Vísbending - 15.03.2013, Blaðsíða 1

Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 1 0 T B L 2 0 1 3 1
15. mars 2013
10. tölublað
31. árgangur
ISSN 1021-8483
Árni Vilhjálmsson
var frumkvöðull í
viðskiptalífinu og
Háskólanum.
Hann hafði mikil
áhrif á nær alla
viðskiptafræðinga frá
Háskólanum í 40 ár.
Árni tók virkan þátt í
atvinnulífinu með setu í
stjórnum margra af helstu
fyrirtækjum landsins.
Hann var arkitekt að
kaupum á Granda en líka á
undan sinni samtíð í öðrum
einkavæðingarhugmyndum.
1 32 4
Árni Vilhjálmsson prófessor
framhald á bls. 2
Stofnun Hvals
Faðir minn, Vilhjálmur Árnason, og Loftur Bjarnason hófu samstarf
í útgerð árið 1936 með stofnun
Fiskveiðahlutafélagsins Venusar. Með
þeim í félaginu var lengi Þórarinn
Olgeirsson, ræðismaður í Grimsby.
Faðir minn varð skipstjóri á skipi
þeirra, Venusi. Hann var reyndar í fríi
sumarið 1946 þegar ég hafði sem mest
upp úr mér! Þeir félagar létu svo smíða
„nýsköpunartogarann“ Röðul, sem
hóf veiðar 1948. Þeir voru aldrei með
fleiri en tvö skip í gangi. Þegar komið
var fram á árin 1972-73 höfðu mínir
menn fengið nóg af útgerð og Röðull
var seldur í brotajárn. Þegar gert hafði
verið upp á milli ólíkra útgerðarhátta
um starfsskilyrði hafði iðulega hallað
á togaraútgerð. Á þessum tíma hafði
fiskveiðilögsagan enn ekki verið færð út
fyrir 12 mílur. Félagið Venus hélt áfram
að vera til sem eignarhaldsfyrirtæki,
aðallega með hlutabréf. Á árunum
1947-48 höfðu Loftur og faðir minn
forystu um stofnun Hvals hf. Venus hf.
og félag í eigu Halldórs Þorsteinssonar,
sem hafði á sínum tíma valist til
skipstjórnar á fyrsta togaranum, sem
smíðaður var fyrir Íslendinga og kom til
landsins 1907, lögðu til samans rúmlega
helming hlutafjárins, með innstæðum
sínum í Nýbyggingasjóði, en þær
höfðu veitt félögunum hvoru fyrir sig
rétt til að kaupa „nýsköpunartogara“.
Í hópi annarra stofnhluthafa voru
nokkrir virtir kaupsýslumenn, nokkrir
togaraskipstjórar og margir skipverjar
á togaranum Venusi. Ekki blés byrlega
Árni Vilhjálmsson prófessor og stjórnarformaður HB-Granda lést 5. mars síðastliðinn eftir stutta
sjúkdómslegu. Árni hafði geysilega mikil
áhrif á viðskiptalíf á Íslandi síðastliðin
fimmtíu ár, bæði með kennslu við Háskóla
Íslands en ekki síður með þátttöku í
stjórnum fjölmargra fyrirtækja. Árni var
einstakur maður sem hafði á löngum
ferli öðlast afburða þekkingu á bæði
íslensku atvinnulífi og helstu kenningum
í viðskiptafræði, stjórnun og fjármálafræði.
Vísbending er að þessu sinni öll helguð
minningu Árna. Efnið byggir að miklu
leyti á viðtali Eyþórs Ívars Jónssonar við
Árna í jólablaði Vísbendingar árið 2003.
við upphaf þessarar óvissuferðar. Í
lok annars rekstrarárs félagsins, 1949,
höfðu tapast 90% af hlutafénu.
Afkoman snarbatnaði svo á næsta ári við
meiriháttar gengislækkun krónunnar og
fyrir áhrif Kóreustríðsins með hækkun
á verði afurða. Að jafnaði gekk þessi
rekstur dável og ágætlega nokkur síðustu
árin, áður en bann við hvalveiðum í
atvinnuskyni gekk í gildi áríð 1986. Við
tók fjögurra ára tímabil vísindaveiða,
en eðli þeirra samkvæmt var félaginu
gert að skila til ríkisins þeim óverulega
hagnaði, sem af veiðunum hlaust. Allan
tímann, sem þessar stórhvalveiðar voru
stundaðar, voru notaðir til þess 4 bátar.
Bátarnir, sem beitt var undir lokin voru
að vísu búnir aflmeiri vélum en þeir,
sem byrjað var með. Aldrei kom til tals
að auka sóknarmáttinn með því að bæta
við skipum. Þá voru heldur ekki hafðir
uppi tilburðir til þess að nýta nýjungar í
tækni við leit að hvölum, heldur stuðst
við sömu einföldu aðferðina, sem beitt
hafði verið í aldanna rás. Ég ætla, að í
óvissunni um veiðiþol hvalastofnanna,
sem þó sá aldrei á, hafi menn verið sáttir
við það sem þeir báru úr býtum.