðutryggingakerfi
er nauðsynlegt en það þarf að byggja
upp á annan veg en hingað til. Þannig
er ófært að fjárfestingabankastarfsemi sé
leyfð innan viðskiptabanka. Starfsemi
fjárfestingabanka er í eðli sínu mun
áhættusamari en viðskipta banka starfsemi.
Það skapar mikla áhættu að hafa þessa
starfsemi undir sama þaki. Áföll geta leitt
til þess að hættara er við því en ella að
reyni á innstæðutryggingar og hugsanlega
baktryggingu skattgreiðenda. Þetta
hefur hrunið kennt okkur. Starfsemi
fjárfestingabanka þarf að vera algjörlega
á ábyrgð eigenda og lánardrottna og þess
gætt að þeir ógni ekki fjármálalegum
stöðugleika.“
Vont fyrir banka?
Greiningardeild Arion banka hefur
blandað sér í umræðurnar með skýrslu
um málið. Þar segir m.a.: „Stærð íslenska
bankakerfisins sker sig því ekki lengur úr
í alþjóðlegum samanburði en í mörgum
löndum er nú mun stærra bankakerfi
sem hlutfall af landsframleiðslu en á
Íslandi, t.d. í Bretlandi, Sviss og Svíþjóð.
Þá er fjárfestingarbankastarfsemi nýju
íslensku bankanna afar lítil og er aðeins
brot af heildarstarfsemi þeirra. Þótt slík
starfsemi kunni að aukast á næstu árum
er afar ólíklegt að hún nái nokkurn
tíma sömu hæðum og erlendis þar
sem fjármálamarkaðir eru afar þróaðir.
... Í Bretlandi hafa verið lagðar fram
tillögur um breytingar á uppbyggingu
fjármálakerfisins en þær byggja annars
vegar á því að viðskiptabankastarfsemi sé
afmörkuð frá fjárfestingar bankastarfsemi
og hins vegar að eiginfjárkröfur á
banka séu hækkaðar umfram Basel III
lágmarkið.“
Það er ljóst af skýrslunni að þessi
mál eru til umfjöllunar víða um heim
og margir eru tortryggnir í garð þess að
tvenns konar starfsemi sé undir sama
hatti. Arion-bankamenn eru ekki sama
sinnis:
„Eins og áður hefur komið fram
hafa umtalsverðar breytingar átt sér stað
síðustu misseri í fjármögnun banka en
aðskilnaður leiðir til enn frekari breytinga
í þeim efnum. Í kjölfar aðskilnaðar
byggist fjármögnun viðskiptabanka í
enn meiri mæli á innlánum. Af þeim
sökum verður geta þeirra til að taka lán,
önnur en þau sem byggjast á veðsetningu
eigna, lítil. Notkun eignavarinna skulda
viðskiptabanka eykst því auk þess sem
dregur úr getu þeirra til að gefa út skuldir
sem teljast til almennra krafna.
Þetta kann að hafa nokkrar afleiðingar.
Ef viðskiptabanki fer í þrot er minna en
áður af almennum kröfum til að mæta
tapi auk þess sem veðsetning eigna er
almennt meiri. Afleiðingin er sú að minni
líkur eru á því að nægar eignir séu til að
mæta öllum forgangskröfum. Þar með er
ólíklegra að hægt sé að færa innstæður yfir
í nýtt félag ásamt eignum í þeim tilgangi
að tryggja óhindraða greiðslumiðlun. Að
þessu leyti gæti aðskilnaður leitt til þess að
dýrara yrði að glíma við þrot banka.“
Hvaða sjónarmið ræður?
Ekki er að efa að áhætta er meiri í
blandaðri bankastarfsemi en þegar rekinn
er hreinn viðskiptabanki, þó að nefna
megi mörg dæmi um að slíkir bankar
hafi verið of djarfir í útlánum. Þess
vegna er aðskilnaðurinn einn og sér ekki
trygging fyrir öruggri bankastarfsemi.
Ætla má að svo sterk sjónarmið ólíkra
flokka leiði til þess að málið verði tekið
til alvarlegrar skoðunar á Alþingi. Gefum
bankamönnum samt síðasta orðið:
„Að öllu ofangreindu sögðu virðist
aðskilnaður ekki skila tilætluðum
árangri auk þess sem hann felur í sér
umtalsverðan kostnað fyrir lántakendur
Fjárfestingabankar á kostnað
viðskiptabanka?
framhald á bls. 4
1 32 4